Một “công thức” tuyển dụng việc làm trên mạng được các nạn nhân đúc rút: tuyển dụng qua Zalo + từ chối gọi video + yêu cầu cài app lạ + nộp tiền trước để làm nhiệm vụ = lừa đảo. Gặp đủ dấu hiệu này, hãy ngừng liên lạc ngay trước khi quá muộn.
 |
Không hợp đồng, không xác minh danh tính, không có bất kỳ ràng buộc pháp lý nào, nhưng trong vòng vài giờ, hàng loạt sinh viên đã tự nguyện chuyển tiền để làm “cộng tác viên” cho một công việc mơ hồ - với niềm tin rằng chỉ cần hoàn thành vài nhiệm vụ đơn giản là có thể kiếm thêm vài triệu mỗi tháng.
Trong vai người tìm việc, phóng viên tiếp cận một bài đăng tuyển dụng của trang “Tuyển Dụng Việc Làm Online Tại Nhà” trên Facebook. Trang sử dụng logo Shopee, đăng bài với nội dung ngắn gọn: “Không yêu cầu kinh nghiệm, làm tại nhà, thu nhập hấp dẫn”. Chưa đầy 10 phút sau khi nhắn tin, phóng viên được chuyển qua Zalo, nơi một người tự xưng là “quản lý bán hàng của Shopee” trực tiếp hướng dẫn.
 |
Trang “Tuyển Dụng Việc Làm Online Tại Nhà” sử dụng logo Shopee, đồng thời chạy quảng cáo bài đăng tuyển cộng tác viên. (Ảnh chụp màn hình) |
Mở đầu là loạt tin nhắn thân thiện, khẳng định “công việc đơn giản, chỉ cần vài phút mỗi ngày”. Quản lý liên tục nhắc đến các sàn thương mại điện tử (TMĐT) lớn để củng cố uy tín, đồng thời khẳng định đây là chương trình tuyển dụng của Shopee nhằm “hỗ trợ tăng tương tác sản phẩm”.
 |
Phóng viên được hướng dẫn tham gia vào một website có giao diện giống với sàn TMĐT thật, thực hiện đơn hàng ảo đầu tiên với số tiền vài chục nghìn. Đơn hàng được hoàn lại nhanh chóng, kèm theo phần “hoa hồng” 12% vào tài khoản cá nhân. Cảm giác giao dịch suôn sẻ và có lời khiến người tham gia tin tưởng. Đây chính là mồi câu đầu tiên để kéo con mồi vào chuỗi nhiệm vụ không hồi kết.
 |
 |
Các đơn hàng đầu tiên đều có lãi thật. (Ảnh chụp màn hình) |
 |
Sau vài đơn thành công, hệ thống bắt đầu yêu cầu “làm đủ số lượng đơn mới được rút tiền”, hoặc “phải làm thêm đơn giá trị cao để lên cộng tác viên chính thức”. Giao dịch tiếp theo lên vài trăm, cho tới vài triệu, thậm chí hàng chục triệu. Nếu người tham gia ngập ngừng, ngay lập tức sẽ có tin nhắn từ một “nhân viên chăm sóc” khẳng định: “Đây là giai đoạn quan trọng, nếu dừng lại sẽ không được duyệt lên cộng tác viên chính thức”.
 |
Ứng dụng buộc người dùng nạp thêm tiền mới đi đơn và tất toán. (Ảnh chụp màn hình) |
 |
Chi tiết cách nạp tiền trên ứng dụng. (Ảnh: Mai Chi) |
 |
Trong nhóm chat Telegram đi kèm, hàng loạt tài khoản khác được cài cắm sẵn. Những tài khoản ảo này thi thoảng gửi lời cảm ơn, khoe ảnh chuyển tiền thành công, thậm chí nhắn riêng để khuyên nhủ “cứ làm đi, chị họ em làm ở đây bảo uy tín lắm”. Có người còn gửi ảnh căn cước công dân, hoặc sao kê bảng lương “nhận được từ Shopee” để củng cố lòng tin.
“Chị em cứ yên tâm, anh bên Hỗ trợ rất có tâm”, “Tớ rút tiền được rồi nhé, vừa nhận lương tháng đầu!” là những câu trấn an quen thuộc mà nhóm phóng viên nhận được trong quá trình thực hiện nhiệm vụ.
 |
Khi số tiền nạp đủ lớn, hệ thống đột ngột báo lỗi: “Bạn nạp sai lệnh”, “Tài khoản tạm thời bị khoá, cần thêm giao dịch để mở khoá”. Đồng thời, bộ phận hỗ trợ đổi giọng: thúc ép, gia hạn, thậm chí đe doạ “mời ra khỏi nhóm nếu không hợp tác”. Tới thời điểm này, mọi đường rút lui đều đã bị chặn: tiền không thể rút, tài khoản bị khoá, người liên hệ không còn phản hồi.
