Giáng sinh u ám
Một số nhà thờ và tổ chức tình nguyện trong khu vực đang cố gắng mang lại niềm vui cho người tị nạn Trung Mỹ bằng những món ăn và quà tặng truyền thống, nhưng nỗi lo về tương lai bất ổn đang khiến không khí lễ hội trở nên u ám.
Các con tôi là những đứa trẻ nhút nhát, nhưng cứ mỗi dịp Giáng sinh tới chúng rất phấn khích và nhảy nhót suốt ngày. Tôi sẽ nhớ mãi những ký ức đó”.
“Đối với chúng tôi, Giáng sinh có nghĩa là bánh tamales”, Orbelina Orellana vừa nói vừa trộn một chảo lớn nhân bánh.
Trong nền nhạc của điệu nhảy punta có xuất xứ từ bờ biển phía bắc Honduras, phát ra từ một chiếc điện thoại di động nằm cạnh một đống lá chuối được sử dụng để bọc món bánh tamales truyền thống. “Tamales không chỉ là món ăn: nó là gia đình, là quê hương, là tình yêu và chính chúng tôi”.
 Tình nguyện viên nấu món paella trong một cái chảo lớn cho những người di cư tại trại tị nạn El Baterral ở Tijuana, Mexico. |
Orellana là một trong số hàng nghìn người Trung Mỹ đã đến Tijuana – thành phố phía nam biên giới Mỹ giáp với tiểu bang California, vào tháng 11. Cô đi cùng đoàn người di cư và tị nạn tới biên giới nước Mỹ, chấp nhận xa nhà vào kỳ Giáng sinh trong cảnh bấp bênh, tất cả những người này đều cùng chia sẻ chung một “giấc mơ Mỹ” và muốn thoát khỏi cuộc sống đói nghèo và bạo lực tại quê nhà.
Để chuẩn bị cho ngày 24/12, Orellana và 3 người phụ nữ khác đã thực hiện 2.000 chiếc bánh tamales Honduras trong một bãi đất trống với những bức tường gạch block, ngay gần góc của địa điểm tổ chức hòa nhạc ngoài trời cũ, hiện là trạm trú ẩn của hơn 1.200 người tị nạn.
 Các thiếu niên tập trung sử dụng điện thoại di động trong một trại tị nạn ở Tijuana. |
“Chúng tôi muốn gia đình mới của mình tại đây được trải qua một kỳ Giáng sinh truyền thống như ở quê nhà. Nhưng ở đây thật khó khăn. Tôi biết con trai và hai cô con gái của tôi đang rất buồn. Tôi liên tục nhắc nhở bản thân rằng tôi ở đây vì tương lai của chúng”, Hay Orellana, 26 tuổi, nhỏ lệ khi nhắc tới ba đứa con ở quê nhà Honduras. “Các con tôi là những đứa trẻ nhút nhát, nhưng cứ mỗi dịp Giáng sinh tới chúng rất phấn khích và nhảy nhót suốt ngày. Tôi sẽ nhớ mãi những ký ức đó”.
Trên khắp Tijuana, các tình nguyện viên và các tổ chức từ thiện từ khắp thành phố và phía bên kia biên giới nước Mỹ cũng đã cố gắng hết sức để lan tỏa tinh thần và tình yêu thương trong dịp Giáng sinh.
 Một thiếu niên người Trung Mỹ ngồi tựa bên cây thông. |
Trong khu trại tị nạn, 25 đầu bếp do đầu bếp Armando Rodiel tập hợp đang chuẩn bị món cơm thập cẩm paella trong dịp Giáng sinh cho những người di cư trên một bếp củi.
Ngoài ra, những người đàn ông lớn tuổi tụ tập quanh những chiếc bàn nhỏ để chơi bài và nghe nhạc reggaeton của Puerto Rico trong khi những thanh niên trẻ tuổi tổ chức một trận bóng đá với mục đích quyên góp.
