SỐ 447 (18/9/2025) TẠP CHÍ W W W . N G AY N AY. V N MIỄN PHÍ CƠQUAN NGÔN LUẬN CỦA LIÊN HIỆP CÁC HỘI UNESCOVIỆT NAM ORGAN OF VIETNAM NATIONAL FEDERATION OF ASSOCIATIONS FOR UNESCO TRANG2 - 3 một nền giáo dục công bằng và nhân văn Ảnh: Mầm non FBK - Ong sáng tạo
Đây là một trong những bước tiến quan trọng, thể hiện rõ cam kết của Đảng và Nhà nước trong việc xây dựng một nền giáo dục công bằng và nhân văn. Ngay trong tháng 9/2025, Chính phủ đã ban hành nghị quyết chương trình hành động thực hiện Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị, trong đó nêu rõ: Đảm bảo cung cấp một bộ sách giáo khoa thống nhất toàn quốc sử dụng từ năm học 2026 - 2027; thực hiện lộ trình đến năm2030 cung cấp miễn phí sách giáo khoa cho tất cả học sinh. Những học sinh thay đổi môi trường sinh sống và học tập cũng phải mất thời gian làm quen với bộ sách mới. Ngay cả các giáo viên cũng rơi vào tình trạng “chạy theo sách”, khi thay vì chủ động biên soạn giáo trình cố định, họ lại thường xuyên phải làm quen với những bộ sách mới theo cách bị động. Theo giáo sư Lê Anh Vinh, Viện trưởng Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam, việc có cùng lúc nhiều bộ sách với chất lượng tương đương “chỉ gây phân tán nguồn lực và khó khăn trong quá trình thực hiện, trong khi giá trị mang lại không lớn”, và khẳng định “một bộ sách thống nhất sẽ đảm bảo các vùng miền, nhất là những khu vực khó khăn, có thể triển khai chương trình mới một cách thuận lợi, không bị cản trở bởi giá sách, nguồn cung hay sự hạn chế về học liệu”. Kinhnghiệmquốc tế cũng cho thấy việc thống nhất sách giáo khoa là mô hình không mới, thậm chí đã được áp dụng thành công ở nhiều Một nền tảng thống nhất, bền vững Thế giới hiện đại đang thay đổi với tốc độ chưa từng có, khi công nghệ số và trí tuệ nhân tạo AI không chỉ định hình lại cách con người làm việc, giao tiếp, mà còn đang dần vẽ lại cả bản đồ giáo dục toàn cầu. Trong bối cảnh đó, các quốc gia buộc phải tự vấn: “Hệ thốnggiáodục cầnphải đi theo hướng nào để không tụt hậu?”. Với Việt Nam, câu trả lời không còn là chuyện của ngày mai. Nhu cầu xây dựng con người và nguồn nhân lực chất lượng cao đã trở thành đòi hỏi cấp bách, khi đây chính là nền móng để đất nước bứt phá trong kỷ nguyên mới. Nhận thức rõ điều này, Bộ Chính trị đãbanhành“Nghị quyết 71 về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo” xác định rõ giáo dục và đào tạo là “quốc sách hàng đầu”, là “sự nghiệp của Đảng, Nhà nước và của toàn dân”. Một trong những điểm nhấn của Nghị quyết 71 là sử dụng một bộ sách giáo khoa (SGK) thống nhất - quyết định được dư luận và nhiều chuyên gia giáo dục tán đồng. Khảo sát được thực hiện ngày 28/8 trên trang VnExpress cho thấy có đến 90% độc giả đồng tình với quan điểm nên “sử dụng một bộ SGK dùng chung cả nước để đảm bảo tính công bằng”. Điều này cho thấy nguyện vọng về một bộ sách được xuất phát từ nhu cầu tự thân củaxãhội, thay thếchủ trương “một chương trình, nhiều bộ sách giáo khoa”. “Một chương trình, nhiều bộ sách giáo khoa” vốn được thông qua với mục đích hướng đến việc hạn chế cơ chế độc quyền xuất bản, khuyến khích đổi mới sáng tạo trong giảng dạy… Song qua thực tiễn những năm qua cho thấy không ít vấn đề, bất cập. Trong bối cảnh lượng kiến thức vẫn duy trì nhưng có quá nhiều lựa chọn, phụ huynh thường xuyên trải qua cảm giác đau đầu khi phải lựa chọn SGK. Việc bỏ ra từ vài trăm nghìn cho đến cả triệu đồng mỗi năm để mua sách giáo khoa có thể không phải vấn đề quá lớn với nhiều gia đình ở các thành thị, nhưng với các gia đình thu nhập thấp ở vùng sâu vùng xa lại là một áp lực kinh tế, thậm chí cực kỳ khó khăn. Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị chỉ đạo rà soát việc thực hiện chương trình giáo dục phổ thông, bảo đảm cung cấp một bộ sách giáo khoa thống nhất toàn quốc. Hướng đếnmột nền giáo dục LÝ QUỐC THỊNH NGAYNAY.VN 2 TIÊUĐIỂM Số447 | ThứNăm, ngày 18/9/2025
quốc gia có nền giáo dục phát triển. Tại Trung Quốc, Bộ Giáo dục nước này đã bắt đầu sử dụng tài liệu giảng dạy thống nhất trên toàn quốc với các môn Tiếng Trung Quốc, Lịch sử và Đạo đức - Pháp quyền với một số cấp học từ năm 2017 trước khi mở rộng bắt buộc trên toàn quốc vào cuối năm2024. Tại những quốc gia phát triển nơi nguồn lực giáo dục được phân bổ đồng đều hơn, việc có nhiều bộ SGK có thể tạo ra sự đa dạng. Tuy nhiên, với các quốc gia đang phát triển nơi khoảng cách giàu nghèo và thành thị - nông thôn còn tồn tại, việc này có thể dẫn đến bất bình đẳng trầm trọng. Khi tất cả học sinh, từ miền núi đến thành thị, từ trường công lập đến tư thục… đều học chung một bộ sách, khoảng cách giáo dục giữa các vùng miền được thu hẹp, đảm bảo tính công bằng trong giáo dục. Sách giáo khoa không chỉ là tri thức, mà còn là kênh truyền tải lịch sử, văn hóa, đạo đức và bản sắc dân tộc. Việc thống nhất một bộ sách giúp định hình rõ ràng hơn hệ giá trị cốt lõi mà quốc gia mong muốn bồi đắp cho thế hệ trẻ. Một chủ trương, nhiều lợi ích Ở góc độ quản lý, một bộ sách giáo khoa giúp giảm thiểu chi phí xã hội và gánh nặng hành chính. Việc in ấn, phát hành, phân phối và đặc biệt là chính sách hỗ trợmiễn phí theo mục tiêu Bộ Chính trị đề ra đến năm 2030 sẽ trở nên thuận tiện và