Một khi đã giác ngộ, giải thoát rồi thì không thể nào trở lại phàm phu được. Ví như gạo đã nấu thành cơm rồi thì không thể nào cơm trở thành gạo được. Trong Kinh Thủ Lăng Nghiêm (quyển bốn) có đoạn tôn giả Phú-lâu-na hỏi đức Phật về bản chất của Bồ-đề, Niết-bàn giống như Phật tử hỏi vậy, đức Phật trả lời:

“Theo như ngươi hiểu, sao lại còn hỏi Diệu Giác của chư Phật lại sanh núi sông đất đai nữa! Cũng như quặng vàng, đất cát lộn với vàng ròng, khi quặng đã luyện thành vàng ròng thì chẳng trở thành quặng nữa; như cây đã đốt thành tro, thì chẳng trở lại thành cây nữa. Bồ-đề, Niết-bàn của chư Phật cũng như vậy” (Bản dịch của HT. Duy Lực).

Tuy nhiên, chúng ta phải lưu ý đến mức độ giải thoát, giác ngộ của từng trường hợp. Vì có những mức độ giải thoát, giác ngộ rất cao, có thể gọi là “rốt ráo”, vĩnh viễn thoát ly mọi khổ ách điên đảo, nhưng cũng có những trường hợp chưa thật sự giải thoát, chứng Thánh chi cả, mà cứ lầm tưởng là đã chứng Thánh rồi, do đó dễ rơi vào cạm bẫy của ngã mạn, cống cao; nghĩa là các phiền não chưa thật sự được tát cạn, chưa được vét sạch thì các phiền não đó làm nhân, làm duyên cho các phiền não khác sinh khởi và cứ tiếp nối sinh tử luân hồi.

Chúng ta cũng nên lưu ý, quả vị giác ngộ, giải thoát có nhiều bậc. Hàng phàm phu đang tu tập có những điều an lạc, giải thoát tương đối thì có rất nhiều bậc. Còn hàng Thánh trở lên thì có bốn quả vị: Tu-đà-hoàn, Tư-đà-hàm, A-na-hàm và A-la-hán. Tu-đà-hoàn, tiếng Pali viết là Sotàpanna, nghĩa là vị đã dự được vào dòng Thánh, nên người Hoa dịch là “Dự lưu quả”; quả vị này còn phải sinh tử 7 lần nữa mới chấm dứt hoàn toàn sanh tử, nên còn được dịch là “Thất lai.” Quả vị này như Đức Phật trình bày trong các Kinh là tối đa là sinh tử bảy lần, sau đó chứng quả vị A-la-hán, vĩnh viễn cắt đứt mọi kiết sử mà tự tại vào ra ba cõi. Nếu đã đạt đến quả vị tối thượng như vậy thì không bao giờ phải tái sanh nữa, nên được gọi là bậc “Vô sanh”.

Tóm lại, một khi đã giác ngộ rốt ráo, chứng nhập quả vị Niết-bàn tối hậu thì không bao giờ trở lại sinh tử luân hồi nữa.

Kính chúc quý Phật tử thân tâm thường an lạc và tinh tấn phát huy các thiện tâm, góp phần thanh tịnh hoá, làm đẹp cuộc đời.