SỐ334 (20 - 27/7/2023) TẠPCHÍ W W W . N G AY N AY. V N MIỄN PHÍ VietnamToday TRANG 2 - 3 Di sản âmnhạc đangmongmanh, nguy cấp! Ảnh: HÒA CAROL
“Thang âm cồng chiêng có nguy cơ bị xóa trắng!” Thưa nhà nghiên cứu Bùi Trọng Hiền, những người quan tâmđếncổnhạc từngxúcđộng trước hành trình đi tìm khuôn thước ca trù ròng rã 9 năm trời của anh. Vừa qua, anh lại góp mặt trong một dự án mới về hiệu chỉnh thang âm cho cồng chiêng Tây Nguyên. Xin hỏi, đang có vấn đề nào với di sản này? - Tôi nghiên cứu cồng chiêng suốt từ năm 2004. Trong chuyến điền dã xây dựng hồ sơ cồng chiêng trình UNESCO hồi đó, tôi thu thanh, đo cao độ, tiếng vang của các bộ cồng chiêng để tổng hợp thành công trình nghiên cứu âm nhạc cồng chiêng Tây Nguyên. Bẵng đi nhiều năm, tôi đắm mình trong tiếng nhạc nghìn năm tuổi, thế rồi việc lớn với các tiền nhân Ả đào cũng xong, đến tháng 11 năm ngoái, tôi quay lại Tây Nguyên vì được mời vào ban giám khảo của Liên hoan Cồng chiêng KonTum. Cần nói thêm, cuộc liên hoan ở Kon Tum không chỉ trình diễn các dàn cồng chiêng tộc người mà còn có phần liên hoan chỉnh chiêng, tất cả thợ chỉnh chiêng trong tỉnh đều được mời về tụ hội, là dịp để họ gặp gỡ giao lưu. Có thể nói cuộc liên hoan này có giá trị vô cùng lớn dưới góc nhìn kiểm kê thực trạng cồng chiêng ở Kon Tum. Nếu không có liên hoan, hẳn tôi vẫn tưởng ở huyện nọ, huyện kia còn nhiều nghệ nhân giỏi hay những tay chỉnh chiêng thiện nghệ. Thế nhưng cuộc liên hoan đã nhưmột lời cảnh báo. Các dàn chiêng sai âm vẫn được đem ra diễn tấu, nhiều buôn làng không còn người biết chỉnh chiêng, bản thân người trẻ trong các đội chiêng cũng không nhận ra thang âm sai, bởi họ cũng khôngbiết thếnào là…đúng. Bên cạnh đó là sự lai tạp giữa dàn chiêng của các tộc người nhất trong Lễ mừng lúa mới, có nơi đã bỏ hẳn hội hè vì chuyển sang một tín ngưỡng khác. Việc không có nhiều cơ hội diễn tấu, thêm sự sai loạn trong điều chỉnh thang âm cùng đôi tai đã quen nghe nhạc mới khiến bà con dần chấp nhận cái sai, coi cái sai thành cái đúng. Việc coi sai thànhđúngnhư anh nói có thể ảnh hưởng thế nào cho tương lai bảo tồn và phát huy di sản cồng chiêng Tây Nguyên. Liệu nguy cơ này có đang được nhận thức từ nhiềuphía? - Bảo tồn thang âm chính làbảo tồncái tinhcốt nhất của di sản cồng chiêng. Trong đó, người chỉnhchiênggiốngnhư người lên dây, gắn phím đàn, vô cùng quan trọng. Nếu như với nhạc cụ dây, mỗi phím đều cóhệ số, dùngũ cunghay 7 cung, 12 cung, đo là chỉnh được. Nhưng tiếng cồng tiếng chiêng lại rất trừu tượng, để chỉnh về đúng thang âm, ngày xưa, năng lực này nằm ở những tay thợ chỉnh chiêng có đôi tai tinh tường. Khi họ căn chỉnh, người thẩm định họ lại là lớp già làng, nghệ nhân lão luyện, sinh ra và lớn lên trongkhônggianâmnhạc cồng chiêng với những đôi tai chưa bị pha tạp. Hiện nay, những người như vậy hầu như không còn, tai của thợ bây giờ kém hơn vì họ nghe và chịu ảnh hưởng của nhạc mới. một khi chênh phô, nhận ra ngay. Quay lại với thực trạng tiếng cồng tiếng chiêng của đồng bào, ngày càng nhiều người không nhận ra âm sai, bởi ngay chính trong cộng đồng của mình, họ ít có cơ hội được nghe và nghe đúng âm thanh của bộ nhạc cụ này. Đặc điểm của cồng chiêng là nhạc cụ dùng trong nghi lễ, là vật thiêng của đồng bào. Một năm đôi lần lễ hội, bà con mới mang chiêng ra đánh. Hiện nay, các lễ hội dần tiêu biến, có nơi dàn chiêng chỉ được dùng duy và nguy cơ đáng lo ngại nhất, cồng chiêng bị bình quân hóa theo thang âm đồ rê mi phương Tây. Trong bối cảnh trào lưunhạcmới, nhạc cụ cải tiến theo thang âm Tây phương đã phủ khắp Trường Sơn - Tây Nguyên. Từ quan sát nhà nghề, anh kiến giải thế nào về hiện tượng sai lệch trong thang âm cồng chiêng nói trên? - Một cách dễ tưởng tượng, tiếng chiêng sai giống như phím đàn phô. Chúng ta nhận ra âm phô bởi ta được nghe đi nghe lại bản nhạc đó nhiều lần, nên LƯUTHIÊN CHƯƠNG Di sản âmnhạc đangmongmanh, Được trìu mến ví von là “gã độc hành can trường”, Bùi Trọng Hiền có lẽ là nhà nghiên cứu âm nhạc duy nhất tại Việt Nam cho tới lúc này dám bước chân vào khu rừng đầy rẫy trúc trắc của âm luật, khuôn thước và thang âm của cổ nhạc truyền thống. Chính sự táo gan này đã trao cho anh suối nguồn tri thức và cái nhìn “tiên cảm” để nhận diện và ứng cứu những di sản âm nhạc đang mong manh, nguy cấp. Nhànghiên cứuBùi TrọngHiền chụpảnh lưuniệmvới đội cồng chiêngBahnar làngHơHra. Khônggianvănhóa cồng chiêngTâyNguyên. Tôi chứng kiến thực trạng là những chiếc cồng chiêng trao cho bà con đúc rất ẩu, một số nơi chế tác, họ thậm chí bỏ qua kỹ thuật đúc rập cơ bản, sẵn sàng bán những bộ chiêng đánh không ra tiếng cho đồng bào. Nhà nghiên cứu Bùi Trọng Hiền NGAYNAY.VN 2 CHUYÊNĐỀ Số334 - ThứNăm, ngày20/7/2023
