Hội thảo khoa học về di tích Láng Le – Bàu Cò

Sáng 24/10, Hội thảo khoa học di tích lịch sử “Khu di tích Láng Le – Bàu Cò” được Sở Văn hóa và Thể thao TPHCM và UBND xã Tân Nhựt tổ chức. Hội thảo nhận được 37 tham luận của các nhà nghiên cứu, khẳng định những giá trị lịch sử trong hai cuộc kháng chiến của Khu di tích này.

Từ tên gọi bình dị Láng Le – Bàu Cò

Theo PGS.TS. Hà Minh Hồng: Ở cửa ngõ phía Tây Nam thành phố Sài Gòn xưa cách trung tâm khoảng 20 km, có một vùng bưng rộng lớn gần 200 km2 gồm một số xã thuộc huyện Trung Huyện tỉnh Chợ Lớn xưa và một số xã thuộc tỉnh Long An cũ. Ở đó lau sậy um tùm, cây rừng rậm rạp, kênh rạch chằng chịt, đi lại phải cậy ghe xuồng. Địa hình trũng thấp ven sông Vàm Cỏ Đông hoang hóa, tràm mọc thành rừng. Người dân đến sinh sống phải đào kinh tháo chua, rửa mặn, lập thành làng xóm bên cạnh những cánh đồng rộng lớn có nhiều tôm, cua, cá. Đất chua phèn chỉ có cây thơm (dứa, khóm) là thích hợp, muốn trồng phải lên liếp để dẫn nước rửa phèn, tạo thành những luống thơm thẳng tắp, nối tiếp nhau chạy dài - người dân gọi thành quả ấy là Vườm Thơm.

Có một người đàn bà đến sống bằng nghề bán rượu ở đầu kinh, được bà con gọi là Bà Rượu và gọi con kinh cũng là kinh Bà Rượu, lâu dần cách đọc Nam bộ trại thành kinh Bà Vụ. Trong ruột vùng bưng Vườn Thơm, Bà Vụ có những láng và bàu nước có nhiều loài chim như vịt trời, cò, le le, cúm núm, cồng cộc, đa đa, diệc… tới sinh sống. Dân lại đặt cho vùng đất lành chim đậu của mình bằng cái tên mộc mạc là Láng Le, Bàu Cò.

Hội thảo khoa học di tích lịch sử “Khu di tích Láng Le – Bàu Cò” được Sở Văn hóa và Thể thao TPHCM và UBND xã Tân Nhựt tổ chức. Ảnh: Võ Mạnh Hảo

Thế kỷ 19 nơi đây là địa bàn hoạt động của Bình Tây Đại Nguyên Soái Trương Định và các nghĩa sĩ kháng Pháp. Thế kỷ XX, đây cũng là nơi hoạt động của “Hội kín” Nguyễn An Ninh. Tháng 8/1945, tại Tân Kiên có 3 lần Hội nghị Chợ Đệm để Xứ ủy Nam Kỳ quyết định Tổng khởi nghĩa giành chính quyền. Thời “sơn hà nguy biến”, “Tam Tân” (gồm 3 xã Tân Nhựt, Tân Tạo, Tân Kiên) là nơi thuận lợi cho du kích, bộ đội thực hiện chiến tranh nhân dân du kích địa phương”.

Đến căn cứ địa của hai cuộc kháng chiến

Từ cuối năm 1945 đầu năm 1946, các cơ quan Xứ ủy Nam kỳ, Ủy ban Hành chính Kháng chiến Nam bộ, Sở Công an Nam bộ, Ủy ban Hành chính Kháng chiến Chợ Lớn về đóng tại Vành đai căn cứ Vườn Thơm – Bà Vụ. Tại đây xuất hiện tờ Thông tin Kháng chiến tỉnh Chợ Lớn, sau đó đổi thành báo Chống xâm lăng làm cơ quan thông tin tuyên truyền của Mặt trận Việt Minh Sài Gòn – Chợ Lớn. Huyện Trung Huyện lúc đó cũng có tờ Chiến thắng của Việt Minh Trung Huyện; một số huyện khác như Bến Lức, Cần Đước, Cần Giuộc lại có các đội thông tin văn nghệ hoạt động. Cuối năm 1946 báo Cảm tử do đồng chí Nguyễn Lưu phụ trách cũng dời trụ sở về kinh Bà Vụ để tiếp tục phát hành.

