Để làm bảo tàng tư nhân thành công, các nhà sưu tập phải nắm rất vững kiến thức về bảo tàng học, chứ dựa vào tiền bạc thôi là chưa đủ”, PGS.TS NGUYỄN VĂN HUY tiếp nhận nhưng không bảo tồn đúng theo ý nguyện của chủ sở hữu. Đó là trường hợp của nhà sưu tập Đức Minh, người từng muốn hiến tặng hàng ngàn bức tranh quý của mình cho nhà nước nhưng bị từ chối. Hoặc trường hợp của ông Vương Hồng Sển, người được nhà nước tiếp nhận tất cả bộ sưu tập sau khi hiến tặng, nhưng lại bảo tồnkhông đúng theo nguyện vọng của ông. Kết cục là cả hai bộ sưu tập vô cùng giá trị đều phải chịu cảnh“tan đàn xẻ nghé”. “Nếu hiện vật vẫn đang nằm trong tủ hay dưới gầm giường, gầm bàn thì chúng vẫn chỉ là tài sản cá nhân. Theo tôi, để phát huy và bảo tồn di sản văn hóa, cần phải biến tài sản cá nhân trở thành di sản cộng đồng. Vì vậy, nhà nước nên đầu tư nhiều hơn vào các bảo tàng tư nhân và tạo điều kiện cho các nhà sưu tập bộc lộ di sản của họ ra. Có thể tham khảo mô hình tại hai nơi đang hỗ trợ hiệu quả cho các nhà sưu tập là Trung tâm Nghệ thuật đương đại Vincom(VCCA) vàÁnhDương Art Space, hoặc mô hình của Viện Smithsonian (Mỹ) - một tổ chức chuyên xã hội hóa các bảo tàng”, nhà sử học Dương TrungQuốc khẳng định. Đammê là chưa đủ để làm bảo tàng Với kinh nghiệm 11 năm làm Giám đốc Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam, PGS.TS Nguyễn Văn Huy cho rằng công tác trưng bày chưa hấp dẫn là một trong những nguyên nhân chính khiến bảo tàng tư nhân chưa thu hút được khách du lịch. Phần lớn chỉ dừng ở việc đặt hiện vật lên cho du khách xem, rồi nói qua về nguồn gốc, giá trị, mức độ quý hiếm, chứ không quan tâm rằng hiện vật có mang trong mình câu chuyện gì không. Theo ông Huy, mỗi bảo tàng nên hàm chứa một cốt truyện hay, được kể lại thông qua những câu chuyện nhỏ ẩn chứa trong mỗi hiện vật. Bởi khách đi tham quan bảo tàng không chỉ muốn nhìn, ngắm, chạmvào hiện vật, họ còn muốn biết câu chuyện đằng sau hiện vật là gì. Tự mình thay đổi để hấp dẫn du khách là điều các bảo tàng tư nhân nên làm, thay vì cứ mãi làm theo lối mòn cũ hoặc chỉ trông đợi vào sự hỗ trợ của nhà nước. Ví dụ, khi xem một số bức ảnh tư liệu tại Bảo tàng Nguyễn Văn Huyên, du khách sẽ hiểu rằng cuộc hôn nhân giữa GS Nguyễn Văn Huyên và vợ là bà Vi Kim Ngọc đã đánh dấu một bước chuyển quan trọng về nhận thức của xã hội Việt Nam, từ “cha mẹ đặt đâu con ngồi đấy” sang“tự do yêu đương”. Chiếc bàn làm việc của ông NguyễnVăn Huyên có thể kể câu chuyện về thói quen làm việc của trí thức thời xưa, hay một bức thư từ Chủ tịch Hồ Chí Minh có thể phản ánh lại quá trình đấu tranh chống thực dân Pháp của học sinh và thanh niên thời chiến. “Theo tôi, không phải cứ sở hữu hàng ngàn, hàng vạn hiện vật giá trị là sẽ duy trì và phát triển được một bảo tàng tư nhân. Vì sưu tập chỉ là một đam mê, còn làm bảo tàng lại là một ngành khoa học chuyên sâu. Ở các nước châu Âu và châu Mỹ, rất nhiều đại gia sở hữu các bộ sưu tập đồ sộ, nhưng đa số đều không mở bảo tàng tư nhân vì không đủ chuyên môn. Họ bảo tồn bộ sưu tập của mình bằng cách hiến tặng lại toàn bộ cho nhà nước lúc cuối đời. Vì vậy, để làm bảo tàng tư nhân thành công, các nhà sưu tập phải nắm rất vững kiến thức về bảo tàng học, chứ dựa vào tiền bạc thôi là chưa đủ”, PGS Huy nói. Giải pháp tiếp theo để thu hút du khách là tổ chức thêm tour du lịch ở những nơi có bảo tàng tư nhân, ông Huy cho biết. Đặc biệt, với những địa phương chưa được coi là sản phẩm du lịch như thôn Lai Xá, ông Huy cho rằng nên lấy nền tảng văn hóa của địa phương làm “mũi nhọn” để thu hút du khách. Cụ thể, bên cạnh việc tham quan bảo tàng, ta có thể đưa du khách tới thăm những gia đình hoặc nhân vật là chứng nhân cho sự tiếp biến văn hóa giữa xưa và nay. Khi nghe họ kể chuyện, du khách sẽ cảm nhận được văn hóa của địa phương đã biến chuyển như thế nào qua mỗi thời kỳ, cái gì đã mất, cái gì vẫn còn ở lại và cái gì mới xuất hiện. Một lần nữa, câu chuyện lại là thứ giữ chân du khách ở lại. “Giống như các hiện vật, ẩn chứa sau mỗi con người lại là những câu chuyện thú vị để tạo nên cốt truyện hay cho một ngôi làng. Khi đó, ngôi làng ấy sẽ trở thành một ‘bảo tàng sống’ khổng lồ”, PGS Huy nói. n Bàn làmviệc củaGSNguyễnVănHuyên. Cácmảnh xác máybay treo tạmbợ trên hàng rào vì không còn chỗ trưngbày. Chiếc kínhhiểnvimàbàVi KimNgọc từng sửdụngđểnghiên cứukhoahọc. Mảnhbom được cất ở góc phòng trưngbày. Một góc trưngbày tại Bảo tàngNguyễnVănHuyên. Tủgỗ cất giữ hiệnvật bịmối mọt ănmòn tại Bảo tàng Chứng tích chiến tranh. NGAYNAY.VN 15 VĂNHÓA - DI SẢN SỐĐẶCBIỆT
RkJQdWJsaXNoZXIy MTA3Mzg1MA==