Tôi ví dụ, quãng giữa hai chiêng số 6 và 7 của dàn chiêng, tùy mỗi tộc người sẽ có khoảng cách từ 125 đến 175 cents (đơn vị đo độ lớn của quãng trong âm nhạc - PV). Nhưng giờ người thợ thườngchỉnh thành100 cents và đồng bào cũng dễ dàng chấp nhận điều đó, 100 cents là theo thang âmphươngTây, bằng đúng một phím của guitar. Nếu chúng ta tiếp diễn cái sai này, rất nhanh chóng sẽ đến ngày xóa trắng hệ thống thang âm cồng chiêng quý báu. Khi đã xóa đi thì bản sắc nhạc chiêng tộc người sẽ không còn, điều chúng ta vẫn tự hào về sự phong phú, đa dạng của Tây Nguyên mất dấu. Nguy hiểm là vậy nhưng chưa nhiều người nhận ra vấn đề, hiện thời, người ta vẫn dễ dàng chấp nhận, bằng lòng với cái sai. Nhiều ánh sáng nơi cuối đường hầm Vậy cuộc tập huấn chỉnh âm anh thực hiện với cồng chiêng Kon Tumvừa qua, về cơ bản, đãgiải quyết vấnđềgì? Vào ngày cuối cùng của Liên hoan Cồng chiêng, tôi đề xuất với một số cán bộ chủ chốt của ngành văn hóa Kon Tum, cần một cuộc tập huấn chỉnh chiêng gấp, nếu không sẽ hỏng hết. Ban đầu tôi dự địnhmời thợchỉnhchiênggiỏi ởQuảngNamlêndạykỹ thuật gò cơ khí, nhưng họ từ chối với thái độ rất ngại ngùng. Sau khi tìm hiểu, mới biết hiện ở các lò đúc của người Kinh, nhiều nơi vẫn không hiểu hết về sự đa dạng và tinh tế của các dàn cồng chiêng, đặc biệt các tộc Jrai, Bahnar, Xơ Đăng ở vùng Bắc Tây Nguyên. Họ đã và đang sản xuất những bộ chiêng “không kêu”, chiêng sai âm bán cho bà con. Tôi đành quay sang“cầu cứu”NSƯT, nghệ nhân chế tác nhạc cụ Phạm Chí Khánh ở Hà Nội, là chủ cửa hàng buôn bán nhạc cụ, cồng chiêng. Anh Khánh đồng ý ngay, hai anh emkhăn gói lên đường. Khóa học chia làm hai phần là học gò chỉnh nhạc cụ và nhận diện từng loại thang âm cồng chiêng. Với nhiều năm kinh nghiệm chỉnh âm cồng chiêng, anh Khánh “mổ xẻ”cấu tạo từng loại, lýgiải tác dụng từng thao tác gò, mang cả bộ đồ nghề từ Hà Nội vào. Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch KonTumcho người mang ra hàng thợmộc, thợ sắt thửa theo để phát cho các học viên thực hành. Anh Khánh tồn bền vững các thang âm, bởi sau khi đánh một mùa lễ hội, chiêng bị tác động mạnh sẽ sai âm và luôn cần chỉnh lại, nhưng chúng tôi đang lấp dần phần khó này. Tới đây, sau Kontum, Gia Lai là tỉnh tiếp theo đang tìm cách lập dự án để tập huấn cho các nghệ nhân của họ. Còn rất nhiều loại hình âm nhạc truyền thống khác, từ cái nhìn của nhà nghiên cứu, theo anh, sự sai lệchnhư câu chuyện của ca trù và cồng chiêng có nhiều không? Hướng giải quyết có thể làgì? Nguy hiểm nhất phải nói đến ca trù, bởi khuôn thước của lớp đào kép trẻ gần như sai hoàn toàn, nếu không lập lại trật tự công thức khổ đàn, khổ phách thì coi như chỉ bảo tồnhình thức, còn tinhhoa cốt lõi đãmất đi. Với hát chầu văn, thể loại này dường như đã biếnthànhmột thứnhạckhác, rất khó cứu, bởi các cung văn có sửa sai thì bà đồng cũng khôngnghe được lối chầu văn cổ. Xẩm thì đang “méo mó”, khá nhiều emđang bắt chước “bu Cầu” (cố Nghệ nhân dân gian Hà Thị Cầu - PV), hát mái mái cố bắt chước giọng bu tôi, nhưng đàn hát còn phô lắm. Nói chung, các bộ môn đều có vấnđề củamình, duy chỉ có tuồng, chèo, ca Huế, tài tử- cải lương là khá ổn vì hệ âm luật của các thể loại này bài bản, chắc chắn, hệ thống truyền dạy tốt. Theo tôi, hướng giải quyết khôngcógì khócả, với tri thức, thành tựu nghiên cứu và rất nhiều người tâm huyết sẵn sàng bắt tay vào, mọi hy vọng đều có thể. Tuy nhiên để làm đến nơi đến chốn, nhân rộng sẽ đối mặt với thử thách lớn, cần sự vào cuộc của các nhà quản lý vì đang không có kinh phí nhà nước cấp cho hạng mục này.n Khánh và đã thành công. Sở VH Kon Tum đã nhận thức đúng vấn đề và đang có dự định nhân rộng, duy có điều, kinh phí đang cực kỳ khó khăn. Đầu tiên khóa tập huấn dự tính mời 40 người từ các huyện, nhưng cuối cùng do khôngđủchi phí chocácnghệ nhân, rút lại con số 14 người. Tôi và anh Khánh xác định đi với tinh thần không vì tiền, hai anh em bảo nhau “mình học từ đồng bào, giờ phải trả lại cho đồng bào, tất cả là của đồng bào”. Mong muốn của hai anhemlàphổcậpkỹ thuật chỉnh âm để các đội cồng chiêng Tây Nguyên nào cũng có2, 3người biết chỉnh chiêng theo thang âm truyền thống. Có như vậy, cồng chiêng Tây Nguyênmới thoát khỏi sựxâm hại của thang âmphươngTây. Khóa tập huấn đã giúp thang âm cồng chiêng của đồng bào được trả về đúng nơi đúng chỗ, được bảo tồn bền vững dựa trên chỉ báo, bảng biểu so sánh. Qua đó, họ không chỉ hiểu về âmnhạc của họ mà còn có cái nhìn đối sánh với âm nhạc của tộc người khác. Niềmvui nho nhỏ là kết quả nghiên cứu có tuổi đời gần 20 năm của tôi được đưavàoứngdụngvàphát huy hiệuquả. Là người tập huấn cho lớp nghệ nhân ca trù và cồng chiêng Tây Nguyên trẻ, anh nhận thấy điểm mạnh và yếu của họ là gì trong hành trình tìm về vốn cổ, âm nhạc truyền thống? Với ca trù, tình cảnh rất mong manh, khi mà nghệ nhân nhà nghề chỉ còn duy nhất NSND Kim Đức. Cồng chiêng thì có nhiều “tia sáng ở cuối đường hầm” hơn, bởi bản năng tiết tấu của người Tây Nguyên rất giỏi. Cái khó nhất trong cồng chiêng chỉ là việc căn chỉnh, lưu truyền, bảo dạy chỉnh chiêng cực kỳ bài bản, khoa học và quan trọng là trên tinh thần không giấu nghề. Đến phần nhận diện từng loại thang âm, về nguyên tắc, người chỉnh chiêng phải có cái tai âm nhạc chuẩn xác để căn chỉnh chiêng cồng