Không bề thế như nhiều ngôi chùa mới được tôn tạo, di tích chùa Hương Long nằm tĩnh lặng giữa không gian làng quê đang đổi thay từng ngày. Ở đó, bước qua cổng chùa, ta vẫn nghe lời kinh tiếng kệ cất lên cùng tiếng chuông ngân vang mỗi ngày.

Theo tài liệu lưu giữ, truyền thuyết và lời kể của các cụ cao niên trong làng Định Hòa, chùa Hương Long được khởi dựng vào đầu thời Lê. Trước đó, vào cuối thời Trần có vị công chúa con gái vua Trần đến đây tu tập, về sau ngôi chùa dần được khởi dựng. Tên gọi Hương Long được lí giải, khi xưa, vào mùa Xuân, từ ngôi chùa thường tỏa ra hương thơm kỳ lạ, vì thế mà có tên Hương Long.

Người dân làng Định Hòa làm công quả tại chùa Hương Long.

Trải qua thời gian, chùa Hương Long đã được trùng tu nhiều lần. Ngày nay, ngôi cổ tự mang dấu tích kiến trúc thời Nguyễn. Trong đó, phía trước là nhà bái đường, phía sau là chính điện. Nhà chính điện được cấu trúc theo kiểu cuốn vòm hai gian. Và theo các nhà nghiên cứu, cùng với thờ Phật thì ở chùa Hương Long còn rất chú trọng đến tín ngưỡng thờ Mẫu.

Bên cạnh dấu ấn kiến trúc, một trong những giá trị lớn của chùa Hương Long còn lưu giữ đến ngày nay chính là sự hiện hữu của nhiều pho tượng cổ quý giá, có niên đại vào khoảng thế kỷ XVIII, như: 3 pho tượng Tam thế (Quá khứ, Hiện tại và Vị lai - Tương lai); 3 pho tượng Mẫu, 2 tượng Quan hầu…

Một số pho tượng cổ đang được lưu giữ tại chùa Hương Long.

Ngoài ra, hiện vật cổ xưa còn có bát hương gốm; ống hương; đại tự; tranh thờ… Hệ thống tượng thờ ở chùa Hương Long, đặc biệt là các pho tượng Mẫu là hiện vật quý giúp các nhà nghiên cứu mỹ thuật hiểu hơn về một giai đoạn phát triển của mỹ thuật chạm khắc trong lịch sử dân tộc.

Nằm trong không gian cảnh quan tươi đẹp, liền kề di chỉ khảo cổ học Đông Khối, đền thờ Lê Thành, chùa Tăng Phúc, cách đó không xa còn có thắng tích Hàm Rồng… Di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh chùa Hương Long là điểm đến tham quan vãn cảnh, chiêm bái của du khách gần xa khi về với vùng đất cổ Đông Cương.