Điểm chung của các kịch bản: luôn đánh vào lòng tham, sự cả tin, và nỗi sợ mất trắng. Một quy trình khép kín được lập trình sẵn - nơi nạn nhân bị kéo vào bằng vài chục nghìn đồng và bị “rút ruột” bằng hàng chục triệu đồng.Những lời chào mời hấp dẫn như “tăng tương tác sàn”, “nâng cấp lên cộng tác viên chính thức”, “nhận lương ngay trong tuần đầu”... thực chất là lớp vỏ bọc cho một hệ thống lừa đảo tinh vi, được thiết kế để thao túng niềm tin và vét cạn túi tiền của người nhẹ dạ.
 |
Khi các mô hình tuyển dụng ảo dần bị vạch trần, một hình thức lừa đảo tinh vi hơn bắt đầu xuất hiện: giả danh người từng bị lừa - nhưng đã lấy lại được tiền. Những “nạn nhân cũ” này chủ động để lại bình luận trong các nhóm tìm việc, với ngữ điệu đồng cảm, ngọt ngào và sẵn sàng giúp đỡ những người đang tuyệt vọng. Thực chất, đây là một mắt xích mới trong hệ thống lừa đảo, được thiết kế để khai thác nốt hy vọng cuối cùng của những người đã mất tiền.
Trong một nhóm Facebook về việc làm online, phóng viên tiếp cận một bài viết với hàng trăm bình luận, trong đó nổi bật là lời nhắn của một tài khoản tên Tâm Phương: “Tôi từng bị lừa và đã lấy lại được tiền. Ai giống tôi, inbox tôi chỉ cách làm.” Câu chữ ngắn gọn nhưng chứa đựng đúng hai yếu tố mà nạn nhân nào cũng tìm kiếm: hy vọng và chỉ dẫn.
Chỉ sau khoảng 30 phút, tài khoản này phản hồi tin nhắn của phóng viên. Phương thức tiếp cận của Tâm Phương khá “tinh tế”: hỏi han nhẹ nhàng để tạo sự đồng cảm, kể lại câu chuyện bản thân từng bị lừa để tạo niềm tin, và cuối cùng khơi gợi hy vọng “có thể lấy lại tiền” nếu làm theo chỉ dẫn. Phương không quên nhấn mạnh: “Chị đã được luật sư hỗ trợ, quen người bên Cục An ninh mạng, nên mới gỡ được toàn bộ”.
Tiếp theo, Tâm Phương cung cấp cho phóng viên liên hệ của Nguyễn Tiến Lập - người tự nhận là luật sư. Và lúc này, một chuỗi thao tác xây dựng niềm tin bắt đầu.
 |
Những lời tâm sự ngọt ngào hòng đưa con mồi vào bẫy. (Ảnh chụp màn hình) |
 |
Tài khoản của Nguyễn Tiến Lập được xây dựng công phu với ba lớp ngụy trang chính: Ảnh đại diện là ảnh người Việt Nam; Trang cá nhân có nhiều bài đăng, tần suất đăng bài ổn định, nội dung xoay quanh luật pháp, lượng tương tác mỗi bài đăng khá cao, những tài khoản tương tác đều có tên tiếng Việt; Phần tiểu sử có gắn đường dẫn (link) bài báo từ các tờ báo chính thống, như một cách để tạo dựng hình ảnh “được truyền thông ghi nhận”.
 |
Tài khoản Nguyễn Tiến Lập được giả tạo khá công phu. (Ảnh chụp màn hình) |
Vỏ bọc trên có thể khiến không ít người đọc lầm tưởng đây là một tài khoản thật, hoạt động nghiêm túc. Nhưng khi rà soát kỹ, phóng viên phát hiện, ảnh đại diện Lập sử dụng là ảnh lấy cắp từ một người khác. Toàn bộ phần tương tác đều đến từ các tài khoản ảo (nick clone) được ngụy tạo tinh vi. Cụ thể, tên của những nick clone ấy đều là tên người Việt, ảnh đại diện cũng người Việt, tuy nhiên, danh sách bạn bè lại toàn là người nước ngoài. Hơn nữa, những tài khoản ảo này thường không được “chăm chút” kỹ, nên có ít bài đăng. “Tuổi đời” của các nick clone này cũng không lâu, thường là tài khoản mới lập vài tháng. Các bài báo được gắn trong phần thông tin cơ bản hoàn toàn không liên quan gì đến người tên Lập - chúng chỉ được chọn ngẫu nhiên để gắn link giả tạo uy tín.