minh bạch hơn. Thay vì chia nhỏ nguồn lực để theo dõi nhiều bộ khác nhau, Bộ Giáo dục và Đào tạo có thể dành sự đầu tư bài bản, công phu cho một bộ sách chuẩn, bảo đảm chất lượng cao và phản ánh đúng yêu cầu đổi mới. Đây cũng chính là điều mà Nghị quyết 71 nhấn mạnh: Phải khắc phục bệnh hình thức vẫn còn phổ biến. Trong bối cảnh “tiết kiệm, chống lãng phí” được Đảng và Nhà nước xem như chiến lược phát triển quốc gia, việc sử dụng chung một bộ sách sẽ giúp giảm chi phí và giá thành nhờ được sản xuất quy mô lớn. Vấn đề phân bổ tài chính cho SGK từ nay cho tới khi SGK được miễn phí cho toàn bộ học sinh vào năm 2030 cũng sẽ nhẹ gánh hơn đối với các bậc phụ huynh, khi bộ sách chung có giá trị tái sử dụng cao. Bộ SGK chung thậm chí có thể được sử dụng bền vững, tiết kiệm ngân sách, bảo vệ môi trường… nếu được thu hồi sau khi hết năm học và tái sử dụng cho học sinh khóa sau. Với giáo viên và nhà trường, các lợi ích càng rõ rệt. Giáo viên chỉ cần được tập huấn một lần, giảng dạy theo một chuẩn duy nhất, không phải xoay sở với nhiều bộ sách khác nhau. Thay vì mất thời gian làm quen và tập huấn mỗi năm với các tài liệu mới, giáo viên giờ đây có thể dành thời gian phát triển, đầu tư cho việc thiết kế bài giảng sinh động hơn, tổ chức hoạt động nhóm, trải nghiệm thực tế, hay ứng dụng công nghệ số vào lớp học. Điều này phù hợp với mục tiêu được đề cập trong Nghị quyết 71: “Chuyển mạnh sang phương pháp giáo dục hiện đại, tích cực, tăng cường tự học, trải nghiệm sáng tạo, hướng học sinh phát huy tư duy độc lập, năng lực giải quyết vấn đề”. Những lợi ích kể trên cho thấy việc sử dụng một bộ SGK thốngnhất có thểgiải quyết nhiều vấn đề và mở ra cơ hội “tăng cường giáo dục toàn diện đức, trí, thể, mỹ, hình thành hệ giá trị con người Việt Nam thời đại mới”. Giáo dục ngày hôm nay chính là tương lai của đất nước ngày mai, và những gì Đảng và Nhà nước đã và đang kiến thiết là sự tiếp nối lời Bác Hồ dạy mà mọi học sinh đều thuộc nằm lòng:“Non sông Việt Nam có trở nên vẻ vang hay không, dân tộc Việt Nam có sánh vai với các cường quốc năm châu được hay không, chính là nhờ một phần lớn ở công học tập của các cháu”. n công bằng và nhân văn Chuyển mạnh sang phương pháp giáo dục hiện đại, tích cực, tăng cường tự học, trải nghiệm sáng tạo, hướng học sinh phát huy tư duy độc lập, năng lực giải quyết vấn đề. Nghị quyết 71 NGAYNAY.VN 3 TIÊUĐIỂM Số447 | ThứNăm, ngày 18/9/2025
Sáng tạo để phát triển bền vững Đầu tháng9/2025, tạiV-Art Space Hà Nội, một triển lãmcá nhân được dành trọn để tôn vinh nghệ thuật của họa sĩ Trịnh Hữu Ngọc (1912-1997), tên tuổi tiêu biểu trong dòng chảy mỹ thuật Đông Dương đầu thế kỷ XX. Không gian trưng bày giới thiệu 40 tác phẩm và hiện vật, trải rộng từ hội họa đến thiết kế kiến trúc vànội thất.Tranhcủaôngđược đặt cạnh những sản phẩm gỗ mang thương hiệuMÉMO, tạo nên cảm giác về một lớp học công cộng, nơi người xem vừa thưởng lãm vừa có thể lần tìm cách tư duy nghề nghiệp độc đáo của cố họa sĩ. Triển lãm thu hút đông đảo giới văn nghệ sĩ Thủ đô và cả những người đang quan tâm hoặc theo đuổi mỹ thuật. Trong số đó có Nguyễn Phương Thảo (Mai Động, Hà Nội), một bạn trẻ dự định chuyển hướng sang ngành thiết kế nội thất. Thảo dừng lại khá lâu trước gian trưng bày đồ gỗ MÉMO và chia sẻ: “Tôi đến để xem cách một nghệ sĩ biến tư duy thành đồ vật, không phải để sao chép mẫu mã. Tôi muốn hiểu cách đặt vấn đề giữa công năng và tính thẩmmỹ trong cùngmột hành vi sáng tạo”. NhữngchiasẻcủaPhương Thảo không chỉ là cảm nhận riêng củamột cá nhânmà còn gợi mở những đòi hỏi thiết yếu đối với đào tạo nghề sáng tạo đương đại, đặc biệt trong lĩnh vực thiết kế nội thất. Đó là nhu cầu được dẫn dắt bởi nhữngngười có tay nghề, tinh thần làm nghề, thay vì chạy theo những xu hướng chóng vánh của thị trường. Vài năm gần đây, thiết kế nội thất nổi lên như một lựa chọn hấp dẫn. Không chỉ sinh viênmỹ thuậthaykiếntrúcmà cả những người học từ khối ngành khác cũng tìmđến, bởi họ tìm thấy ở ngành này một công việc vừa ổn định vừa giàu cơ hội sáng tạo. Thiết kế nội thất cũng trở thành một từ khóa thịnh hành, phản ánh khát vọng sống tinh tế của xã hội đô thị. Hơn một thế kỷ trước, khi TrườngMỹ thuật ĐôngDương ra đời vào năm 1924, nghề thiết kế nội thất vốnđã cómột lại ở câu chuyện trang trí bề ngoài. Theo tiến sĩ Bùi Thanh Hoa, Trưởng Bộ môn Thiết kế nội thất bền vững, Trường Khoa học liên ngành và Nghệ thuật, Đại học Quốc gia Hà Nội: “Thước đo để đánh giá một công trình nội thất hoàn chỉnh nằm ở hai yếu tố đồng hành. Yếu tố thứ nhất là công năng vật chất, tức tiện nghi, an toàn và hiệu quả sử dụng. Yếu tố thứ hai là công năng tinh thần, tức giá trị thẩm mỹ, sự thư thái và cảm giác thích nghi của người dùng”. Trong các đô thị vốn hạn hẹp về không gian, thiết kế nội thất gốc rễ vững trãi. Ngôi trường, cái nôi của nền mỹ thuật hiện đại Việt Nam, không chỉ đào tạo ra những họa sĩ danh tiếng như Tô Ngọc Vân, Nguyễn Gia Trí, NguyễnPhanChánh, Mai Trung Thứ, Lê Phổ… mà còn đặt nền tảng cho một thế hệ kiến trúc sư, nhà thiết kế sở hữu tư duy vừa thực tiễn lại vừa nghệ thuật. Ở giao điểm ấy, hội họa, điêu khắc, đồ họa trang trí và kiến trúc cùng góp phần định hình khái niệm thiết kế nội thất ở Việt Nam