Đợt bùng phát dịch COVID – 19 mới đây tại Nhật Bản đã buộc các nhà hàng và các cơ sở kinh doanh phải tạm ngừng hoạt động, hoặc rút ngắn giờ làm. Các chủ lao động buộc phải cắt giảm lương của nhân viên, điều này ảnh hưởng lớn thu nhập của sinh viên bởi phần lớn họ đều làm công việc bán thời gian tại các quán ăn.
Khó khăn về tài chính có thể khiến nhiều sinh viên không thể tiếp tục chương trình học và tình trạng này nếu về trung và dài hạn có thể tác động nghiêm trọng tới nền kinh tế Nhật Bản.
Một cuộc khảo sát của Bộ Giáo dục nước này cho thấy 57.913 (tương đương 1,95%) sinh viên đã bỏ học trong năm 2020, con số này giảm so với mức 74.129 (khoảng 2,5%) trong năm 2019, nhờ vào các chính sách miễn và hoãn thu học phí.
"Nhưng không chắc các trường đại học có thể duy trì, cầm cự được trong bao lâu nữa", giáo sư Masayuki Kobayashi tại Đại học J.F. Oberlin bày tỏ lo ngại.
Các sinh viên tại Nhật Bản chỉ được tiếp cận khoản hỗ trợ từ chính phủ khi nằm trong diện gia đình có mức thu nhập thấp và có hoàn cảnh đặc biệt theo những điều kiện đi kèm những quy định đã được ban hành.
Giáo sư Ouchi Hirokazu tại Đại học Chukyo cho rằng chính phủ nên thay đổi cách tiếp cận để có thể hỗ trợ được nhiều sinh viên hơn và có sức ảnh hưởng rộng hơn, bởi hiện nay chỉ có khoảng 10% sinh viên đủ điều kiện để được hưởng trợ cấp.
“Tôi đang đang cố cầm cự, trang trải cuộc sống bằng việc mua các mặt hàng giảm giá tại siêu thị”, một sinh viên đại học năm ba ở tỉnh Saitama cho biết.
Người này cho biết mỗi tháng anh thường kiếm được khoảng 60.000 yên (547 USD) khi làm việc cho một tiệm mỳ ramen, nhưng đã phải nghỉ việc kể từ tháng 3 từ hồi tháng 3 do vắng khách.
Số lượng việc làm bán thời gian cho sinh viên tại Nhật Bản đã giảm mạnh do tác động của đại dịch COVID-19. Thực trạng này đang đi ngược lại với xu hướng tìm kiếm việc làm của sinh viên trong độ tuổi từ 15-24 tuổi vào thời điểm trước khi đại dịch bùng phát.
Theo một cuộc khảo sát của Bộ Nội vụ và Truyền thông Nhật Bản, tính riêng trong quý đầu năm 2021, trung bình 1,71 triệu sinh viên có việc làm mỗi tháng, giảm 170.000 so với con số cùng kỳ năm ngoái.
Mức sụt giảm này còn lớn hơn so với con số từng ghi nhận vào thời điểm diễn ra cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008 và thảm họa động đất, sóng thần hồi năm 2011.
Theo các phân tích dữ liệu từ trang web tìm kiếm việc làm Town Work, mức lương trong các ngành phụ thuộc vào lao động bán thời gian đã sụt giảm đáng kể.
Trong lĩnh vực dịch vụ ăn uống, mức lương trung bình mỗi giờ là 991 yên ( tương đương 9 USD) trong giai đoạn từ tháng 1 đến tháng 3, giảm 14 yên so với năm ngoái. Các chuỗi nhà hàng ở trung tâm Tokyo dù đã cố gắng duy trì thu nhập ổn định cho người lao động, nhưng hoạt động của các chi nhánh ở vùng ngoại ô đều bị cắt giảm.
Mức lương trung bình mỗi giờ trong lĩnh vực khách sạn và dịch vụ hiện dao động ở mức 1.030 yên trong khi ở ngành giải trí, mức lương trung bình là 1.183 yên. Mức lương trung bình cả hai ngành này đều giảm từ 21-29 yên so với cùng kỳ năm ngoái.
Tại Nhật Bản, hầu như sinh viên đều cố gắng tự trang trải học phí và chi phí sinh hoạt bằng cách kiếm đi làm thêm. Và một trong những ngành đóng vai trò chủ đạo, cung cấp phần lớn việc làm cho sinh viên chính là ngành dịch vụ kinh doanh ăn uống.
Vấn đề việc làm của sinh viên giảm, nếu không được giám sát, có thể dẫn đến việc bỏ học nhiều hơn hoặc khiến việc học của họ bị đình trệ.
Nếu tình trạng thiếu hụt việc làm dành cho sinh viên không sớm được kiểm soát, việc học của họ nhiều khả năng sẽ bị đình trệ, thậm chí con số sinh viên bỏ học sẽ ngày càng gia tăng.
Mức chi tiêu công cho giáo dục tại Nhật Bản hiện thấp hơn so với hầu hết các nước phát triển. Theo Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), các khoản trợ cấp và chương trình hỗ trợ cho các trường đại học chỉ chiếm 1,6% chi tiêu của chính phủ Nhật Bản, thấp hơn nhiều so với mức trung bình của khối OECD là 2,9%, xếp thứ 35/38 quốc gia trong khối này.
Chi tiêu công cho giáo dục thấp khiến cho học phí các trường tại Nhật Bản cao hơn. Theo OECD, học phí của các trường đại học công lập ở Nhật Bản trung bình là 5.090 USD/năm, cao thứ năm trong số 30 quốc gia được khảo sát.
Tuy nhiên, tỷ lệ sinh viên nhập học tại các trường ở Nhật Bản có phần cao hơn mức trung bình của khối OECD – đạt 49,6%. Tuy nhiên tại quốc gia này, sự khác biệt về thu nhập có tương quan chặt chẽ với sự khác biệt về trình độ học vấn.
Trước những dự báo rằng lực lượng lao động của Nhật Bản sẽ có xu hướng giảm do tỷ lệ sinh ngày càng giảm, việc hỗ trợ cho sinh viên, bao gồm cả các cơ chế thời kỳ hậu đại dịch COVID-19 là vô cùng cần thiết.
Câu hỏi đặt ra ở đây là làm thế nào để Nhật Bản có thể hỗ trợ những người trẻ tuổi tiếp tục tham gia các chương trình học tập bất chấp những gánh nặng về tài chính do đại dịch gây ra.