Quân địch xem bưng biền Láng Le-Bàu Cò là “cái gai phải nhổ”, nên chúng thường xuyên tổ chức các trận càn có pháo binh, máy bay yểm trợ với quy mô đại đội hoặc tiểu đoàn mục tiêu là phá rã khu căn cứ này.

Một góc cảnh quan Khu di tích Láng Le - Bàu Cò hiện nay. Ảnh: Lê Công Sơn

Đặc biệt là trận chống càn ngày 15/4/1948, lần đầu tiên, trên chiến trường Chợ Lớn-Trung Huyện, Pháp tổ chức hợp đồng binh chủng, sử dụng trên 3.000 lính Âu Phi và lính địa phương tham chiến. Máy bay trinh sát, phi cơ chiến đấu (4 chiếc và 12 tàu chiến từ hai hướng: qua Lương Hòa vào kênh Lý Văn Mạnh và Bến Lức vào. Xe bọc thép, pháo 75 ly, súng cối qua đường tỉnh lộ hướng Tân Tạo để khép chặt cuộc vây càn vào căn cứ kháng chiến).

Bám trụ tại Láng Le - Bàu Cò lúc đó lực lượng vũ trang cách mạng đông hơn nguồn tin địch nắm được, gồm: Chi đội 15 có 4 đại đội bộ binh, một đại đội công binh, trung đội trinh sát và cơ quan chỉ huy tiền phương; Chi đội 12 có 2 đại đội, Chi đội 145 có 2 đại đội và Chi đội 14 sau khi tấn công vào khu kho lương thực, cầu Bến Lức đã trở về đứng chân ở các xã lân cận. Các tiểu đoàn thuộc Trung đoàn 306 - Phạm Hồng Thái, Trung đội nữ binh, Quốc vệ đội, dân quân du kích tại địa phương, với trang bị thô sơ và không có phương tiện nào ngoài việc tận dụng địa hình địa vật để đánh trận.

Sáng sớm 15/4, khi nhân dân đang đón tiếp, giúp bộ đội ăn sáng thì phát hiện xe lội nước, xe chở quân lính từ tỉnh lộ 10 và các kinh xáng (có tàu chiến) tiến vào. Khoảng 7 giờ sáng, một chiếc đầm già lượn trinh sát vùng Láng Le-Bàu Cò và khu Tân Kiên, Tân Tạo, Tân Nhựt, Gò Xoài, Lý Văn Mạnh. Kế đến, xe lội nước gầm rú và tiếng pháo, súng cối bắn vào khu dân cư và trận địa của bộ đội.

Cuộc chiến ác liệt diễn ra từ sáng sớm đến xế chiều cuộc càn phải kết thúc khi âm mưu bao vây tiêu diệt lực lượng cách mạng của địch bị phá tan. Quân Pháp ra sức bưng bít tin tức chiến sự, nhưng ngay ngày hôm sau, tin trận Láng Le - Bàu Cò đã bay về tới nước Pháp; báo hiệu sự thất bại tất yếu của chiến tranh xâm lược ở Việt Nam.

Sau trận càn này, quân Pháp tiếp tục mở nhiều cuộc càn quét vào Vườn Thơm, gây cho ta nhiều tổn thất. Trận ngày 28/9/1948, Bí thư Thành ủy Sài Gòn Lê Văn Sỹ đã hy sinh cùng 87 cán bộ, chiến sĩ. Nhưng quân Pháp cũng bị tiêu diệt và mất nhiều vũ khí, phương tiện chiến tranh. Lực lượng chính trị và lực lượng vũ trang kháng chiến đã bảo vệ an toàn lực lượng và căn cứ, làm thất bại âm mưu càn quét của địch

Vị trí địa-quân sự vùng ven đã cho thấy “Láng Le còn Việt Cộng thì Thành phố Sài Gòn không dễ an toàn”, nên Mỹ và chính quyền Sài Gòn dùng hàng ngàn quân tinh nhuệ càn quét lấn chiếm, tìm diệt quân dân cách mạng.