cho đúng với từng loại thang âm cổ truyền, đây vốn là điều không dễ dàng. Tôi cho các học viên lần lượt trải qua các bài tập nghe/nhận diện những quãng có tính rường cột của thang âm cùng các quãng siêu nhỏ, sau đó mới đi vào thực hành. Với phương pháp tiếp cậnmới, tôi biểu thị thang âm các tộc người Xơ Đăng, Bahnar, Jrai lên bảng biểu để học viên dễ dàng so sánh. Kết hợp với tai nghe, họ có thể nhìn bằng mắt bảng biểu thang âm tính theo đơn vị cent, dùng đàn guitar, một nhạc cụ dễ kiếm, để đối sánh và chỉnhâmchođúng. Đây là phương pháp mới kết hợp giữa nghe và nhìn. Sau khóa học 9 ngày, 14 học viên đều đã biết căn chỉnh cao độ, đặc biệt có 3 người chỉnh giỏi, trong đó 2 người đạt tầm chuyên nghiệp. Tôi không ngờ lớp học mang lại hiệu quả nhanh đến thế. Trong khóa học, mỗi học viên sẽ phải tự chỉnh bộ cồng chiêng sai âmmàhọ mang theo từ làng mình. Cứ làm xong bộ nào là tập hợp các tay chiêng diễn tấu ngay, chỉ vừa đánh, mọi người đã ồ lên, đúng đây rồi! Tôi và anh Khánh rất xúc động bởi không thể ngờ đồng bào học nhanh và khóa tập huấn vô cùng thành công. Di sản âm nhạc cần được đầu tư xứng đáng Dù vậy, các anh mới bắt đầu với Kon Tum, trong khi Không gian văn hóa Cồng chiêng tây Nguyên của chúng tavôcùng rộng lớn? Kon Tum là cuộc thử nghiệm đầu tiên trên công thức mới của tôi cùng anh nguy cấp! Sau khóa học, thành quả bên cạnh việc truyền dạy chỉnh âm cho 14 nghệ nhân, chúng tôi đã giúp họ lấy lại được tiếng cho ba bộ cồng chiêngmới đúc, vốn “không kêu”, sai âmhoàn toàn, do huyện mua tặng. Đối với đồng bào, cồng chiêng quý giá lắm. Tiền bạc làmột chuyện nhưng đó là vật thiêng của họ, khi mình chỉnh được cho đồng bào, sung sướng vô cùng. Nhà nghiên cứu Bùi Trọng Hiền Tậphuấnhiệu chỉnh cồng chiêng tại KonTumnăm2023. NSƯTPhạmChí Khánhvànhànghiên cứuBùi TrọngHiền chia sẻ vềgò, chỉnh thangâmcồng chiêng. NGAYNAY.VN 3 CHUYÊNĐỀ Số334 - ThứNăm, ngày20/7/2023
Trong cái kết mới này, loài Quạ không còn cảm thấy xấu xí, mà có thể nhận ra vẻ đẹp huyền bí nơi đôi cánh đen tuyền, sau cùng hạnh phúc vì những gì mình có, xét cho cùng, đây cũng là một cái kết xứng đáng hơn cho những nỗ lực sáng tạo chămchỉ củaQuạ khi ngồi tô điểm cho chim Công. Biên đạo nhảy Nguyễn Việt Hùng đã đưa vào những nét đặc trưng của những loài chim, cũng như cố gắng lột tả được hành động, cảm xúc của Công và Quạ ở từng phân cảnh: Cảnh vũ điệu không màu của hai loài; CảnhQuạ vẽ cho Công với điệu múa chậm rãi, thướt tha; Cảnh Công vẽ cho Quạ với điệu bộ hối hả, pha thêm phần kịch tính; và Cảnh khi Quạ và Công cùng vui vẻ nắm tay nhau ngắm nhìn bộ cánhmới. “Trước khi chính thức làm nhạc và biên đạo, chúng tôi đã cùng ngồi lại tìm hiểu về những dị bản của Công & Quạ, thậm chí nghiên cứu những đặc tính của hai loài chim. Có rấtnhiềunhữngmẩu kiến thứcmới mẻmà nhờ giai đoạn chuẩn bị cho bài diễn, Nakama mới nhận ra, ví dụ như trong trường hợp chim công, đuôi dài và đẹp là điểm đặc trưng nổi bật của chim đực, làmchonótrôngkhácvới con cái chứ không phải là của chung loài công, hay của riêng phái đẹpnhưnhiềungười lầm hiểu của Nakama Yosakoi, chỉ có bản Việt Nam lý giải lý do vì sao hai con vật lại có màu lông như hiện tại. Riêng ởViệt Nam cũng có hai dị bản, một bản Quạ do mải chạy theo đàn chimđi tìmđồ ăn, nên đã giục Công đổ hết cả mọi màu mực lên người, và một bản là khi Công luống cuống lỡ đổ nguyên màu đen lên người Quạ.” Dù là dị bản nào, thì cái kết của chim Quạ luôn là một mình, bị chê cười: “Chúng tôi muốn thay đổi đi cái kết, bằng cách thêm vào một phân đoạn mới. Loài Quạ sau giây phút hoảng hốt vì ‘hóa đen’, đã bình tĩnh tự nhận ra bản thân Đen cũng là một màu đầy kiêu hãnh. Màu sắc ấy khiến Quạ mang một vẻ vừa bí ẩn vừa ‘ngầu’ trong sự tán dương của chim Công. Và rồi cả hai loài Quạ, Công đều có thể nắm tay nhau vui mừng nhảymúa.” Đây là phầngiới thiệu mởđầuchobài diễn thể loại yosakoi của đội múa Nakama Yosakoi mang tên “Irodori” (tiếng Nhật, nghĩa là “Tô màu”). Theo tiếng địa phương của vùng Tosa (ngày nay là Kochi), Yosakoi bắt nguồn từ khẩu ngữ “yosshakoi”, có nghĩa là “Đêm nay mời bạn đến”. Kể từ 2007, Yosakoi cùng Lễ hội mùa xuân tháng Tư đã trở thành một món ăn tinh thần quen thuộc đối với các bạn trẻ Việt Nam yêu văn hóa Nhật Bản nói riêng và công chúngThủđônói chung.Theo thời gian, loại hình này ở Việt Nam đã được đưa vào vô số những chủ đề, chất liệu đậm chất Việt Nam thay vì thuần Nhật như thuở ban đầu. Bài diễn “Irodori” dựa trên câu chuyện cổ tích Việt Nam Công & Quạ đã được giới thiệu tại nhiều sân khấu Việt Nam và sẽ chính thức trình diễn tại Tokyo, Nhật Bản mùa hè này. Góc nhìn thời đại Các phiên bản cổ xưa của những câu chuyện cổ tích kinh điển thế giới lẫn Việt Nam không thiếu những nội dung và kết cục có phần đen tối. Như cái kết gây tranh cãi cho hai mẹ con Cám trong cổ tích Tấm Cám, hay những người chị kế của cô bé Lọ Lem Cinderella (trong tác phẩm cùng tên của nhà văn Pháp Charles Perrault, 1697) đã gọt đi gót chân và ngón chân của mình để xỏ vừa đôi giày thủy tinh, khiến hình ảnh thử giày tìm kiếm người thương của hoàng tử trở nên đẫm máu. Hay Nàng tiên cá (1837) của Andersen vốn có một mối tình đơn phương đầy khổ đau, cuối cùng đã gieo mình xuống đại dương và tan thành bọt biển. Khi kết hợp những câu chuyện cổ tích vào các loại hình nghệ thuật khác (phim điện ảnh, hoạt hình, truyện tranh hay âm nhạc), những chi tiết này thường được thay đổi để góp phần tạo nên một thế giới tuổi thơ trong sáng cho trẻ em, nhấn mạnh vào tính chất giáo dục, giúp các em hiểu được các giá trị đạo đức, biết phân biệt được đúng – sai. Không nằm ngoài xu thế, đối với tác phẩmmúa “Irodori”, đội múa Nakama Yosakoi đã thay đổi đi cái kết về một loài chim quạ “xấu xí chẳng ai chơi”, luôn phải lủi thủi đầy cô quạnh. Theo Phan Tiến Dũng, đại diện Nakama Yosakoi, đội đã cố gắng đưa phần lớn cốt truyện cổ vào trong bài múa, từ khoảnh khắc ban đầu khi mọi loài chim đều không có sắc màu, cho đến khi Quạ vẽ nên một bộ lông đầy màu sắc cho Công, và cả khoảnh khắc Quạ quá nóng vội mà đổ nguyên cả thùng mực đen lên người: “Truyện cổ Công và Quạ trên thế giới có nhiềuphiênbản, nhưng theo tìm Cổ tích Việt Nam Công & Quạ kể chuyện hai loài ngồi vẽ cánh cho nhau, trong khi Công kiên nhẫn chờ điểm tô, Quạ lại sốt sắng nhảy vội vào thùng sơn đen xì. Từ đó, Công có bộ cánh đẹp đẽ, còn Quạ thì lại xấu hổ, lủi thủi ở những nơi hoang vu, vắng vẻ. Nhưng lễ hội chẳng phải là chốn vui tươi dành cho tất cả giống loài hay sao? Dù là đôi cánh rực rỡ, hay bộ lông vũ đen tuyền, muôn loài đều có thể hoan ca, thu hút ánh nhìn của thiên hạ. HOA QUỲNH Đưa cổ tích Việt Nam Yosakoi đượcmệnh danh là "Điệumúa củanụ cười". Ảnh: ThanhTùng Bài diễn“Irodori”đánhdấu tròn10nămkể từ lầnđầu tiênNakamaYosakoi thamdự Lễhội Nhật Bản tại HàNội. Ảnh: NguyễnThanhTùng. Khi đặt sáng tác bài hát cho Irodori, chúng tôi đã yêu cầu thể hiện được yếu tố Việt trong tổng thể một bài múa phong cách Nhật Bản. Tiến Dũng NGAYNAY.VN 4 CHUYÊNĐỀ Số334 - ThứNăm, ngày20/7/2023
• NakamaYosakoi làđộimúađượcbảo trợbởi Trung tâmThông tinUNESCO, thành lập từ tháng5/2012vớimụcđích tạonênmột sânchơi chonhữngngười yêu thíchvănhóaNhật Bảnnói chung vàđiệumúaYosakoi nói riêng. •Năm2015, NakamaYosakoi từng thamdựLễhội HarajukuOmotesandou GenkiMatsuri Super Yosakoi tại Tokyo vàvinhdựgiànhđượcgiải Ngườimới xuất sắc với bài diễn“Mirai e” (Hướng đếnTương lai). •Năm2023, đểđánhdấuchặngđường 10nămhoạt động, độimúađãmang bài diễn“Irodori” lấy cảmhứng từcâu chuyệncổ tíchViệtNamCôngvàQuạ, vớimongmuốncó thể lan tỏađượcnét đẹpvănhóadângianViệtNamra thế giới. “Irodori”đượcbiểudiễn lầnđầu tại LiênhoanViệtNamYosakoi tại HàNội, tháng4/2023. Bài diễn từngđạtGiải Nhì tại Yosakoi DanceContestHải Phòng tháng7/2023. tưởng. Hoặc chim quạ vốn là một loài thông minh và ‘thù dai’nhất hành tinh,”TiếnDũng hóm hình: “Nếu theo đúng mạch nguyên tác thì chắc quạ chẳng thể nào dễ dàng tha thứ cho Công thật.” Bằng những động tác đầy dụngý, gợi hìnhảnh, biênđạo Việt Hùng đã khiến “Irodori” mở ra trước mắt người xem những trang sách về một miền cổ tích Việt vốn rất thân quen từ những ngày thơ ấu. Thông qua bài múa, Nakama không chỉ muốn truyền tải tinh thần sống hết mình cho hiện tại, trân trọng tất thảy những gì mình đang có, mà còn gửi vào đó một thông điệpmang tính thời sự và rộng lớn hơn, cổ vũ chúng ta nhìn nhận tất cả mọi vẻ đẹp khác biệt trên đời, không phân biệt đối xử - như chiến dịch toàn cầu “Black Lives Matter” đang hướng đến (Black Lives Matter: Mạng sống của người da đen cũng đáng giá, chiến dịch bắt nguồn từ cộng đồng người Mỹ gốc Phi, nhằm chống lại bạo lực và phân biệt chủng tộc có hệ thống đối với người da đen). Âm hưởng Việt Nam trong bài múa Nhật Dù thế giới âm nhạc đa dạng muôn màu, nhưng nếu để ý ta có thể nhận thấy mỗi nước lại có màu sắc âm nhạc riêng. Chẳng hạn như chỉ với một đoạn nhạc ngắn, người nghe có thể lập tức gợi sự liên tưởng đến những hàng bạch dương của Nga, khung cảnh hoa anh đào Nhật Bản, hay đồng quê Việt Nam với sáo diều, bông lúa. Điều này là nhờ các nhạc sĩ có thể vận dụng biến hóa những kiến thức về scale (âm giai) – một dãy nốt nhạc thể hiện những cảm xúc buồn vui hay để tái hiện âmhưởng đặc trưng của mỗi vùngmiền. Major scale (âm giai trưởng) gồmmột dãy nốt khi phát ra tạo ra cảm giác vui tươi, dễ chịu, minor scale (âm giai thứ) gồmmột dãy nốt khi phát ra tạo cảm giác buồn, và còn có vô vàn âm giai trong thế giới âm nhạc như blue scales, jazz scales, pentatonic scale (âm giai ngũ cung, thườngnghe thấy trongphim kiếmhiệp). Trong bản nhạc sáng tác riêng cho “Irodori” của một trải nghiệm thú vị và nhiều ý nghĩa, đặc biệt khi 2023 đánh dấu 50 năm quan hệngoại giaoViệtNam–Nhật Bản”, TiếnDũng cho biết. Thêm vào đó, để hòa hợp với âmnhạc và bầu không khí lễ hội tại một trong những sự kiện mùa hè “nóng” nhất Tokyo, Shjn - thiết kế phục trang của Nakama đã lựa chọn những màu sắc táo bạo hơn so với hình dung thông thường của công chúng về loài chim công, quạ. Sau khi