từ rất sớm. Với đặc trưng của mỹ thuật Đông Dương là sự dung hòa giữa tinh thần hiện đại phương Tây và truyền thống phương Đông, đã tạo nên những giải pháp thiết kế vừa mới mẻ vừa giàu bản sắc. Trong mạch nguồn đó, cố họa sĩ, nhà thiết kế Trịnh Hữu Ngọc giữ một vị trí nổi bật. Ông sinh năm 1912, thi đỗ Trường Mỹ thuật Đông Dương năm 1933. Triển lãm lần này phác lại hành trình sáng tạo của ông, trong đó ấn tượng nhất phải kể đến bộ bàn ghế do ông cùng cộng sự chế tác, nơi sau này Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết bản Tuyên ngôn Độc lập. Bộ bàn ghế ấy có giá trị nhắc nhớ công chúng đương thời rằng đồ nội thất không chỉ phục vụ sinh hoạt mà còn có thể lưu giữ ký ức gắn liền với lịch sử và vận mệnh dân tộc. Như vậy, triển lãm về cố họa sĩ không chỉ là sự tôn vinh một cá nhân mà còn như một nhịp cầu nối giữa ký ức nghề thiết kế nội thất với yêu cầu của nghề hôm nay, yêu cầu các cơ sở đào tạo phải trả lời bằng những chiến lược hướng đến sáng tạo để phát triển bền vững, thay vì những khẩu hiệu hay cuộc chạy đua không hồi kết với thị trường. Định vị bản sắc từ văn hóa truyền thống Lĩnh vực thiết kế nội thất hôm nay không chỉ dừng Trong bối cảnh ngành thiết kế nội thất ngày càng hấp dẫn, việc định hình lộ trình học tập và phát triển nghề nghiệp trở thành yếu tố then chốt. Giáo dục không chỉ truyền kỹ năngmà còn khơi dậy tư duy sáng tạo, kết nối bản sắc văn hóa với xu hướng đương đại, giúp sinh viên vừa làm chủ nghề vừa đáp ứng nhu cầu thực tế của thị trường. Đào tạo để hội nhập - Đi tìm trong ngành thiết kế nội thất NGUYỆT LINH Hướng đi cốt lõi cho nội thất Việt là tìm ra “chất Việt” trong thiết kế. Điều này không phải là sao chép hình thức trang trí truyền thống, mà là khai thác chiều sâu văn hóa bản địa... rồi chuyển hóa bằng tư duy thiết kế đương đại để đảm bảo công năng và thẩmmỹ phù hợp với đời sống hiện nay. Tiến sĩ Bùi Thanh Hoa Triển lãmcủahọa sĩ TrịnhHữuNgọc thuhút được sựquan tâmcủagiới trẻ. Ngành thiết kếnội thất đangnổi lênnhưmột lựa chọnhấpdẫn. NGAYNAY.VN 4 CHUYÊNĐỀ Số447 | ThứNăm, ngày 18/9/2025
quyết định chất lượng sống và ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe tinh thần. Quan sát thị trường hai thập kỷ qua cho thấy nội thất Việt đang chuyển độngmạnh. Thị trường nội địa sôi động hơn và người tiêu dùng ngày càng đòi hỏi không gian cá nhân hóa. Tiến sĩ Bùi Thanh Hoa nhấn mạnh: “Lợi thế nổi bật của ngành là nguồn nguyên liệu bản địa như mây, tre, cói… đa dạng cùng đội ngũ nghệ nhân sở hữu kỹ thuật truyền thống với tay nghề cao”. Những nguồn lực nói trên không chỉ giúp sản phẩm mang dấu ấn Việt mà còn mở ra tiềm năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Xu hướng hiện nay là kết hợp họa tiết dân gian, kỹ thuật thủ công và vật liệu tự nhiên trong không giansống, đồng thời vậndụng tư duy bền vững để cân bằng giữa thẩm mỹ và trách nhiệm môi trường. Trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo, những thay đổi cũng đang diễn ra rõ nét. Ngành thu hút sinh viên nhờ sự giao thoa giữa mỹ thuật, kiến trúc và kỹ thuật, tạo cơ hội để người học vừa thỏa sức sáng tạo vừa rèn luyện kỹ năng giải quyết vấn đề. Các xu hướng triển khai gồm tập trung vào tư duy thiết kế gắn với nhu cầu thực tế, tăng cường thực hành qua xưởng, showroom và workshop, đồng thời chú trọng tính bền vững trong lựa chọn vật liệu và thiết kế vòng đời sản phẩm. Một số chương trình còn hướng tới mô hình liên ngành, lồng ghép kiến thức về di sản vật liệu và tiêu chuẩnmôi trườngđể sinhviên nắmbắt bối cảnhxãhội vàvăn hóa khi thiết kế. Tuy nhiên, theo tiến sĩ Bùi Thanh Hoa, thách thức lớn hiện nay không chỉ là đổi mới chương trình mà nằm ở việc chuyển đổi toàn bộ hệ sinh thái đào tạo. Ngành cần tạo mối liên kết chặt chẽ giữa nhà trường, xưởng sản xuất, doanh nghiệp và chính sách hỗ trợ. Nếu thiếu sự kết nối này, những cải tiến sẽ khó phát huy tác dụng bền vững trong dài hạn. Tầm nhìn nội thất Việt Tầm nhìn cho tương lai nghề thiết kế nội thất ở Việt Nam cần được định hình như một lộ trình rõ ràng với từng bước đi và trọng tâm cụ thể. Tiến sĩ Bùi Thanh Hoa gợi mở rằng tương lai của nội thất đương đại Việt Nam nằm ở sự kết hợphài hòa giữa giá trị văn hóa truyền thống và xuhướng hiện đại, hướng tới phong “chất Việt” cách thiết kế độc đáo, bền vững và giàu bản sắc. Ở bất kỳ quốc gia nào, thiết kế đều gắn chặt với truyền thống và vật liệu bản địa. Việt Nam có lợi thế từ kho tàngvănhóaphongphú cùng hệ thống làng nghề trải dài khắp đất nước, tạo nền tảng để xây dựng bản sắc riêng. Những năm gần đây, nhiều nhà thiết kế Việt chú trọng đưa yếu tố bản địa vào không gian sống hiện đại. Họ khai thác họa tiết dân gian, hình dáng mỹ thuật truyền thống, vật liệu tự nhiên, đồng thời kết hợp với ngôn ngữ thiết kế đương đại để tạo ra sản phẩm vừa mang câu chuyện văn hóa vừa có giá trị sử dụng. Các làng nghề truyền thống cũng đang thích ứng, quan tâmhơnđếnmôi trường bằng cách lựa chọn vật liệu thân thiện, tái chế và tối ưu quy trình sản xuất để giảm thiểu chất thải. Xu hướng này vừa tôn vinh bản sắc Việt vừa đáp ứng tiêu chí toàn cầu về phát triển bền vững. Dù vậy, nội thất Việt vẫn đối diện nhiều lực cản. Nền sản xuất cònnặng vềgia công, phụ thuộc