Tìm Phật là một thao thức lớn đối với tất cả hàng Phật tử. Vẫn biết Ngài đã nhập Niết-bàn từ rất lâu đến mấy chục thế kỷ tại xứ Ấn xa xôi nhưng đến mùa hành hương, hàng triệu Tăng Ni và Phật tử trên thế giới vẫn tìm về bên Ngài, lần theo dấu chân xưa, lặng nhìn hình bóng cũ. Dư âm ngày nào vẫn còn đồng vọng, năng lượng từ bi mãi đong đầy qua từng phế tích hoang tàn theo bước thời gian.

Không thấy Phật nơi các Thánh tích thiêng liêng nhưng vẫn ấm lòng, cảm thức về một niềm tin sâu thăm thẳm rồi hối hả quay về. Mỗi người tự tìm Phật trong tâm. Tâm ta là Phật, dẫu biết thế nhưng hư thực hỗn mang, tin nghi lẫn lộn. Không nghi sao được khi Phật đâu mà vẫn khổ đau miệt mài. Biết chút liền mê làm sao giác ngộ, thảnh thơi chưa có thì lấy gì mà tự tại thong dong.

Vậy tìm Phật ở đâu, có cách nào để gặp được Ngài? Có khi nào ta đã gặp Phật rồi mà không tự biết nên mãi một kiếp đi hoang.

“Một thời Đức Phật du hóa tại nước Ma-kiệt-đà, trú ở thành Vương Xá. Bấy giờ Đức Thế Tôn đến nhà thợ gốm, nói rằng:

- Này thợ gốm, Ta nay muốn tạm trú ở phòng làm đồ gốm một đêm, ông có thuận chăng?

Thợ gốm trả lời:

- Con chẳng trở ngại gì, nhưng đã có một Tỳ-kheo trú trong đó trước rồi. Nếu vị ấy thuận thì xin tùy ý.

Lúc ấy, Tôn giả Phất-ca-la-sa-lợi đã trú ở trong phòng làm đồ gốm ấy trước rồi. Bấy giờ, Đức Thế Tôn ra khỏi nhà thợ gốm, đi vào phòng làm gốm, nói với Tôn giả Phất-ca-la-sa-lợi rằng:

- Này Tỳ-kheo, Ta nay muốn tạm trú một đêm ở phòng làm gốm, thầy có thuận chăng?

Tôn giả Phất-ca-la-sa-lợi đáp:

- Thưa Hiền giả, tôi không trở ngại. Vả lại, ở phòng làm gốm này có chỗ ngồi bằng cỏ đã trải xong, Hiền giả muốn ở lại thì tùy ý.

Nghe vậy, Đức Thế Tôn từ phòng làm gốm đi ra ngoài rửa chân rồi mới trở vào, lấy ni-sư-đàn trải lên chỗ ngồi bằng cỏ mà ngồi kiết già, suốt đêm yên lặng tĩnh tọa, định ý. Tôn giả Phất-ca-la-sa-lợi cũng suốt đêm yên lặng tĩnh tọa, định ý. Bấy giờ, Đức Thế Tôn suy nghĩ như vầy:

- Tỳ-kheo này đi đứng tịch tĩnh, thật kỳ lạ, thật hiếm có. Ta hãy hỏi Tỳ-kheo này, ‘Thầy của bạn là ai? Y theo ai mà bạn xuất gia, học Đạo, thọ Pháp?’. Nghĩ như vậy rồi, Thế Tôn bèn hỏi:

- Tỳ-kheo, thầy của bạn là ai? Y theo ai mà bạn xuất gia, học Đạo, thọ Pháp?

Tôn giả Phất-ca-la-sa-lợi đáp:

- Này Hiền giả, có Sa-môn Cù-đàm, dòng họ Thích, đã từ bỏ tông tộc, cạo bỏ râu tóc, khoác y ca-sa, chí tín, lìa bỏ gia đình, sống không gia đình, học Đạo, đã giác ngộ Vô thượng Chánh tận giác. Vị ấy là Thầy của tôi. Tôi y theo vị ấy mà xuất gia học Đạo, thọ Pháp.

Thế Tôn lại hỏi:

- Tỳ-kheo, đã từng thấy Thầy chưa?

Tôn giả Phất-ca-la-sa-lợi đáp:

- Chưa thấy.

Thế Tôn hỏi:

- Nếu gặp Thầy, bạn có nhận ra không?

Tôn giả Phất-ca-la-sa-lợi đáp:

- Không biết. Nhưng, này Hiền giả, tôi nghe rằng Thế Tôn là Như Lai, Vô Sở Trước, Đẳng Chánh Giác, Minh Hạnh Thành Tựu, Thiện Thệ, Thế Gian Giải, Vô Thượng Sĩ, Đạo Pháp Ngự, Thiên Nhân Sư, Phật, Chúng Hựu. Ngài là Thầy của tôi. Tôi y theo Ngài mà xuất gia, học Đạo, thọ Pháp…”.

(Kinh Trung A-hàm, phẩm Căn bổn phân biệt, kinh Phân biệt lục giới, số 162 [trích])

Lời bàn:

Không biết Tỳ-kheo Phất-ca-la-sa-lợi có thị hiện để cảnh tỉnh hậu thế chúng ta không nhưng hành trạng và cách tu của Tôn giả đã giúp ta tìm Phật dễ dàng. Ngay thời Đức Phật còn tại thế mà thầy ấy vẫn chưa được gặp thì khác nào thời đại chúng ta. Phất-ca-la-sa-lợi đã tìm Phật qua giáo pháp để thành tựu niềm tin sâu xa vào Thế Tôn, bậc A-la-hán Chánh đẳng giác.

May cho chúng ta hiện giáo pháp vẫn còn, gần như nguyên vẹn. Tìm Phật trong giáo pháp. Điều này không phải xa lạ hay mới mẻ mà chính Đức Phật từng dạy: “Như Lai là bậc thầy chỉ đường”. Còn chúng đệ tử thì “Hãy tự mình nương tựa chính mình, nương tựa Chánh pháp”. Nếu biết nương tựa vào Chánh pháp để tu tập thì chính ta đã gặp Phật; được Phật soi sáng và dẫn dắt, cảm nhận một cách rõ ràng về năng lượng bi trí của Ngài.

Mùa Phật đản về, lần giở từng trang kinh là ngồi dưới chân Phật, nghe Ngài thuyết pháp. Phạm âm trầm hùng, ấm áp từ quá khứ vọng về tươi mới những nguyên sơ. Tìm Phật qua Chánh pháp thấu đáo rồi sống cùng, sống với, sẽ gặp Phật nơi chính tâm mình.