Ngày hôm trước, các nhà thờ từ thành phố San Diego đã đến để biểu diễn thánh ca cho đám đông các gia đình tị nạn và cầu nguyện cho một nhóm người trong các căn lều.
Tại một nơi trại tị nạn khác nằm ở Tijuana, khoảng 400 thành viên đoàn lữ hành Migrant Vision của người Haiti, họ đã đến thành phố này khoảng hơn hai năm trước, dọn ra những đĩa trứng, gạo và đậu, sau đó là những túi quần áo và đồ chơi dùng làm quà cho trẻ em. Những người đàn ông đội mũ ông già Noel chen chúc quanh trạm sạc pin điện thoại của họ khi các tình nguyện viên hát những bài hát mừng Giáng sinh, đằng sau họ là một nhóm các cậu bé vui tươi đến từ Honduras chơi với những món đồ chơi mới của chúng.
 Những người di cư ở Trung Mỹ xếp hàng để nhận quà của một tổ chức phi chính phủ bên ngoài một trại tị nạn ở Tijuana. |
Mặc dù không khí tích cực vẫn dược lan truyền trong khắp các căn lều của người tị nạn, nhưng nỗi nhớ nhà trong mùa lễ này dường như đã làm đoàn người tị nạn cảm thấy chán nản, thất vọng và lo lắng. Nhiều người trong số họ không nghĩ rằng họ sẽ vẫn ở Tijuana sau khi rời bỏ quê nhà ở Trung Mỹ kể từ tháng 10 năm 2018. Đối với một số người, họ chưa hề chuẩn bị cho việc rời xa gia đình trong Giáng sinh.
“Thông thường chúng tôi có 20 thành viên gia đình quây quần bên nhau trong dịp Giáng sinh và luôn mở cửa nhà để chào đón bạn bè”, bà María Reyes, 40 tuổi, đi một mình với 4 cô con gái và cháu gái từ San Pedro Sula, Honduras, và đang chờ xin đơn tị nạn vào lãnh thổ Mỹ. “Tôi chỉ biết nói rằng tôi vẫn ổn, vì bây giờ tôi chẳng có lựa chọn nào hơn, tôi thực sự nghĩ rằng tôi có thể đặt chân lên nước Mỹ khi rời khỏi quê nhà. Tôi chẳng biết chuyện gì sẽ xảy ra tiếp theo”.
Trong khi đó, cỗ máy vận chuyển người nhập cư trái phép vẫn tiếp tục hoạt động không ngừng nghỉ. Một nhóm phụ nữ chuyển giới đã bị phát hiện khi đang định đột nhập vào biên giới Mỹ, một số người đã được phóng thích, nhưng ít nhất 30 người đã bị giam giữ ở Pearsall, bang Texas và ở hạt Cibola, bang New Mexico.
Erick Dubón và Pedro Nehemías de León là một trong tám cặp đôi đồng tính đã kết hôn ở Tijuana và hiện chờ đợi để được cấp phép vào.“Tối hôm đó tôi rất lo lắng, tôi không thể ngủ được”, Erick trải lòng. “Tôi và Pedro đã trải qua rất nhiều chuyện. Chúng tôi không biết phải làm sao để diễn tả hết mọi thứ cho chính quyền”.
Trước đêm Giáng sinh, Luis García, một công nhân xây dựng 33 tuổi đến từ miền nam Honduras, đã bóc chiếc bánh tamales thứ hai của mình. “Tôi đã nghe về kế hoạch xem xét cấp phép cho tị nạn tại Mỹ trong thời gian chờ đợi ở Mexico. Tôi chẳng biết gì về kế hoạch này. Nhưng tôi cùng một nhóm bốn người khác sẽ tìm cách lẻn vào biên giới Mỹ”.
