Những công nghệ của cuộc cách mạng 4.0 đang chứng minh được tính hiệu quả trong cuộc chiến của nhân loại trước một đại dịch COVID-19 được đánh giá là “chưa từng có”. Từ các nhà sản xuất đồ nội thất đến các nhà phát triển phần mềm, tất cả đang điều chỉnh sản phẩm hiện có hoặc phát minh ra sản phẩm mới, giúp chống lại đại dịch, hay ít nhất giúp cuộc sống của những người làm việc tại nhà, trong bệnh viện hoặc bị cách ly trở nên dễ dàng hơn.
________________
 |
“Làm thế nào để chúng ta có thể mở cửa hay bấm nút thang máy mà không cần chạm tay? - Đây là câu hỏi rất nhiều người đặt ra khi virus SARS CoV-2 được cho là có thể sống lâu nhiều giờ trên bề mặt vật dụng đơn giản như nắm cửa hay nút bấm thang máy. Câu hỏi này đã giúp nhà thiết kế và chủ sở hữu DDB Ltd- một công ty sản xuất đồ nội thất văn phòng ở Anh chế tạo ra một sản phẩm “Bàn tay vệ sinh”.
“Bàn tay vệ sinh” đơn thuần chỉ là một móc khóa nhỏ, được làm bằng đồng thau- một vật liệu kháng khuẩn và có thể dễ dàng vệ sinh, giúp tay chúng ta không tiếp xúc trực tiếp với bề mặt.Sản phẩm cũng có thể hoạt động như một chiếc bút thay cho ngón tay người, với đầu phẳng an toàn để sử dụng trên màn hình điện thoại và tại cây ATM. Đây là một trong số hàng trăm thiết bị được giới thiệu trong thời gian gần đây để giúp ngăn chặn hiệu quả sự lây lan của virus SARS- CoV-2.
 |
Trong giai đoạn đại dịch COVID-19, trí tuệ nhân tạo, Robot hay thiết bị bay không người lái được tận dụng hết công năng để giúp theo dõi nguồn bệnh hay giảm sự lây lan của virus. Robot chuẩn bị bữa ăn tại bệnh viện, làm bồi bàn trong nhà hàng đến phun thuốc khử trùng, vận chuyển các mẫu y tế… trở thành lực lượng hoạt động trên tuyến đầu chống dịch, giúp giảm nguy cơ lây lan của virus.
Những biến động toàn cầu do COVID-19 gây ra vô hình chung tạo ra một cuộc đua công nghệ với các sản phẩm mới, có thể hữu ích cho cả tương lai. Công ty CAD có trụ sở tại Anh phát động một cuộc thi cho các sáng chế mới giúp thế giới đối phó với virus Corona. Chỉ trong vòng 1 tháng, 65 phát minh đã được giới thiệu, trong đó có những sản phẩm rất hữu ích như bình xịt khử trùng gắn trên cổ tay, hay vòng báo động ngăn bạn sờ tay lên mặt…
Theo ông Kane Kramer, nhà phát minh và người đồng sáng lập của Hiệp hội các nhà phát minh người Anh, hàng trăm hay hàng nghìn ý tưởng mới được đưa ra sẽ đóng góp đáng kể trong cuộc chiến chống dịch. Nhiều công ty đang quyên góp sản phẩm mới của mình hoặc bán chúng với giá gốc để hỗ trợ người tiêu dùng. Đối với nhiều tập đoàn không vì mục đích cộng đồng, cuộc đua này cũng đang tạo ra cơ hội và việc làm, là một bước đệm tài chính giúp bù đắp thu nhập thiếu hụt do tác động của dịch bệnh.
 |
Trong cuộc chiến chống dịch COVID-19, việc ứng dụng công nghệ hiệu quả đã trở thành một trong những yếu tố giúp nhiều quốc gia có thể khống chế được dịch bệnh.
Tận dụng mạng lưới giám sát mở rộng của mình vì lợi ích cộng đồng, chính phủ Trung Quốc đã bắt tay với các gã khổng lồ công nghệ Alibaba và Tencent để phát triển một hệ thống đánh giá sức khỏe được mã hóa bằng màu sắc. Ứng dụng điện thoại thông minh lần đầu tiên được triển khai tại Hàng Châu với sự hợp tác của Alibaba. Nó chỉ định ba màu cho người dân - xanh lá cây, vàng và đỏ - trên cơ sở lịch sử đi lại và sức khỏe của họ. Một người phải đi cách ly hay được phép vào một khu vực công cộng được quyết định dựa trên mã màu.
Công dân phải đăng nhập vào ứng dụng bằng các dịch vụ ví thanh toán như Alipay của Alibaba, ví của Ant, v.v. Chỉ những người được gán mã màu xanh mới được phép vào các khu vực công cộng sau khi quét mã QR được chỉ định tại các ga tàu điện ngầm, văn phòng và những nơi công cộng khác. Hầu hết các địa điểm công cộng đều có các trạm kiểm soát để kiểm tra mã số và nhiệt độ cơ thể của một người. Hơn 200 thành phố của Trung Quốc đã sử dụng hệ thống này.