trút bỏ lớp cánh màu xám, Công rực rỡ trong bộ cánh màu cam điểm xuyết ánh xanh, còn Quạ khoác trên mình bộ cánh tím đen. Để lý giải về sự đổi màu ấy, Nakama chobiết lựa chọnnàyphùhợp với một bài biểu diễn đường phố hơn, thay vì màu xanh lamvàđen, đồng thời giữmột chút màu theo dải màu tự nhiên vốn có trên thân củahai loài công, quạ. Đây không phải là lần đầu tiên Cổ tích Việt Nam được đưa lên những sân khấu kịch hay vào những giai điệu, ca từ. Những màn kết hợp tốn nhiều giấy mực nhất có thể kể đến ca khúc đình đámmột thời “Bống Bống Bang Bang” (2016) dựa trên Tấm Cám của nhóm 365Daband hay album “Cổ tích” (2018) kể chuyện cổ tích bằng âm nhạc của KTS NguyễnThanhMinh. Dù không phải là một hướng đi mới, nhưng sự Nakama, producer Khang Nguyễn đã lựa chọn các âm giai làm nổi bật lên bốn màn chính: không khí đầy trong trẻo của bình minh khi muôn loài thức giấc với những đôi cánh xám trắng giống như nhau, không gian thấm đẫm nghệ thuật và sự thướt tha uyển chuyển khi loài công được điểm tô và hóa thân sang một màu sắc mới, âm sắc hối hả có phần kịch tính khi loài Quạ được vẽ lông rồi bị hất vội một màu đen tối, và chuyển sang màn cuối khi quạ tự nhận thấy vẻ đẹp của bản thân trong sự tán dương của Công, và hai loài cùng tưng bừng đi trảy hội. Ngoài những âm giai gây liên tưởng đến Nhật Bản và loại hình nghệ thuật yosakoi, Khang Nguyễn đã đưa thêm vào nhạc cụ đàn tranh, sáo nhị, nguyệt cầm… trên giai điệu của âm giai nhạc Việt truyền thống, nhằm tạo ra được bối cảnhmang đậmnét Việt Nam cho câu chuyện cổ Công và Quạ. “Khi đặt sáng tác bài hát cho Irodori, chúng tôi đã yêu cầu thể hiện được yếu tố Việt trong tổng thể một bài múa phong cáchNhật Bản.Yosakoi đã du nhập vào Việt Nam 16 năm, và Nakama cũng đã đi qua nămthứmười hoạt động, việc có thể hài hòa giao thoa những nét Việt Nam vào loại hìnhđặc trưng củanướcNhật, sau đó diễn ở Nhật cũng là vào âm nhạc lễ hội Yosakoi làđiệumúadành cho tất cảmọi người, khôngphânbiệt độ tuổi, giới tính, ngànhnghề… Ảnh: NguyễnThanhTùng. Irodori sẽđược biểudiễn tại Lễhội Harajuku OmotesandoGenkiMatsuri SuperYosakoi tại Tokyo tronghai ngày 26&27/8/2023. kết hợp vừa mới lạ vừa thân thuộc với tuổi thơ luôn mang lại sự hào hứng, thích thú cho công chúng. Mang chuông đi đánh xứ người trong tháng Tám, Nakama Yosakoi cũng mong muốn có thể mang một chút hơi thở kỳ diệu của tuổi thơ Việt Nam, tỏa lan ra thế giới. n NGAYNAY.VN 5 CHUYÊNĐỀ Số334 - ThứNăm, ngày20/7/2023
Có bao nhiêu người trong chúng ta thật sự coi trọng sự kỳ diệu của âm nhạc, của lyrics (lời ca), và sức ảnh hưởng của chúng? Và bao nhiêu người thì sẽ bật cười vì câu trả lời có phần “tiểu thuyết hóa” những thần tượng, ca sĩ mang vẻ ngoài hào nhoáng kia? Xem nhẹ một sở thích, hay thần tượng của bất cứ ai, thực ra cũng không khác gì xem nhẹ sức khỏe tâm thần (hay mental health, sức khỏe tinh thần) của người đó. Nếu bạn tin rằng việc nghe những điều tiêu cực, mắng nhiếc, bạo lực tinh thần trong thời gian dài sẽ khiến một người có thể tự ti và gục ngã, tại sao bạn lại không tin việc lắng nghe những lời hát “chữa lành” có thể khiến người đó trở nên tốt đẹp, sống yêu đời và sôi nổi? Về cơ bản, chúng hoạt động trên cùngmột nguyên lý: tận dụng sức mạnh của ngôn từ. Ánh sáng có thể xóa đi hàng ngàn năm bóng tối (“Nhất đăng năng trừ thiên niên ám”, trích Kinh Pháp Bảo Đàn). Chỉ một ngọn đèn bé nhỏ cũng đủ sức cắt vào bóng tối của những hang động xa xôi không ánh mặt trời. Sức mạnh của ngôn từ cũng vậy, một lời nói có thể chữa lành vết thương của người khác, theo một cách chân thành và kỳ diệu nhất. Những lời khích lệ Trong Phật giáo có khái niệm “mũi tên thứ hai” ám chỉ những giày vò tâm lý trước những bất hạnh xảy ra trong đời. Hãy coi biến cố đến với chúng ta là mũi tên đầu tiên, khi bị trúng phải mũi tên đó, chúng ta quả là khôngmaymắn và chỉ có thể “đau đớn đón nhận”. Nhưng mũi tên thứ hai mang tên sợ hãi, lo lắng, hối hận hay tuyệt vọng thì khác, đó là mũi tên do chúng ta tự bắn vào chính mình. Cố giáo sư Lim Sewon, bác sĩ tâm thần tại bệnh viện Kang Buk Samsung, Tổng Biên tập của Tạp chí Anxiety and Mood – Tạp chí của Hiệp hội Y học Hàn Quốc về chứng lo âu cho biết: “Một cách để có thể tránh được ‘mũi tên thứ hai’, đó chính là tử tế với bản thân mình.” Khi BTS, nhómnhạc nam đến từ Hàn Quốc chọn lựa thông điệp “Love Yourself” (Yêu thương bản thân) làm chủ đề xuyên suốt cho chuỗi ba album “Love Yourself: Her”, “Love Yourself: Tear” và “Love Yourself: Answer”, đã có nhiều ý kiến cho rằng liệu đây có phải một lựa chọn có phần hơi “sách vở”. Thế nhưng, nội việc nghe đi nghe lại những lời hát hàng ngày đã biến những ca từ trở thành “thần chú” đầy sức mạnh đối với người lắng nghe, và cụ thể ở đây là những người hâmmộ của ngược với cuộc sống bản thân, như thể tìm cách mở ra một không gian khác (tương tự như việc bạn đọc một cuốn sách), hoặc để tạm quên đi hiện tại. Và có những người lại tìm thấy chính suy nghĩ của mình trong những lời ca. Bạn đã bao giờ nghe