vào nhập khẩu phụ kiện và công nghệ, làm giảm tính chủ động và tăng chi phí. Không ít doanh nghiệp chỉ dừng ở việc gia công cho thươnghiệunước ngoài, thiếu chiến lược xây dựng thương hiệu nội địa, khiến sản phẩm dễ bị hòa lẫn trên thị trường. Bên cạnh đó, tâm lý sính ngoại vẫn tồn tại, khiến hàng Việt khó chiếm ưu thế ngay trên sân nhà. Để khắc phục, ngành nội thất cần một chiến lược toàn diện gồm đầu tư vào thiết kế, công nghệ, xây dựng thương hiệu và nâng cao chất lượng nhân lực. Vai trò của chính phủ cùng sự gắn kết giữa cơ sở đào tạo, doanh nghiệp và làng nghề cũng đặc biệt quan trọng. Tiến sĩ Bùi Thanh Hoa nhấn mạnh: “Hướng đi cốt lõi cho nội thất Việt là tìm ra“chất Việt” trong thiết kế. Điều này không phải là sao chép hình thức trang trí truyền thống, mà là khai thác chiều sâu văn hóa bản địa - từ chất liệu tự nhiên, kỹ thuật thủ công, họa tiết dângianđến triết lý không gian sống - rồi chuyển hóa bằng tư duy thiết kế đương đại để đảm bảo công năng và thẩmmỹphùhợpvới đời sống hiện nay”. Có thể nói, “chất Việt” chính là sự linh hoạt trong tổ chức không gian, tinh thần gắn bó với thiên nhiên, ý thức cộngđồng và lối sống tiết chế. Khi kết hợp cùng công nghệ, vật liệu mới và ngôn ngữ thiết kế hiện đại, nội thất Việt sẽ vừa giữ được bản sắc, vừa hội nhập quốc tế mà không đánh mất dấu ấn riêng. n Hướngđi tương lai củanội thất Việt nằmở sựkết hợphài hòagiữavănhóa truyền thốngvà xuhướnghiệnđại. Sảnphẩmnội thất sáng tạo của sinhviên TrườngKhoa học liênngành vàNghệ thuật. NGAYNAY.VN 5 CHUYÊNĐỀ Số447 | ThứNăm, ngày 18/9/2025
Đó là tương lai có thể nhìn thấy trước, khi “cuộc Cách mạng AI là cuộc Cách mạng toàn diện và triệt để” - như lời PGS. TS Nguyễn Xuân Hoài, Viện trưởng AI Academy Việt Namnhận định. Tương lai việc làm có lực lượng sản xuất mới AI Bên lề Hội thảo “Chiến lược AI và Kiến trúc Dữ liệu Quốc gia, Tổ chức và Doanh nghiệp”doViện Công nghệ và Giáo dục trí tuệ mới tạo sinh (IGNITE), Hiệphội Dữ liệuquốc gia (NDA), Đài Phát thanh và Truyền hình Hà Nội cùng các đối tác tổ chức ngày 10/9, PGS. TS Nguyễn Xuân Hoài đã chia sẻ: Trong kỷ nguyên số, AI sẽ trở thành kỹ năng bắt buộc cho sinh viên Việt Nam. Trong bản tham luận của ông, 10-15 năm tới, AI sẽ trở thành một lực lượng sản xuất mới quyết định sự cạnh tranh của quốc gia, tổ chức và cả cá nhân, và dữ liệu - tri thức chính là tư liệu sản xuất mới. Một thực tế dễ dàng nhận thấy là AI đang len lỏi vàomọi khía cạnh cuộc sống, đặc biệt với thếhệ trẻ vốn lớn lên cùng công nghệ. Theo báo cáo Booking.com (tháng 9/2025), 85% Gen Z Việt Nam tự nhận mình “quen thuộc” với AI, trong đó 20% hiểu cách nó hoạt động và 65% nắm khái niệm cơ bản. Báo cáo chỉ ra rằng, sự quen thuộc và tin tưởng sâu sắc này khiến Gen Z xem AI không chỉ là công cụ mà còn là người bạn đồng hành không thể thiếu. Hàng ngày, 75% sử dụng công cụ tìm kiếm tích hợp AI (đây cũng là cách thức Gen Z dùng AI nhiều nhất), 66% dùng AI tạo sinh như ChatGPT, Gemini hay Claude hàng ngày, và 70% tương tác với thiết bị thông minh (camera an ninh, bộ điều khiển nhiệt độ, nhận diện khuôn mặt). Dù vậy, báo cáo cũng hé lộ rằng Gen Z vẫn tiếp cận côngnghệ này với sự cẩn trọng nhất định, và gần như tất cả (93%) Gen Z Việt Nam đều có một vài lo ngại chung về AI. Những lo lắngphổbiến nhất bao gồm nguy cơ AI thay thế công việc của con người, bao gồm công việc của chính họ (51%). Hãy tưởng tượng trong tương lai, khi đi xin việc, ứng viên với bộ hồ sơ truyền thống không còn đáp ứng được yêu cầu của nhà tuyển dụng. Thay vào đó, nhà tuyển dụng yêu cầu ứng viên đưa ra phiên bản AI đã được huấn luyện riêng, dựa trên dữ liệu và kiến thức của ứng viên. Kiểm tra kỹ năng làm việc có thể được thay bằng đánh giá hiệu suất hoàn thành công việc của ứng viên và AI của mình. AI - Kỹ năng bắt buộc của sinh viên Việt Nam trong kỷ nguyên số QUỲNH HOA Là Viện trưởng Viện Trí tuệ Nhân tạo Việt Nam, PGS. TS. Nguyễn Xuân Hoài đã có những đóng góp quan trọng trong việc thúc đẩy nghiên cứu và ứng dụng AI tại Việt Nam. Với chuyên môn sâu rộng trong lĩnh vực AI và Công nghệ 4.0, ông đã dẫn dắt nhiều dự án và chương trình đào tạo, góp phần nâng cao nhận thức và năng lực về AI cho cộng đồng. Khi được hỏi về vấn đề sinh viên nên được hướng nghiệp ra sao trong bối cảnh hiện tại, PGS. TS Nguyễn Xuân Hoài bày tỏ quan điểm: Công tác hướng nghiệp vẫn nên cởi mở với tất cả mọi ngành nghề, nhưng nên lưu tâm đến hai điểm khác biệt. Thứ nhất, việc AI phát triển nhanh chóng cũng có thể kéo theo thay đổi về nhu cầu việc làm trong xã hội, tạo ra ngành mới, xóa bỏ hay thay đổi những ngành truyền thống, và biến đổi yêu cầu đối với từng vị trí công việc. Thứ hai, làm chủ công nghệ AI là điều bắt buộc. Ông khuyến khích: “Để tồn tại, hãy học chuyên môn vững vàng và sử dụng AI một cách hiệu quả, có trách nhiệm, tập trung vào những gì AI chưa làm được, như kỹ năng cảm xúc hay tương tác nhân văn.” Xu hướng toàn cầu cho thấy AI không chỉ là công Công tác hướng nghiệp vẫn nên cởi mở với tất cả mọi ngành nghề, nhưng nên lưu tâm đến hai điểm khác biệt. Thứ nhất, việc AI phát triển nhanh chóng cũng có thể kéo theo thay đổi về nhu cầu việc làm trong xã hội, tạo ra ngành mới, xóa bỏ hay thay đổi những ngành truyền thống, và biến đổi yêu cầu đối với từng vị trí công việc. Thứ hai, làm chủ công nghệ AI là điều bắt buộc. PGS. TS Nguyễn Xuân Hoài NGAYNAY.VN 6 CHUYÊNĐỀ Số447 | ThứNăm, ngày 18/9/2025
