Có bằng chứng mới đáng lo ngại cho thấy biến thể B.1.617.2, lần đầu tiên được xác định ở Ấn Độ, có thể dễ lây lan hơn nhiều so với thậm chí biến thể B.1.1.7 (được tìm thấy tại Anh) và đang gây ra các làn sóng dịch bệnh chết chóc tại nhiều quốc gia.
Ở những nước có chiến dịch tiêm chủng hiệu quả, như Mỹ và Anh, chúng ta có thể mong đợi rằng số ca nhập viện và tử vong do COVID-19 sẽ tiếp tục giảm hoặc duy trì ở mức thấp, nhờ có vaccine.
Tuy nhiên, đối với phần lớn phần còn lại của thế giới, một biến thể mới với khả năng dễ lây lan hơn lại đang gieo rắc thảm họa.
Bằng chứng vẫn chưa được kết luận vì dữ liệu chỉ là sơ bộ và việc tìm hiểu cơ chế lây lan của biến thể mới là điều không dễ dàng.
Có thể nó đã có mặt tại một khu vực trước các biến thể khác và tìm thấy một quần thể nhạy cảm, hoặc gặp may và gieo mầm bệnh cho một ổ dịch siêu lớn. Nếu một biến thể được tìm thấy thường xuyên hơn trong cơ sở dữ liệu bộ gen tại một quốc gia thì nguyên nhân chắc chắn đến từ phía những người nhập cảnh, vốn mang theo mầm bệnh tại nơi nó đã thống trị tới một quốc gia mới.
Một biện pháp quan trọng đã được sử dụng trong các đợt bùng phát trước đây để tìm hiểu xem một biến thể có khả năng lây lan cao hơn hay không đó là xem xét "tỷ lệ tấn công thứ cấp": quan sát xem có bao nhiêu trường hợp F1 trở thành F0. Trung bình, số lượng F1 trở thành F0 càng nhiều thì khả năng lây lan của một biến thể càng lớn.
Dữ liệu về tỷ lệ "tấn công thứ cấp" đã được công bố vào thứ Bảy bởi các nhà chức trách Vương quốc Anh cho thấy biến thể Ấn Độ về cơ bản có khả năng dễ lây lan hơn so với biến thể của Anh.
Một biến thể có khả năng lây lan cao hơn là mối nguy hại lớn đối với những người không có khả năng miễn dịch, ngay cả khi biến thể này không có độc tố gây chết người cao hơn các biến thể trước đó.
Trước khi biến thể tại Ấn Độ được phát hiện, tại các nước và vùng lãnh thổ như Việt Nam, Ấn Độ, Đài Loan, tình hình dịch bệnh gần như được ngăn chặn hoàn toàn. Người dân tại đó có ít khả năng miễn dịch và phần lớn chưa được tiêm chủng. Tuy nhiên, một biến thể dễ lây lan hơn có thể đâm thủng vách ngăn miễn dịch vốn rất yếu ớt.
Thực trạng này đòi hỏi phải có hành động ngay lập tức: tiêm chủng rộng rãi cho những đối tượng dễ bị tổn thương nhất ở những nơi có nguy cơ mắc bệnh cao nhất.
Từ bỏ các bằng sáng chế vaccine là đúng đắn, nhưng trừ khi nó gắn liền với một quy trình thực sự làm tăng nguồn cung vaccine.
Các quan chức từ tất cả các quốc gia sản xuất vaccine cần phải họp bàn ngay lập tức để quyết định cách điều phối bất kỳ nguồn lực dư thừa nào mà họ có để sản xuất thêm, thông qua bất kỳ phương tiện nào cần thiết.
Do mối đe dọa về khả năng lây lan tăng nhanh, và vì các bằng chứng chỉ ra rằng tất cả các loại vaccine, ngay cả vaccine của Trung Quốc và Nga, đều có hiệu quả cao trên thực tế, các nước có khả năng nên tập trung vào việc sản xuất và phân phối vaccine càng nhanh càng tốt.
Hiện tại, cơ chế COVAX không có đủ vaccine để phân phối và nguồn cung mà họ nhận được lại được phân bổ theo dân số quốc gia, chứ không phải mức độ nghiêm trọng của các đợt bùng phát. Quy định này cần phải thay đổi.
Các câu trả lời có thể khác nhau. Người cao tuổi và nhân viên y tế có thể được ưu tiên ở bất cứ nơi nào tồi tệ nhất. Chiến lược tiết kiệm vaccine có thể được áp dụng tương tự như cách Vương quốc Anh và Canada tăng thời gian giữa hai mũi vaccine để tối đa hóa số người được tiêm.
Nếu có khả năng thế giới phải đối mặt với một mối đe dọa đang gia tăng, cách tốt nhất là can thiệp càng sớm càng tốt, bởi chỉ một vài tuần chậm trễ cũng có thể tạo ra sự khác biệt rất lớn.
Việc chờ đợi bằng chứng chắc chắn về khả năng lây lan có thể cho phép biến thể này hoành hành, ngoài ra nếu những lo ngại được chứng minh là không có cơ sở, thì thế giới vẫn được hưởng lợi nhờ tiêm chủng. Và bất kỳ giải pháp nào, dù là hoàn hảo hay không, cũng nên được bắt tay thực hiện thay vì ngồi chờ đợi.
Theo Adam Kucharski, một nhà dịch tễ học của Trường Vệ sinh và Y học Nhiệt đới London, dù thế giới có đủ vaccine để bảo vệ cho những người có nguy cơ cao nhất trên toàn cầu, các trường hợp tử vong do COVID-19 vẫn sẽ gia tăng.
Trong làn sóng dịch bệnh thứ hai, Vương quốc Anh vẫn có nhiều ca tử vong liên quan tới biến thể B.1.1.7 hơn so với đợt đầu, dù các bác sĩ đã biết nhiều cách điều trị hơn để giảm tỷ lệ tử vong.
Ngay cả sau khi chiến dịch tiêm chủng bắt đầu, biến thể B.1.1.7 vẫn tiếp tục lây lan nhanh chóng trong số những người chưa được tiêm chủng. Một mô hình tương tự cũng được nhận thấy ở phần lớn Đông Âu.
Ngay cả khi người ta xác định rằng khả năng lây truyền của biến thể B.1.617.2 (Ấn Độ) không lớn như dự đoán, tình trạng khẩn cấp vẫn còn đó.
Thảm họa bùng phát ở Ấn Độ có thể gây ra nhiều cái chết đau thương hơn chỉ đơn giản bằng cách áp đảo các nguồn lực của hệ thống y tế. Đã có báo cáo rằng các quốc gia từ Nepal đến Philippines, Nam Phi đến Nigeria có thể phải đối mặt với tình trạng thiếu oxy y tế giống như ở Ấn Độ.
Tỷ lệ tử vong do COVID-19 khi có và khi không có oxy y tế là hoàn toàn trái ngược nhau, nếu như tình trạng thiếu thốn vẫn tiếp diễn tại những nước đang phát triển, năm thứ hai của đại dịch sẽ còn ghi nhận nhiều con số tang thương hơn.
Giống như tất cả các đại dịch khác, đại dịch này sẽ kết thúc với hàng triệu, có thể hàng tỷ người bị nhiễm bệnh hoặc được tiêm chủng. Lần này, các nhà lãnh đạo thế giới có một sự lựa chọn, nhưng họ còn rất ít thời gian để đưa ra lựa chọn đó.