được một bài hát mà ca từ như xuyên thấu tâm can? Thậm chí chúng dường như soi tỏ những dằn vặt rối tung trong tâm trí còn hơn rất nhiều những cuộc nói chuyện với người thân có thể đem lại. Âm nhạc cũng có thể giúp người nghe nhận ra được cảm xúc của mình, giúp ta nói về những điều đang khiến bản thân phiền muộn. Nếu cảm thấy không thể diễn tả nỗi lòng của mình thành lời nói, thì việc lựa chọn chia sẻ một bài hát cũng chính là một cách giải tỏa. Về việc trị liệu thông qua âm nhạc, nhà tâm lý Bethany Cook nhấn mạnh, lời bài hát cho phép bạn hiểu rõ hơn về hoàn cảnh của chính mình thông qua quan điểm của người khác, qua đó người nghe còn có thể xác định bản thân là ai, can đảm đối mặt với khiếm khuyết, và đủ bao dung để tha thứ cho chính mình. Và trong nhiều trường hợp, họ đã tìm thấy nguồn động viên cần có thông qua âm nhạc. Năm 2018, Nezariel Scott đã đăng tải một bài viết trên trang Flare với tiêu đề: “BTS không chữa căn bệnh trầm cảm của tôi, nhưng yêu thương họ giúp tôi đối mặt với nó.”Một người hâm mộ khác thì để lại những dòng bình luận trên mạng: “Tôi cảm thấy họ hiểu được cảm giác bị quật ngã. 7 chàng trai xa lạ hát về những điều mà tôi đang vật lộn, và dù chúng tôi đều đang cảm thấy thật tệ, nhưng tôi được an ủi rằng mình không phải là người duy nhất chịu cảm giác này”. Đó chẳng phải là sức mạnh đồng cảm kỳ diệu của ca từ hay sao? Và chúng ta có vô vàn những ca khúc mang tính khích lệ, động viên bằng đủ thứ ngôn ngữ trên đời. Soi rõ chính mình Có người lựa chọn nghe một ca khúc chứa đựng một câu chuyện hoàn toàn trái nhóm nhạc. “Có lẽ so với việc yêu ai khác, yêu bản thân còn khó khăn hơn. Hãy thành thật, phải chăng những tiêu chuẩn cậu đưa ra cho chính mình quá khắt khe? […] Hãy bao dung hơn nhé. Cuộc sống còn rất dài, tin tưởng bản thân hơn một chút. Khi mùa đông qua đi, xuân sẽ lại về […] Tôi của ngày hôm qua, tôi của hôm nay và tôi của mai sau, không loại trừ, không bỏ sót, tất cả đều là‘tôi’. Tôi đang học cách yêu lấy chính mình.” (Trích ca khúc “Answer: Love Myself” – BTS (tạm dịch: “Đáp án: Yêu lấy chính mình”) Những cơn đau dạ dày, những đêm thao thức hay những ý nghĩ tự trách, tiêu cực luôn quay lại mỗi khi ta nhớ lại những khoảnh khắc đen tối trong đời, khiến cho việc yêu thương bản thân trở nên khó khăn. Yêu chính mình thật sự là một hành trình cần sự can đảm và vị tha. Có lẽ mỗi người đang gặp khó khăn đều cần một ai đó động viên, để bản thân Khi bạn hỏi một người về lý do vì sao họ lại hâmmộ nhiệt thành một ca sĩ, nhạc sĩ, thần tượng, sẽ có vô vàn những câu trả lời khác nhau. Và câu trả lời phổ biến trong số đó chính là: Âm nhạc của họ đã “cứu rỗi” tôi. QUỲNH HOA BTS không chữa căn bệnh trầm cảm của tôi, nhưng yêu thương họ giúp tôi đối mặt với nó. Âm nhạc & sức mạnh Ngày 01/11/2017, BTSđã trở thànhnghệ sĩ HànQuốc đầu tiênkhởi xướng chiếndịch“LoveMyself”(Yêu lấy chínhmình). NGAYNAY.VN 6 CHUYÊNĐỀ Số334 - ThứNăm, ngày20/7/2023
thể là một cách tuyệt vời để chăm sóc sức khỏe tâm thần. Các nhà tâm lý đã khuyến khích mạnh mẽ các bậc cha mẹ, giáo viên tiếp cận âm nhạc của thanh thiếuniên với sự tòmò và không phán xét. Ngay cả khi bạn cảm thấy những lời nhạc có vẻ kỳ lạ hay thậm chí vô nghĩa, ngô nghê, thì đây cũng là một “cơ hội” tốt để có được một cuộc đối thoại cởi mở. Một cách chân thành nhất, hãy hỏi xem họ nghĩ gì về bài hát, họ cảm thấy ca từ muốn diễn đạt điều gì. Hai bên hoàn toàn có thể mở ra một cánh cửa cho những chủ đề quan trọng khó nói từ trước đến nay. Lời bài hát cũng có thể tác động đến hành động, vì vậy hãy chọn âm nhạc của bạn một cách khôn ngoan. Nghe nhữngbài hát có thông điệp tích cực có thể truyền cảm hứng cho bạn hành động tích cực. Nghĩ về những bài hát mà bạn thường nghe và tự hỏi bản thân điều này: Chúng có thúc đẩy các hành vi và tư duy lành mạnh không? Hay chúng đang góp phần tạonênnhững suy nghĩ tiêu cực, chán ghét xã hội và làm suy giảm sức khỏe tinh thần? Đừng xem âm nhạc như một thú giải trí đơn thuần. Hãy nghĩ về những lời hát, bạn luôn có thể tận dụng sức mạnh của ngôn ngữ âm nhạc để làmmạnh mẽ thêm thế giới bên trong chính mình. n [...] Từ rửa chén lên phụ bếp, rồi lên bếp chính ở một nhà hàng tỉnh lẻ, rồi bếp chính một nhà hàng Nhật nổi tiếng Sài Gòn. Nó tâm sự với mình, chính nhờ bài nhạc này của Đenmà nó có thêmđộng lực để thay đổi. Nó không muốn chết khi còn quá nhiều điều chưa thực hiện được, không muốn sẽ chết trong u mê. Cảm ơn Đen vì bài nhạc.” Có những lúc, lời ca mô tả những gì chúng ta cảm thấy tốt hơn những gì chúng ta có thể. Rất nhiều lần bạn thậm chí có thể không nhận ra mình đang cảm thấy gì cho đến khi ai đó hát lên. Sau đó, đột nhiên, tất cả đều có ý nghĩa. Cánh cửa đến với thế giới nội tâm Thể hiện sự quan tâm đến sở thích âmnhạc chính là một cách để thể hiện sự quan tâm đến sự phát triển tâm lý bên trong mỗi người, đặc biệt là lứa tuổi thanh thiếu niên. Những năm thiếu thời từ lâu đã được biết đến là giai đoạn quan trọng nhất trong việc phát triển sở thích