Cần có Luật AI để thúc đẩy phát triển AI an toàn Tiến sĩ Hồ Đức Thắng, Viện trưởng Viện Công nghệ số và Chuyển đổi số quốc gia (Bộ Khoa học và Công nghệ) cho biết: “Việt Nam không đứng ngoài cuộc cách mạng AI toàn cầu, Chiến lược AI quốc gia định hướng phát triển AI toàn diện, đột phá, còn Luật AI là khung pháp lý tiên tiến, bảo đảm phát triển an toàn. Hai trụ cột này sẽ song hành, hỗ trợ lẫn nhau để đưa Việt Nam trở thành cường quốc AI trong khu vực và trên thế giới”. Trong bối cảnh AI và dữ liệu ngày càng trở thành hai trụ cột trung tâm của chuyển đổi số, các chuyên gia, nhà khoa học nhấnmạnh: Để phát triển bền vững, Việt Nam cần sớmđịnh hình chiến lược AI, làm rõ khung kiến trúc dữ liệu, qua đó tạo nền tảng cho việc chuẩn bị ban hành Luật AI và chính sách quản trị dữ liệu quốc gia trong thời gian tới. cụ mà còn là động lực cạnh tranh. Sinh viên cần chủ động học hỏi để không bị tụt hậu, đặc biệt khi các công ty quốc tế đã bắt đầu thử nghiệm tích hợp AI vào quy trình tuyển dụng. PGS.TS Nguyễn Xuân Hoài đồng ý rằng AI nên được xem như một kỹ năng cốt lõi, giống như tiếng Anh hay Tin học Văn phòng của hàng chục năm từng là lợi thế, sau đó trở thành điều kiện cần khi xin việc. Tầm nhìn tương lai: AI trong mọi ngành nghề PGS.TS Nguyễn Xuân Hoài lưu ý: “Khó dự đoán ngành nào sẽ “hot” vì AI phát triển quá nhanh. Trước đây, chỉ nghĩ nhân sự làm trong ngành nghề đơn giản bị thay thế, nhưng nay cả luật sư cũng chịu ảnh hưởng lớn.” Ông Hoài chia sẻ: Xu hướng xin việc với AI đã manh nha ở các công ty lớn nước ngoài, có thể trở thành chuẩn mực, khi test việc làm sẽ đánh giá khả năng làm việc cùng AI. Cũng tại hội thảo, PGS.TS Nguyễn Ái Việt, Viện trưởng Viện Công nghệ và Giáo dục trí tuệ mới tạo sinh IGNITE nhấn mạnh: “AI và dữ liệu không chỉ là công cụ, mà là mạchmáu của nền kinh tế số. Quốc gia nào biết nắm bắt sẽ bứt phá, còn ai bỏ lỡ sẽ tụt lại phía sau”. ÔngNguyễnÁi Việt. Nhìn xa hơn, ông Hoài trong bài tham luận dự đoán ba giai đoạn ứng dụng AI trong doanh nghiệp: Giai đoạn FOMO (-2026) để thử nghiệm, đánh giá tiềm năng của AI, Giai đoạn Transformative AI (20262035) với hệ thống AI Agents tích hợp toàn diện vào hệ thống thông tin của doanh nghiệp cùng tham gia với các nhân viên, lãnh đạo của công ty để thực hiện các tác vụ của doanh nghiệp, giúp doanh nghiệp chuyển đổi toàn diện, và Giai đoạn Second Brain Vision (2035-) khi AI trở thành “não bộ thứ hai” của doanh nghiệp. Điều này đặt ra yêu cầu sinh viên không chỉ học kỹ thuật mà còn hiểu cách AI thay đổi văn hóa làm việc, đặc biệt khi các công ty bắt đầu yêu cầu khả năng hợp tác với AI trong tuyển dụng. Đồng thời, quan sát sự thay đổi của việc doanh nghiệp ứng dụng AI để xây dựng cho bản thân một lộ trình đào tạo hợp lý. AI đang định hình hướng nghiệp của sinh viên Việt Nam, biến nó từ lợi thế thành kỹ năng không thể thiếu. Với sự thâm nhập sâu rộng vào đời sống Gen Z và tầm nhìn quốc gia, sinh viên cần chủ động học hỏi ngay hôm nay. Dẫu vậy, khoảng cách số giữa thành thị-nông thôn, giàunghèo vẫn là thách thức lớn, đòi hỏi chính sách đồng bộ để mọi sinh viên đều có cơ hội thâm nhập vào thị trường lao động, để “không ai bị bỏ lại phía sau”. n NGAYNAY.VN 7 CHUYÊNĐỀ Số447 | ThứNăm, ngày 18/9/2025
Quan tâm đến từng bữa ăn bán trú Ngay sau lễ khai giảng, Trường Tiểu học Hạ Long (Quảng Ninh) đã tổ chức ăn bán trú cho học sinh. Toàn trường hiện có 1.490 học sinh đăng ký ăn bán trú trên tổng số 1.547 học sinh. Số lượng học sinh ăn bán trú đông, nên việc đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm (VSATTP) luôn được nhà trường quan tâm, chú trọng thực hiện. Cô giáo Nguyễn Thị Hương, Hiệu trưởng Trường Tiểu học Hạ Long, cho biết: Đơn vị cung cấp cơm suất cho học sinh nhà trường là Hộ kinh doanh cơ sở chế biến suất ăn sẵn An Phú 2, có địa chỉ phường Bãi Cháy. Thực đơn khẩu phần ăn được trường công khai với phụ huynh, học sinh, thay đổi theo ngày, theo tuần, đảm bảo dinh dưỡng cho các em. Nhà trường còn phối hợp cùng cha mẹ học sinh các lớp kiểm tra cơ sở chế biến suất ăn theo lịch cụ thể hằng tuần, như việc lưu mẫu thức ăn, kiểm tra nguồn gốc thực phẩm, các dụng cụ, trang thiết bị phục vụ cho việc nấu nướng. Giáo viên thường xuyên nhắc nhở, hướng dẫn học sinh rửa tay trước khi vào lớp, trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh. Năm học 2025-2026, cùng với việc đổi mới, nâng cao chất lượng dạy học, công tác đảm bảo VSATTP các bữa ăn bán trú cũng được các trường học trong toàn tỉnh Quảng Ninh chú trọng thực hiện. Theo Sở GD&ĐT, năm học 2024-2025, toàn tỉnh có 394 trường tổ chức ăn bán trú, gồm: 216 trường mầm non, 133 trường tiểu học, 33 trường THCS, 12 trường có cấp THPT. Năm học 20252026, theo thống kê mới nhất, cấp mầm non có 217 trường tổ chức ăn bán trú, đạt 100% (tăng 1 trường tư thục so với năm học trước). Vấn đề VSATTP trong các bữa ăn bán trú cho học sinh có vai trò rất quan trọng bởi nó ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe, phát triển về trí lực và thể lực của các