Phán quyết PCA đưa ra hồi năm 2016 bác bỏ yêu sách chủ quyền gần như bao trọn Biển Đông của Trung Quốc. Bắc Kinh từ chối công nhận phán quyết và tiếp tục có các hoạt động bồi đắp, xây dựng đảo nhân tạo trái phép ở vùng biển tranh chấp - một việc làm mà một số bên lo ngại sẽ hủy hoại tự do hàng hải, hàng không ở Biển Đông.
Mới đây, Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte đã lên tiếng khẳng định vai trò của phán quyết. Phát biểu trước ĐHĐ LHQ hôm 23/9 dưới hình thức ghi hình trực tuyến, ông Duterte khẳng định Philippines phản bác mọi ý định hủy quyết định của PCA, một phán quyết mà ông cho là không thể thỏa hiệp, không một chính phủ nào có thể làm phai nhạt, hủy hoại hay chối bỏ.
Tổng thống Duterte cũng ca ngợi sự ủng hộ của ngày càng nhiều các quốc gia với phán quyết này.
Bình luận của ông Duterte đã nhận được sự tán thưởng từ chính những đối thủ chỉ trích ông mà nhiều người trong số đó hối thúc nhà lãnh đạo Philippines nêu vấn đề tranh chấp ra LHQ.
Cựu Ngoại trưởng Philippines Albert del Rosario, một người lớn tiếng phản đối cách thức xử lý tranh chấp của chính quyền Duterte trước Trung Quốc ở Biển Đông, kêu gọi ông Duterte nên tìm kiếm sự ủng hộ quốc tế để thực thi phán quyết.
Sự ngần ngại của Philippines và thế bế tắc thời gian tới
Tại cuộc họp báo, phát ngôn viên Phủ Tổng thống Philippines có ý giải thích rõ hơn về phát biểu của ông Duterte. Theo ông Roque, Tổng thống Philippines chỉ đơn giản nhắc lại chính sách mà ông từng nhiều lần nêu trước đó trước Trung Quốc - điều mà những người chỉ trích lâu nay vẫn không chịu lắng nghe.
“Thứ nhất, tôi không nghĩ đó là một thông điệp mạnh mẽ. Đó là lời tái khẳng định một chính sách đã tồn tại. Trong chiến dịch vận động tranh cử, ông Duterte tuyên bố sẽ không nhường một tấc đất nào thuộc chủ quyền quốc gia. Điều này nhất quán với tuyên bố của ông trên cương vị tổng thống về không nhượng bộ chủ quyền”, ông Roque nói.
Liên quan đến đề xuất của ông Del Rosario, ông Roque cho rằng cựu Ngoại trưởng Philippines không nên phát lệnh thay tổng thống. Phát ngôn viên Phủ Tổng thống nhắc lại việc dưới thời ông Del Rosario, Philippines đã đánh mất quyền kiểm soát thực tế với bãi cạn Scarborough mà Trung Quốc gọi là bãi Hoàng Nham.
Ông Roque bình luận, một nước đơn lẻ không có khả năng hiện thực hóa phán quyết. Cách thức tốt nhất để thực thi phán quyết là các bên liên quan công nhận giá trị của văn bản này. Theo ông, vũ lực không phải là giải pháp. Còn một cách khác, đó là đoàn kết về một giải pháp hòa bình - đưa ra ĐHĐ LHQ.
Ông Roque nêu quan điểm Philippines sẽ tiếp tục theo đuổi các khía cạnh hợp tác khác trong quan hệ với Trung Quốc, bởi tranh chấp lãnh thổ khó có thể được xử lý dứt điểm trong tương lai gần. Chính quyền Tổng thống Duterte sẽ tăng cường hợp tác trong lĩnh vực các lĩnh vực, nhất là thương mại và đầu tư với Trung Quốc, tạm gác tranh chấp sang một bên, không để ảnh hưởng tới hợp tác song phương.