cá nhân về âm nhạc, đối với nhiều người, đó là thời điểm mà âm nhạc đóng vai trò quan trọng nhất. Âmnhạc có muốn trở thành người như thế nào, sống ra sao. “Con không biết tóc mẹ bạc thêm mấy sợi, và con cũng chưa một lần nắm tay ba/ Người thương con, con vẫn để cô ấy đợi, vài anh em thân thiết lâu không gặp vì quá xa/ Có những lỗi lầmmà con chưa kịp sửa sai, những lời nhạc mà con mới chỉ viết được nửa bài/ Dù biết là cuộc đời này chẳng có gì là mãi mãi. Nhưng trời ơi, con chưa muốn chết ngày mai.” (Trích bài hát “Trời ơi con chưa muốn chết”/Đen Vâu). Lời rap đầy tự sự cùng chất giọng trầm thấp dìu dặt của nam rapper Đen Vâu trong“Trời ơi con chưa muốn chết” đã đánh thức nhiều người. Trên video chính thức của ca khúc đăng tải trên Youtube, bình luận của tài khoản Probaco189 đã gây chú ý với 7,8 ngàn lượt thích và 121 lượt bình luận: “Đôi khi Đen cũng không biết rằng âm nhạc của mình đã ảnh hưởng tới người nghe như thế nào. Mình có một đứa em trai, 2-3 năm trước nó đập đá, lêu lổng cả ngày. Mình cũng khuyên nhủ rất nhiều, rồi giai đoạn cố gắng bỏ đá, nó bị trầm cảm nặng do không còn hưng phấn khi thiếu chất kích thích. Rồi mình thấy nó liên tục nghe bài này. Có lẽ ca từ ngay đầu bài đã làm nó thay đổi. Nó yêu gia đình hơn, sống có mục tiêu và hoài bão hơn. Nó bắt đầu lại cuộc sống từ một đứa rửa chén, lương tháng ba triệu của ngôn từ Một người hâmmộgiơ cao tấmbiểnghi“Âmnhạc củabạnđã cứu lấy tôi”trongmột buổi hòanhạc. ĐenVâubiểudiễn ca khúc“Trời ơi con chưamuốn chết”tại ShowcủaĐen2019. Âmnhạc có thể làmột cách tuyệt vời để chămsóc sức khỏe tâmthần. Nó tâm sự với mình, chính nhờ bài nhạc này của Đen mà nó có thêm động lực để thay đổi. Nó không muốn chết khi còn quá nhiều điều chưa thực hiện được, không muốn sẽ chết trong u mê. Cảm ơn Đen vì bài nhạc. NGAYNAY.VN 7 CHUYÊNĐỀ Số334 - ThứNăm, ngày20/7/2023
Số334 - ThứNăm, ngày20/7/2023 Nhằm hưởng ứng sáng kiến Thập kỷ Ngôn ngữ Bản địa Quốc tế của Liên HợpQuốc (2022 – 2032), cộng đồng thổ dân Arrernte ở miền Trung Australia đang lên kế hoạch thực hiện một album mới,mangtínhđộtphávới tên gọi Ampe-mape Alyelheme (tạm dịch: Trẻ em hát). Tuyển tập này sẽ bao gồm các bài hát đượcbiểudiễnvà trìnhbày bởi các nghệ sĩ nhí trong cộng đồng, và được thể hiện bằng ngôn ngữ Arrernte, ngôn ngữ bản địa vốn đang bị đe dọa “thất truyền” của cộng đồng này. Ca hát bằng ngôn ngữ mẹ đẻ “Album Ampe-mape Alyelheme được thực hiện nhằm tôn vinh ngôn ngữ và văn hóa Arrernte thông qua âm nhạc, nhưng cũng đồng thời mang tính giáo dục cho những thế hệ sau”, Carol Turner, nhà giáo, nhạc sĩ thuộc cộng đồng Arrernte, và là thành viên của tổ chức Children’s Ground, đơn vị phụ tráchdự ánnày, chobiết. Cô Carol chia sẻ thêm rằng: “Chúng tôi triển khai dự án album này với mong muốn gìn giữ và bảo vệ ngôn ngữ Arrernte của cộng đồng mình. Chúng tôi hy vọng rằng con emmình sau này sẽ được nuôi dưỡng bằng lời ca tiếng hát, bằng âmnhạc và văn hóa truyền thống của cộng đồng. Hơn cả, chúng tôi hy vọng chúng học được cách tôn trọng, biết nói, biết đọc, biết viết vàbiếthátbằngngônngữ ‘mẹ đẻ’của chúng”. Trong lịch sử, Australia có khoảng 800 ngôn ngữ bản địa phát triển đa dạng, mạnh mẽ, nhưng theo số liệu chính thức từ Cục Thống kê nước này cho biết, đến nay, chỉ còn khoảng 150 ngôn ngữ đang được sử dụng hàng ngày. Số còn lại thuộc một trong ba người có thể học và nói tiếng Arrernte ở mọi vùng đất trên khắp lãnh thổ đất nước”. “Hiện có rất nhiều thuật ngữ liên quan đến tập quán, văn hóa và vùng đất bản địa của họ không thể dịch sang tiếng Anh. Chúng tôi phải duy trì việc dạy ngôn ngữ Arrernte cho đám trẻ, bởi lưu giữ ngôn ngữ cũng chính là lưu giữ lại bản sắc văn hóa của chúng tôi”, cô Buzzacott nhấn mạnh. “Bản sắc văn hóa sẽ mang lại sức mạnh cho cộng đồng thổ dân bản địa chống lại những định kiến phân biệt chủng tộc vẫn luôn tồn tại trong xã hội ngày nay”. “Chúng tôi đang nỗ lực xây dựng phương giáo dục cho bọn trẻ theo cách mà chúng muốn học, đó là thông qua âm nhạc và sáng tác”, cô Buzzacott chia sẻ. người. Chính vì vậy, những dự án như album Ampe-mape Alyelheme được các thổ dân bản địa tại Australia xem là rất cần thiết, nhằm bảo vệ và lưu giữ ngôn ngữ của cộng đồng họ cho thế hệ tiếpnối. Theo Cherisse Buzzacott, lãnh đạo cấp cao của tổ chức Children’s Ground, dự án thực hiện album Ampemape Alyelheme nhằm giải quyết tình trạng thiếu hụt các chương trình dạy học ngôn ngữ phù hợp trong hệ thống giáo dục phổ thông. “Chúng tôi nhận thấy rằng, trong các trường học, ngôn ngữ Arrernte nói riêng, và ngôn ngữ của các cộng đồng bản địa nói chung, hiện chưa thực sự được ưu tiên và cũng chưa được xemnhư lựa chọn thay thế cho việc học bằng tiếng Anh,” cô Buzzacott chỉ rõ. “Chúng tôi muốn mọi trường hợp: đã không còn tồn tại, không còn được sử dụng, hoặc đang trong quá trình khôi phục thông qua hoạt độngnghiêncứuhồsơ lưu trữ. Theo ước tính, ngôn ngữ của cộng đồng thổ dân bản địa Arrernte hiện chỉ còn được sử dụng bởi khoảng 2.000 Với những người bản địa tại Australia, âm nhạc không chỉ là một phương thức giải trí, mà là một công cụ để bảo vệ ngôn ngữ, lưu giữ bản sắc văn hoá của cộng đồng mình. NGỌC PHẠM (theo Al Jazeera ) Nỗ lực bảo vệ ngôn ngữ Những trẻ emArrernte thamgia thực hiệnalbumAmpe-mapeAlyelheme. Buổi sinhhoạt nghệ thuật bằngngônngữGamilaraay củangười dânbảnđịa. NGAYNAY.VN 8 CHUYÊNĐỀ