em. Vì thế, đây là một nội dung được ngành GD&ĐT quan tâm xuyên suốt trong từng năm học. Từ đầu năm 2025 đến nay, Sở GD&ĐT chú trọng tăng cường các biện pháp tuyên truyền, phổ biến, hướng d n cho giáo viên, học sinh kiến thức, thực hành đúng về ATTP, phòng ngừa ngộ độc thực phẩm và các bệnh truyền qua thực phẩm; bảo đảm ATTP đối với bếp ăn bán trú và dịch vụ ăn uống trong trường học. Đối với cơ sở giáo dục có tổ chức bán trú nhưng không tổ chức bếp ăn bán trú, Sở GD&ĐT yêu cầu phải hợp đồng với cơ sở thực hiện đầy đủ các điều kiện bảo đảm ATTP theo quy định. Ngoài ra, Sở GD&ĐT Quảng Ninh cũng tích cực phối hợp với cơ quan chức năng của địa phương tiến hành thanh tra, kiểm tra về ATTP đối với bếp ăn bán trú, cơ sở kinh doanh thực phẩm và dịch vụ ăn uống trong các cơ sở giáo dục. Đáng chú ý, tháng 5/2025, Bộ GD&ĐT đã tổ chức tập huấn về công tác tổ chức bữa ăn bán trú cho các trường có cấp tiểu học trên địa bàn Quảng Ninh với sự tham gia của 397 học viên, trong đó có đội ngũ cán bộ quản lý, nhân viên y tế và nhân viên nấu ăn đến từ 176 trường có cấp tiểu học tổ chức ăn bán trú cho học sinh trong toàn tỉnh. Qua lớp tập huấn, đội ngũ cán bộ quản lý, nhân viên y tế và nhân viên nấu ăn tại các nhà trường đã được nâng cao nhận thức và năng lực chuyên môn trong tổ chức bữa ăn bán trú cho học sinh. Theo báo cáo của Sở GD&ĐT Quảng Ninh, năm học vừa qua các đơn vị, cơ sở giáo dục trên địa bàn tỉnh cơ bản thực hiện nghiêm túc các văn bản chỉ đạo, hướng d n của các cấp, ngành về công tác đảm bảo VSATTP. Có các biện pháp đảm bảo chất lượng dinh dưỡng và ATTP khi tổ chức bữa ăn nội trú, bán trú, hoạt động căng tin, dịch vụ ăn uống cho cán bộ, giáo viên, nhân viên, trẻ em, học sinh theo quy định, như: Vệ sinh quang cảnh; vệ Tạo bước chuyểnmới về từ những điều nhỏ nhất Năm học 2025 - 2026, toàn tỉnh Quảng Ninh có hơn 365.000 học sinh từ đồng bằng, miền núi, biên giới đến hải đảo xa xôi ở các bậc học từ mầm non đến THPT, học tập tại 627 cơ sở giáo dục mầm non và phổ thông. Tỉnh quyết tâm xây dựng môi trường giáo dục hiện đại, thân thiện, tạo nền tảng để học sinh phát triển toàn diện. HẠNH NGUYÊN Kiểmtrabài cũbằngứngdụngPlickers của côvà tròTrườngTiểuhọcHạ Long, nămhọc 2024-2025. ẢnhSongHà Một tiết học ngoại ngữứng dụng chuyển đổi số tại Trường THPTHònGai. NGAYNAY.VN 8 CHUYÊNĐỀ Số447 | ThứNăm, ngày 18/9/2025
chất lượng giáo dục sinh bếp, dụng cụ chế biến thức ăn, trang thiết bị; vệ sinh trong chế biến thực phẩm, mua thực phẩm có địa chỉ rõ ràng, thực hiện nghiêm túc quy trình chế biến thực phẩm, ba bước kiểm thực lưu m u thức ăn hằng ngày theo đúng quy định… Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ vào giảng dạy Năm học 2025-2026 là năm học đầu tiên thực hiện Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng; Nghị quyết của Quốc hội về Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 20262030. Trong năm học này, cả nước sẽ triển khai thực hiện Nghị quyết 71-NQ/TW ngày 22/8/2025 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo; Luật Nhà giáo; Nghị quyết của Quốc hội về miễn, hỗ trợ học phí đối với trẻ emmầm non, học sinh phổ thông, người học chương trình giáo dục thuộc hệ thống giáo dục quốc dân; Nghị quyết của Quốc hội về phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ em từ 3 đến 5 tuổi. Nhằm thực hiện hiệu quả các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về giáo dục và đào tạo, thực hiện thắng lợi các mục tiêu đề ra, ngành Giáo dục Quảng Ninh đã xác định chủ đề năm học 2025-2026 là“Kỷ cương - Sáng tạo - Đột phá - Phát triển”. Bám sát định hướng của Trung ương, của tỉnh, các cơ sở giáo dục trên địa bàn tỉnh đã thể hiện quyết tâm, chuẩn bị chu đáo, kỹ lưỡng các điều kiện về đội ngũ, kinh phí, cơ sở vật chất, trang thiết bị đảm bảo thực hiện tốt Chương trình giáo dục phổ thông 2018; tích cực tập huấn, bồi dưỡng chuyên môn cho cán bộ quản lý, tổ trưởng chuyên môn, giáo viên năm học 2025-2026 nhằm đáp ứng yêu cầu trong bối cảnh mới. Trước thềm năm học mới, tỉnh Quảng Ninh đã đầu tư gần 730 tỷ đồng xây dựng, khánh thành và đưa vào sử dụng 4 ngôi trường mới: THCS Quảng Hà, THCS Đầm Hà, THPT Quảng Hà, THCS Trọng Điểm, góp phần nâng cao chất lượng dạy và học. Cô Nguyễn Thị Thúy Toàn, Hiệu trưởng Trường THPT Nguyễn Bình (phường Đông Triều) - đơn vị vinh dự được Nhà nước trao tặng Huân chương Lao động hạng Nhì, khẳng định: Trong bối cảnh đổi mới mô hình quản lý nhà nước, nhất là khi triển khai mô hình chính quyền hai cấp, nhà trường sẽ tiếp tục tăng cường tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm của cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số theo hướng công khai, minh bạch, hiệu quả. Đồng thời xây dựng mối liên kết chặt chẽ, thông suốt với cơ quan quản lý, chính quyền địa phương, phụ huynh và cộng đồng để phát huy dân chủ. Đặc biệt, đội ngũ cán bộ quản lý phải không ngừng nâng cao năng lực quản trị, vận dụng sáng tạo chủ trương, chính sách, hướng tới một nền giáo dục linh hoạt, hiệu quả, tự chủ và vì sự phát triển toàn diện của người học. Cùng với đó, để đáp ứng yêu cầu đổi mới, ngành Giáo dục Quảng Ninh tiếp tục quan tâm phát triển đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý, đồng thời