Trong một nhà thờ El Calvario ở Las Cruces, miền Nam bang New Mexico của nước Mỹ, một người cha cùng cô con gái 17 tuổi đang đứng cầu nguyện nhân dịp lễ Giáng sinh. Họ đã trải qua một hành trình rất dài từ quê nhà Honduras để đặt được chân vào nước Mỹ.
“Đây là một hành trình rất khó khăn. Những gì chúng tôi đã trải qua là điều mà tôi sẽ không bao giờ có thể quên được”, người bố chia sẻ với điều kiện được giấu tên. “Tôi đang tìm kiếm một cuộc sống tốt hơn cho con gái mình. Tôi chỉ yêu cầu một cơ hội để thoát khỏi cuộc sống bạo lực ở Trung Mỹ”.
 Những người di cư gốc Honduras dùng bữa bên trong một nhà kho trống mở cửa cho những người di cư ở trung tâm thành phố Tijuana, Mexico. |
Vỡ mộng vì “giấc mơ Mỹ”
Theo thường lệ, người xin tị nạn phải đợi hàng tháng trước khi họ được phép tiếp cận các quan chức Mỹ và yêu cầu tị nạn. Gần 20.000 người đã tìm cách xin tị nạn và bị mắc kẹt tại Mexico trong thời gian chờ đợi được cấp phép. Nhiều trường hợp người tị nạn kể lại họ bị tống tiền, tấn công và hãm hiếp ở Mexico.
Vào giữa năm 2019, Bộ An ninh Nội địa Mỹ đã thông báo rằng người di cư chỉ đủ điều kiện xin tị nạn nếu họ bị buôn bán vào lãnh thổ nước này, những trường hợp tị nạn tại một hoặc nhiều quốc gia trước khi đến Mỹ sẽ bị từ chối.
Tổng thống Mỹ Donald Trump gọi đây là một cuộc ‘’khủng hoảng’’ và tuyên bố tình trạng khẩn cấp quốc gia vào tháng 2 trong nỗ lực nhằm đảm bảo kinh phí xây dựng một bức tường biên giới. Theo một số phương tiện truyền thông có trụ sở tại Mỹ, hơn một triệu người di cư từ Trung và Nam Mỹ dự kiến sẽ vượt qua biên giới hai nước trong năm nay.
“Tôi đã rời khỏi đất nước của mình vì tôi nghĩ rằng đoàn lữ hành này sẽ đến được Mỹ”, ông Jose Morenos, 49 tuổi, người đã tham gia một đoàn người di cư từ Honduras. “Tôi sẽ không đến đây nếu tôi biết tất cả sẽ bị mắc kẹt ở Mexico”.
Vào ngày 29/10, Ủy viên CBP Mark Morgan nói rằng số người nhập cư không có giấy tờ tại biên giới Mỹ-Mexico đã đạt hơn 970.000 người trong năm tài khóa 2019, đánh dấu mức tăng 88% so với năm ngoái. Mỹ và Mexico đã đạt được thỏa thuận vào tháng 6 về việc kiềm chế dòng người di cư bất hợp pháp qua biên giới phía nam.
Theo thỏa thuận, Mỹ tuyên bố sẽ không áp thuế đối với hàng hóa Mexico, trong khi Mexico cam kết triển khai Lực lượng Vệ binh Quốc gia trên khắp đất nước và đặc biệt là tới biên giới phía nam của họ để chống lại dòng người di cư tới từ Trung Mỹ.
Carlos Garcia, một thanh niên 19 tuổi người Honduras gia nhập dòng người tị nạn sau khi nghe nói đây là một cơ hội đổi đời.
“Tôi cứ nghĩ rằng họ sẽ cho chúng tôi vào và cho phép chúng tôi làm đơn xin tị nạn, Garcia cho rằng mình cảm thấy bị bỏ rơi. “Họ nói với chúng tôi rằng mọi thứ sau này sẽ rất đẹp. Bây giờ chúng tôi đang mắc kẹt ở Tijuana, thực tế diễn ra rất khác. Họ nói dối chúng tôi về mọi thứ”.