Số334 - ThứNăm, ngày20/7/2023 Âm nhạc: Sợi dây kết nối “Bản thân tôi cũng là một người thổ dân bản địa. Thế nhưng, do bị ảnh hưởng bởi chính sách đồng hoá trong quá khứ, tôi đã không được học và không thể nói được ngôn ngữ Wiradjuri truyền thống của cộng đồng mình”, Geoff Anderson, Giám đốc Tổ chức First Languages Australia tại New South Wales, và là điều phối viên dự án Ngôn ngữ Parkes Wiradjuri, cho biết. “May mắn thay, sau này khi trưởng thành, tôi đã bắt đầu học lại ngôn ngữ ‘mẹ đẻ’ của mình thông qua những bài hát, những giai điệu truyền thống của cộng đồng Wiradjuri”. Theo chia sẻ của ông Anderson, ban đầu khi học lại tiếng Wiradjuri, ông gặp rất nhiều khó khăn, một phần vì ông phải tự học chứ không có người dạy mình, nhưng phần nhiều vì không có sựhứng thú trongquá trìnhhọc.“Chínhâm nhạc là sợi dây kết nối tôi với ngôn ngữ Wiradjuri của cộng đồng mình. Âm nhạc giúp tinh thần học tập của tôi trở nênhàohứnghơnnhiều”, ông Andersongiãi bày. Đến nay, chính Anderson đã trở thành một giáo viên dạy tiếng Wiradjuri, ông không chỉ dạy cho học sinh là trẻ embản địa, mà còn hướng cảđếnnhữngcộngđồngkhác mongmuốn được tìmhiểu về ngôn ngữ này. Để triển khai hiệu quả các dự án phổ cập ngôn ngữ bản địa và hỗ trợ người học, ôngAndersonhiện cũngđangphát triểnmột ứng dụng học ngôn ngữ bản địa dành cho trẻ em. “Chúng tôi cần nhiều trung tâm ngôn ngữ hơn. Nhưng chúng tôi cũng cần thoát khỏi sự kỳ thị. Chúng tôi phải cốgắng thuyết Khích lệ người bản địa trở thành giáo viên Theo kết luận từ một báo cáo của Liên Hợp Quốc, nhiều khả năng 95% ngôn ngữ sẽ rơi vào tình trạng “bị đe dọa nghiêm trọng hoặc vĩnh viễn mất đi” vào cuối thế kỷ này, trong đó hầu hết là những ngôn ngữ bản địa. Trước nguy cơ bị mai một trong nay mai, một số chuyên gia tại Australia cho rằng cần nhiều giải pháp hơn nữa để không chỉ bảo tồn mà còn nhằm mục đích phát triển các ngôn ngữ trong tương lai. “Bất chấp những nỗ lực lưu giữ của các tổ chức như Children’s Ground, sự tồn tại của các ngôn ngữ bản địa hiện vẫn ở trong tình trạng rất đáng báo động”, Giáo sư Jill Wigglesworth, chuyên gia nghiên cứu ngôn ngữ học tại Đại học Melbourne, nhận định. “Hiện chỉ có khoảng 10 – 12 ngôn ngữ bản địa đang được giảng dạy tại các trường họcởAustralia cho trẻemnhư một ngôn ngữ mẹ đẻ. Phần lớn chương trình giáo dục mà nhóm trẻ em bản địa nhận được vẫn là bằng tiếngAnh”. Giáo sưWigglesworth cho rằng tăng cường triển khai các trường giảng dạy song ngữ sẽ là biện pháp hiệu quả, nhằm giải quyết sự phân chia văn hóa vốn luôn tồn tại trong trường học. Tuy nhiên, không thể phủ nhận rằng số lượng các trường giảng dạy song ngữ tại Australia đang có xu hướng giảmdần trong những nămqua, bởimột số lýdonhư: thiếu hụt giáo viên dạy ngôn ngữ bản địa, học phí cao hơn so với các trườnghọc khác,… “Việc tìm kiếm sự cân bằng dù không hề dễ dàng, nhưng cũng không phải không thể. Chúng ta cần phải khuyến khích sự thamgia tích cực hơn nữa từ cộng đồng người dân bản địa, song cũng cần đào tạo thêmnhiều người bản địa trở thành giáo viên trong chính cộng đồng của họ”, giáo sưWigglesworth cho biết. n Henry đã từng bước hồi sinh ngôn ngữ truyền thống của nhóm cộng đồng thổ dân Yuwaalaraay và Gamilaraay, với phong cách âm nhạc kết hợp giữa âm hưởng dân gian và tinh thần đương đại. “Âmnhạcbảnđịacủacộng đồng tôi chủ yếu được phát triển dựa trên ngôn ngữ nói, vì vậy, nó cầnphải được xemlà một phương tiện quan trọng trong việc duy trì và lưu giữ kiến thức vănhóa. Có thể hiểu, âm nhạc giống như bộ bách khoa toàn thưvề lịch sử, trí tuệ, ngônngữvàvănhoá của cộng đồng thổ dân bản địa”, nhạc sĩ Henrynhấnmạnh. phục những người lớn tuổi trở lại trường học vì hầu hết họ không đi học – hoặc khi họ đến trường, họbị đối xửcực kỳ khủng khiếp.” Giống như ông Anderson, nhạc sĩ, nhà soạn nhạc James Henry, người thuộc nhóm cộng đồng thổ dân Yuwaalaraay và Gamilaraay tại miền đông Australia, cũng không có điều kiện được lớn lên cùng ngôn ngữ của mình. Tuy nhiên, trong những năm trở lại đây, ông ấy đã quyết định tìm hiểu và đi sâu vào nghiên cứu các bản ghi âm lưu trữ ngôn ngữ của cộng đồng mình. Qua đó, nhạc sĩ bản địa bằng âm nhạc Các giađình thổdânArrernte cùngquaymột cảnh cho albumAmpe-mapeAlyelheme. Trẻ emWiradjuri biểudiễnđiệunhảy truyền thống. Việc tìm kiếm sự cân bằng dù không hề dễ dàng, nhưng cũng không phải không thể. Chúng ta cần phải khuyến khích sự tham gia tích cực hơn nữa từ cộng đồng người dân bản địa, song cũng cần đào tạo thêm nhiều người bản địa trở thành giáo viên trong chính cộng đồng của họ. Giáo sư Wigglesworth NGAYNAY.VN 9 CHUYÊNĐỀ
RkJQdWJsaXNoZXIy MTA3Mzg1MA==