đẩy mạnh chuyển đổi số và ứng dụng khoa học - công nghệ. Trọng tâm là triển khai hiệu quả Đề án “Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong giáo dục và đào tạo giai đoạn 2022-2025, định hướng đến năm 2030”, bảo đảm nguồn lực cho phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo tại các cơ sở giáo dục, nhất là hạ tầng và nền tảng số. Tỉnh khuyến khích đẩy mạnh giáo dục STEM/STEAM trong trường phổ thông, ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong quản lý, quản trị nhà trường và giảng dạy, tạo bước chuyển mới về chất lượng giáo dục toàn diện. Tiến sĩ Vũ Thị Hiền Anh, giáo viên Toán, Trường THPT Chuyên Hạ Long cũng chia sẻ: “Bước vào năm học mới, tôi mang trong mình niềm háo hức và trách nhiệm của một giáo viên trẻ trong thời đại chuyển đổi số. Đổi mới không chỉ là yêu cầu, mà còn là khát vọng để mỗi bài giảng trở thành hành trình khơi dậy trí tuệ và sáng tạo của học trò. Ở môn Toán, tôi tìm cách làm cho kiến thức bớt khô khan, thêm sinh động như dùng GeoGebra trực quan hóa hình học, Python rèn luyện tư duy logic, Google Classroom và Teams kết nối lớp học mọi lúc, mọi nơi. Trí tuệ nhân tạo như Canva AI, ChatGPT cũng trở thành “người bạn đồng hành” giúp tôi thiết kế những bài học hấp d n, mở rộng không gian tự học cho học sinh. Tôi tin rằng, với nhiệt huyết của tuổi trẻ và tinh thần đổi mới không ngừng, thế hệ thầy - trò hôm nay sẽ viết tiếp những trang đẹp trong sự nghiệp giáo dục, góp phần đưa tri thức Việt Nam vươn xa”. Đến nay, 100% các cơ sở giáo dục phổ thông trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh đã tích hợp nội dung chuyển đổi số trong chương trình giáo dục; trên 86% giáo viên, trên 40% học sinh đủ điều kiện về phương tiện, đường truyền, phần mềm tham gia có hiệu quả các hoạt động dạy và học trực tuyến. Toàn ngành xây dựng kho học liệu dùng chung của tỉnh với hơn 2.000 học liệu, gần 5.000 video bài giảng. Cô giáo Nguyễn Phượng Linh, Trường THPT Hòn Gai khẳng định: Việc ứng dụng chuyển đổi số giúp cho kết quả bài học của học sinh được thể hiện ngay trên lớp, đánh giá đúng sai ngay trên hệ thống, giúp các em rút kinh nghiệm được rất nhiều trong bài học. n Tiến sĩ VũThị HiềnAnh, giáoviênToán, TrườngTHPTChuyênHạ Long, traođổi cùng các học sinhkếhoạchhọc tậpngay sau Lễ khai giảng. Trí tuệ nhân tạo như Canva AI, ChatGPT cũng trở thành “người bạn đồng hành” giúp tôi thiết kế những bài học hấp dẫn, mở rộng không gian tự học cho học sinh. Tiến sĩ Vũ Thị Hiền Anh NGAYNAY.VN 9 CHUYÊNĐỀ Số447 | ThứNăm, ngày 18/9/2025
Kỹ thuật làm giấy dó xuất hiện ở Việt Nam vào thế kỷ III. Nhờ đặc tính tự nhiên của vỏ cây dó (Rhamnoneuron balansae), giấy dó nổi tiếng với độ bền, dai và những đường vân tinh tế trên mặt giấy. Trong suốt chiều dài lịch sử, giấy dó đã trở thành một phần văn hóa lúa nước Việt Nam: từ thư tịch, chiếu chỉ cho tới những câu đối thầy đồ và tranh HàngTrống, Đông Hồ. Dưới sự phát triển của công nghiệp hóa - hiện đại hóa, giấy dó và phương pháp sản xuất giấy dó không còn được sử dụng và biết đến nhiều như trước nên các phương pháp làm giấy và sản phẩm liên quan cùng làng nghề giấy dó cũng dần bị thất truyền. Từ thư pháp đến sứ mệnh bảo tồn di sản Hành trình của chị Trần Hồng Nhung với giấy dó bắt nguồn từ một dự án tình cờ cách đây hơn 10 năm, khi chị tham gia cùng một người bạn Việt kiều nhằm“đưa thư pháp Việt ra thế giới”. “Lúc đó tôi giúp bạn vì thấy dự án khá ý nghĩa vì hình ảnh thầy đồ viết chữ, cho chữ là một truyền thống rất đẹp. Bắt đầu từ khi ấy tôi mới tìmhiểu về giấy dó”, chị cho biết. Song, khi trở về Việt Nam sau thời gian du học, chị Nhung nhận ra nghề làm giấy dó đang đứng trước nguy cơ maimột. Các làngnghề truyền thống như Dương Ô (Bắc Ninh), Yên Thái (Hà Nội) hay cộng đồng dân tộc Mường ở Hòa Bình chỉ còn lẻ tẻ vài hộ duy trì bởi quá trình sản xuất thủ công vất vả, thu nhập bấp bênh, trong khi nguyên liệu cây dó ngày càng khan hiếm giấy công nghiệp, mỗi một tờ giấy dó làm ra là công sức của một quá trình vất vả hàng tháng trời từ khi cắt thân cây về, đem hấp, tách vỏ, gọt bẩn rồi đập vỏ để tách sợi, cho vào khung ép và đặc biệt là khâuphơi giấy cuối cùng. Khi trời nồm ẩm hoặc mưa, giấy sẽ được phơi bằng lò sấy. Tại Zó, tuy có một số máy móc hỗ trợ như máy nghiền bột giấy, lò sấy… chỉ được dùng khi trời mưa hay nồm ẩm tùy nơi, đa phần vẫn làm hoàn toàn bằng tay và cách làm giấy vẫn giống hệt như các cụ trước đây. Đó là lý do vì saomỗi tờgiấyđềumangmột cá tính riêng nào đó dù được làmra từmột quy trình chung. Giấy dó đúng quy trình chuẩn nổi tiếng với độ dai, ngoài ra còn có tính năng chống ẩm, chốngmối mọt và có tuổi thọ dài lên đến hàng trăm năm. Việc ảnh hưởng nhất tới tính bền dai của giấy là khâu giã nguyên liệu, từ Bình) để xây dựng chuỗi cung ứng bền vững, từ trồng cây đến sản xuất, thậm chí nhiều năm liền lặn lội vào rừng sâu nghiên cứunguồngốc cây dó, rồi nhận ra được lỗ hổng của chuỗi cung ứng. “Mỗi một tờ giấy dó là độc bản” Để làm giấy dó, người nghệ nhân phải tuân theo một quy trình cụ thể được làm thủ công bằng tay. Thay vì xay vụn cây ra thành bột bằng máy móc như các loại NGỌC ÁNH Trong khi nhiều người chạy theo nghề “hot” thì Trần Hồng Nhung - nhà sáng lập Zó