Cơn bão của các giác quan

Trong mỗi con người chúng ta, luôn có một “cơn bão của các giác quan” (ārammaṇa-montaing) không ngừng thổi vào tâm. Khi cơn bão ấy nổi lên, nếu không có sự vững vàng, không có nội lực, thì tâm sẽ sụp đổ.

Gặp cảnh đáng thích - tâm sinh tham ái. Gặp cảnh không vừa lòng - tâm sinh sân hận. Đó là sự sụp đổ trong nội tâm. Đó là cơn bão đang cuốn phăng lấy mình.

Khi mắt thấy sắc, tai nghe tiếng, mũi ngửi hương, lưỡi nếm vị, thân cảm xúc chạm, ý nhận biết Pháp trần - nếu đó là những đối tượng đáng ưa thích, thì tham ái sinh khởi.

Nếu không đáng ưa thích, thì sân hận khởi lên. Tâm bị dao động, bị kéo đi theo cảm thọ. Đó là khi ta bị áp lực từ các đối tượng, và không giữ được chính mình. Đó là sự chao đảo của nội tâm dưới cơn bão giác quan.

Đức Phật dạy:

“Nandī dukkhassa mūlaṁ”

“Sự vui thích, sự tham đắm là gốc rễ của khổ đau.”

Khi thấy cảnh đẹp, nghe điều ưa thích, ta khởi lòng ham muốn. Nếu không kiểm soát kịp thời, chính lòng ham muốn ấy sẽ dẫn đến ràng buộc, rồi khổ đau.

Ngài cũng dạy:

“Nandī-samudayā dukkha-samudayo”

“Khi tham đắm khởi lên, thì khổ đau cũng khởi lên theo.”

Bởi vậy, Ngài khuyên:

“Chớ để cho tham đắm sinh khởi.”

Khi sáu căn tiếp xúc sáu trần, nếu ta kiểm soát được tâm, không để sanh khởi tham ái, thì điều gì xảy ra? Tham ái ấy sẽ lắng xuống.

Và khi tham ái lắng xuống, Đức Phật dạy:

“Nandī-nirodhā dukkha-nirodho”

“Khi tham đắm diệt, thì khổ đau cũng diệt.”

Còn tham ái là còn vấn đề. Diệt được tham ái thì các vấn đề trong đời sống và nội tâm cũng được đoạn tận. Vậy làm sao để không khởi tham ái? Trong Giáo Pháp mà Đức Phật đã tuyên thuyết, có vô số phương pháp để chuyển hóa tư duy, điều phục tâm thức. Đó là con đường thiền định với đề mục (kammaṭṭhāna), là hành trì Chánh Pháp giữa đời thường.

Hành trì Chánh Pháp không chỉ là ngồi kiết già - mà là khi đi - đứng - nằm - ngồi, ta biết quan sát tâm, gột rửa những cấu uế đang sanh khởi. Khi tiếp xúc với các đối tượng, mà biết loại trừ tâm bất thiện, biết không để tham ái hay sân hận dẫn dắt, thì đó chính là đang hành Pháp. Không phải ai đang ngồi thiền cũng thật sự hành Pháp. Người trừ bỏ các ô nhiễm trong tâm giữa đời sống thường nhật, mới là người thực hành Dhamma chân thật.

Tóm lại

Gặp điều đáng thích - đừng khởi tham.

Gặp điều không ưa - đừng khởi sân.

Giữ tâm trung đạo, không dao động theo đối tượng, ấy là đạo lộ đoạn tận khổ đau mà Đức Phật đã chỉ dạy.