 |
Lập yêu cầu phóng viên cung cấp đầy đủ thông tin: họ tên, địa chỉ, số tài khoản, ngân hàng, ảnh hóa đơn giao dịch - với lý do “xác minh và phục vụ điều tra”. Thực chất, đây là bước thu thập dữ liệu cá nhân có chủ đích, giúp mở rộng phạm vi thao túng nạn nhân hoặc sử dụng thông tin này cho các hoạt động lừa đảo khác như giả mạo, vay tiền, mở tài khoản tín dụng.
Chỉ sau một tối “điều tra”, Lập thông báo với phóng viên rằng toàn bộ số tiền bị lừa đã bị chuyển lên một “web rửa tiền”. Hiện, chúng đang được bọn tội phạm rút từ từ để tránh bị cơ quan nhà nước truy vết. Cách dùng từ ngữ chuyên môn như “rửa tiền”, “luồng tiền ẩn danh”, “web tách lệnh” tạo cảm giác đây là kết luận điều tra thực sự, có nghiệp vụ chuyên sâu.
 |
Người tên Đức - tự nhận là nhân viên Cục An ninh mạng Quốc gia - liên hệ với phóng viên qua Zalo. Ảnh đại diện Zalo tiếp tục là ảnh bị đánh cắp từ một người khác. Đức yêu cầu phóng viên truy cập vào website m.lucky8799.com - một trang cá cược trá hình. Đáng chú ý, sau khi phóng viên làm theo, Đức lập tức thu hồi tin nhắn, nhằm xóa dấu vết.
 |
Đức giải thích cách thức thu hồi số tiền phóng viên bị lừa. (Ảnh chụp màn hình) |
Đức hướng dẫn phóng viên cách đăng ký tài khoản, đồng thời yêu cầu nạp 500.000 đồng vào web. Khi phóng viên thắc mắc, Đức cứng rắn giải thích: “Đây không phải trò đỏ đen. Đây là cơ chế thu hồi tiền - vì toàn bộ số tiền của em đã bị rửa vào đây, nên em phải giả làm người chơi. Lúc đó, cơ quan anh mới can thiệp kỹ thuật, xâm nhập vào web và gỡ lại từng phần”.
Khi bị yêu cầu cung cấp giấy phép, quy trình hoặc bất kỳ tài liệu xác thực nào, Đức né tránh: “Việc này đã được cấp phép, nhưng vì liên quan đến an ninh nên không thể công khai”. Đáng nói, đối tượng còn yêu cầu người bị hại phải nạp tiền vào đúng khung giờ 14h30 hoặc 20h30 mỗi ngày, liên tục trong một tuần để “duy trì kết nối” với hệ thống thu hồi tiền. Nếu nạn nhân do dự, Đức sẽ lập tức gây áp lực: “Anh không có thời gian giải thích. Nếu em không hợp tác thì thôi, coi như mất tiền đi. Anh còn rất nhiều người cần giúp”.
 |
Khi phóng viên đặt câu hỏi về tính logic, yêu cầu cung cấp đoạn code được cho là lỗ hổng của hệ thống như Đức khẳng định, đối tượng không trả lời được. Sau một vài phản hồi lúng túng, hắn im lặng rồi chặn liên lạc ngay sau đó.Như vậy, từ một bình luận đánh trúng tâm lý nạn nhân, đã dẫn đến cả một chuỗi nhân vật được dựng lên bài bản - “người từng bị hại”, “luật sư hỗ trợ”, “cán bộ an ninh mạng”. Càng mất mát, người bị hại càng dễ tin vào một lối thoát. Và chính lúc đó, kịch bản lừa đảo bước sang một màn mới - tinh vi hơn, lạnh lùng hơn, và tàn nhẫn hơn. Câu hỏi đặt ra là: Vì sao những chiêu trò này vẫn có đất sống, dù đã được cảnh báo nhiều lần? Và làm thế nào để không dính vào bẫy của các đối tượng lừa đảo?
Thiết kế: Khánh Linh