Project lại mạnh dạn đi theo con đường riêng, gắn đời mình với những tờ giấy dó mỏng manh, nỗ lực đưa truyền thống đến gần nhịp sống hiện đại. “Khởi nghiệp” với do khai thác không bền vững. Chị Nhung muốn tìm một phương thức mới trong bảo tồn. Kinh doanh giấy dó không thể giải quyết bằngmô hình thươngmại truyền thống “mua rẻ bán đắt”, mà để có tính lâu dài, ổn định, thì phải bằng mô hình kinh doanh xã hội, tính đến bảo tồn vùng nguyên liệu,môi trườngvà các giá trị văn hóa. Từ những tâm huyết đó, vào tháng 6/2023, chị Trần Hồng Nhung đã thành lập dự án Zó Project. Hướng đến giá trị cuối cùng là bảo tồn, phát triển giấy dó Việt, hành trình của của chị Nhung đã trải qua không ít khó khăn. Những bước đi đầu tiên của chị Nhung đầy thử thách: chị rong ruổi đến các làng nghề ở Bắc Ninh và Hòa Bình để học hỏi từ nghệ nhân, chứng kiến quy trình sản xuất thủ công phức tạp kéo dài 7-10 ngày, từ trồng cây dó, ngâmvỏ, nghiền bột đến se giấy. Chị phải thử nghiệm hàng trăm lần, hợp tác với nhóm nghệ nhân Suối Cỏ (huyện Lương Sơn, Hòa Chị TrầnHồngNhung, nhà sáng lậpZóProject. Nhữngmónđồ chơi TrungThuđược làmtừgiấy Một số sảnphẩm được sản xuất ởZó. NGAYNAY.VN 10 CHUYÊNĐỀ Số447 | ThứNăm, ngày 18/9/2025
vỏ cây thành bột giấy sau khi luộc (có thể có sự hỗ trợ của máy móc nhưng không được làm ảnh hưởng tới độ dài của xơ sợi tại khâu này). Ngoài ra, chất keo nhớt tự nhiên từ vỏ gỗ cây mò là một điều đặc biệt với giấy dó truyền thống củaViệt Nam. Ngoài tác dụng phân tán bột đều trong nước, nó còn giúp bóc tách từng tờ giấy sau khi ép khô. Điều này vẫn chưa được lý giải một cách khoa học cho tới tận bây giờ. Lan tỏa bản sắc văn hóa tới cộng đồng Triển lãm “Vũ điệu của giấy” năm 2014 của Zó Project đã đánh dấu bước khởi đầu quan trọng. Một năm sau, “Hồn dó” hợp tác với Trung tâm Văn hóa Hàn Quốc đã giúp Zó chính thức thành lập công ty và nhận giải thưởng từ CSIP – tổ chức đầu tiên đưa khái niệm doanh nghiệp xã hội vào Luật Doanh nghiệpViệt Nam. Zó không chỉ tập trung vào sản xuất mà còn sáng tạo sản phẩm ứng dụng như sổ tay, thiệp chúc mừng, trang sức, túi xách, nội thất hay thậm chí là in ấn công nghiệp. Nhờ hỗ trợ ban đầu từ các quỹ xã hội, Zó ổn định trong 3 năm đầu, sau đó tự vận hành, tạo việc làm ổn định và thu nhập thêm cho phụ nữ địa phương và cộng đồng dân tộc thiểu số như Mường, Dao. Đồng thời, chị Nhung còn thuyết phục các nghệ nhân thay đổi suy nghĩ về mở rộng sản xuất, liên kết với họ để tạo sản phẩm như lịch, lồng đèn và đưa ra thị trường Pháp, Ý, Úc. Dù đã có những giai đoạn đối mặt với khó khăn trong thời điểm dịch bệnh, chị Nhung vẫn kiên trì: Chúng tôi chờ đợi 10 năm để trở về cái nôi của giấy dó, nỗ lực bảo tồn và làm cho nó sống động trong đời sống hiện đại. Đặc biệt, năm 2024, Zó Project hợp tác với phường Bưởi (quận Tây Hồ cũ) mở dịch vụ du lịch văn hóa tại 189 Trích Sài, tái hiện làng nghề làm giấy dó của vùng Bưởi xưa với nhà cổ, dụng cụ thủ công và tượng mô phỏng 8 công đoạn sản xuất. Điểm du lịch này không chỉ thu hút du khách quốc tế mà còn giáo dục thế hệ trẻ về di sản, giúp họ trân trọng giá trị dân gian giữa cuộc sống đô thị. Các hoạt động như biểu diễn nghệ thuật truyền thống vào tối thứ Sáu hàng tuần tạo khônggian tương tác, khuyến khích người trẻ thamgia. Không dừng lại ở việc bảo tồn, chị Trần Hồng Nhung đã biến Zó Project thành cầu nối lan tỏa bản sắc văn hóa truyền thống đến cộng đồng rộng lớn hơn, đặc biệt là thế hệ trẻ và Gen Z. Zó tổ chức các workshop và lớp học trải nghiệm cuối tuần, nơi người thamgia tự tay làm sản phẩm từ giấy dó, như quạt, tranh, hoa tai thủ công, học về lịch sử nghề và câu chuyện đằng sau từng sợi giấy. Zó Project tập trung vào GenZqua các chiếndịch sáng tạonhư“Dó - Chuyện tiếpnối”, do nhóm sinh viên Đại học FPT TP.HCM thực hiện, nâng cao nhận thức về giá trị giấy dó và ứng dụng trong thời trang, nội thất với workshop “DóTinh Hoa - Gói ChânTình”. Đồng thời, chị Nhung hợp tác với các chuyên gia, thợ thủ thủ công và hai sinh viên từ Đại học Wisconsin - Madison trong triển lãm “Hành trình sợi và giấy dó” tại Ecopark, giới thiệu ứng dụng giấy dó qua sản phẩm nghệ thuật, truyền tải tới công chúng những ứng dụng của giấy dó trong đời sống. Nhằm lan tỏa công việc làmgiấy dó truyền thống này, trong tương lai, chị Nhung ấp ủ sẽ xây dựng hệ thống kiến thức về giấy dó qua podcast, giúp những người quan tâm đến giấy dó có kênh thông tin để tìmhiểumột cách dễ dàng và logic nhất. Bằng mô hình doanh nghiệp xã hội, chị Trần Hồng Nhung hướng đến Zó Project vừa bảo tồn di sản, vừa tạo sinh kế cho cộng đồng, đồng thời truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ về tình yêu đối với văn hóa truyền thống. Chị hy vọng rằng, giấy dó không chỉ dừng lại là một nghề, mà chị mong muốn dùng sức mạnh của cộng đồng để xây dựng cả một tương lai cho ngành giấy thủ công truyền thống của Việt Nam với đầy đủ chuỗi cung ứng. n giấy dó Việt Các emnhỏđược hướngdẫn làmgiấy dó. Một bước trong quy trình làm giấy dó. Chúng tôi chờ đợi 10 năm để trở về cái nôi của giấy dó, nỗ lực bảo tồn và làm cho nó sống động trong đời sống hiện đại. Chị Trần Hồng Nhung NGAYNAY.VN 11 CHUYÊNĐỀ Số447 | ThứNăm, ngày 18/9/2025
RkJQdWJsaXNoZXIy MTA3Mzg1MA==