Singapore và Hàn Quốc là hai quốc gia thu hút sự quan tâm quốc tế vì đã áp dụng thành công việc sử dụng công nghệ trong cuộc chiến chống COVID-19. Theo Đạo luật Bệnh truyền nhiễm của Singapore (IDA), Bộ Y tế có thể áp dụng Lệnh kiểm dịch (QO) đối với công dân hoặc cư dân Singapore, bị xác nhận hoặc nghi ngờ mang virus SARS-CoV-2 hay những người có khả năng tiếp xúc với các trường hợp dương tính. Bộ Y tế xác định thời gian cách ly của một người là ít nhất 14 ngày trong từng trường hợp cụ thể, đồng thời đảm bảo họ tuân thủ thông qua các cuộc thăm khám ngẫu nhiên hoặc kiểm tra qua điện thoại.
 |
Cơ quan Công nghệ Chính phủ Singapore (GovTech) và Bộ Y tế đã đưa ra ứng dụng công nghệ TraceTogether trên điện thoại thông minh, giúp theo dõi và cho phép các cơ quan chức năng xác định những người đã tiếp xúc với bệnh nhân mắc COVID. Thông thường những người nhiễm bệnh không thể nhớ chính xác mình đã tiếp xúc với ai trong thời gian dài. TraceTogether, khai thác công nghệ định vị Bluetooth năng lượng thấp, sẽ trao đổi tín hiệu với smartphone cùng cài ứng dụng trong khoảng cách hai mét và ghi chép toàn bộ dữ liệu cần thiết cho quá trình truy tìm những người tiếp xúc. Mặc dù việc tải ứng dụng này là không bắt buộc nhưng chính phủ Singapore khuyến khích mọi người cài đặt. Với những hữu ích của ứng dụng Trace Together, cứ 6 người Singapore có một người cài đặt ứng dụng.
Hàn Quốc cũng sử dụng một ứng dụng điện thoại thông minh để giám sát công dân khi bị cách ly. Được đặt tên “Bảo vệ an toàn tự cách ly”, ứng dụng phát triển làm 2 loại, một loại dành cho người tự cách ly tại nhà, một loại dùng cho nhà chức trách. Loại dành cho người tự cách ly tại nhà gồm những tính năng tự chẩn đoán tình trạng sức khỏe bản thân và tự động thông báo một ngày hai lần cho nhà chức trách, báo động khi rời khỏi nơi cách ly, quy tắc sinh hoạt khi tự cách ly tại nhà...
Theo các quan chức Hàn Quốc, có thời điểm số lượng người tự cách ly trên toàn quốc lên tới khoảng 30.000 người và chính quyền địa phương không có đủ nguồn lực để giám sát những người này. Ứng dụng sẽ là công cụ đắc lực đảm bảo kế hoạch giám sát hiệu quả hơn. Chính phủ Hàn Quốc không bắt buộc người dân phải cài ứng dụng vì một số người dân có thể gặp khó khăn khi tải xuống hoặc không biết cách sử dụng. Khi đó, hệ thống giám sát hiện tại thông qua các cuộc gọi điện thoại truyền thống sẽ được áp dụng.
Chính phủ Hàn Quốc cũng triển khai loại dây đeo cổ tay điện tử cho những người không tuân thủ yêu cầu cách ly bắt buộc, sau khi nhiều người rời nhà mà không mang theo điện thoại đã cài đặt ứng dụng theo dõi. Vòng đeo này kết nối với ứng dụng di động của chính phủ theo dõi chuyển động của một người thuộc diện cách ly. Mỗi ngày 2 lần, vòng đeo tay kiểm tra tình hình sức khỏe và nhiệt độ cơ thể của người đeo thông qua cảm biến. Nó cũng sẽ yêu cầu người đeo phải xác nhận vị trí của mình nếu không sử dụng trong một khoảng thời gian nhất định. Nếu không có phản hồi, cảnh sát sẽ trực tiếp đến nhà.
Để giảm sự lây lan của dịch bệnh, một số quốc gia cũng sử dụng biện pháp mạnh tay hơn là theo dõi dữ liệu điện thoại thông minh. Những dữ liệu này rất quan trọng trong việc kiểm tra lịch sử đi lại của người có kết quả xét nghiệm dương tính, giúp khoanh vùng các đối tượng nằm trong phạm vi gần với người bị nhiễm virus.
 |
Xác định truy vết và cách ly kịp thời là chìa khóa để giải bài toán dịch bệnh tại nhiều quốc gia, nên việc giám sát các tiếp xúc, dù ở định dạng thủ công hay kỹ thuật số, cũng giúp giảm số ca lây nhiễm đáng kể tại các quốc gia như Trung Quốc, Hàn Quốc, Singapore… Một nghiên cứu được thực hiện bởi các nhà nghiên cứu tại Đại học Oxford ở Anh cho thấy, một ứng dụng theo dõi tiếp xúc đơn giản có thể ngăn chặn sự lây lan của virus nếu khoảng 60% dân số ở một quốc gia hoặc khu vực sử dụng ứng dụng này. Đây rõ ràng là một con số khá cao, vì không phải ai cũng có điện thoại thông minh hoặc có thể tải xuống ứng dụng. Tuy nhiên nhóm nghiên cứu tính toán số lượng người dùng thậm chí thấp hơn cũng có thể có tác động tích cực đến việc kiểm soát lây nhiễm.
Mặc dù vậy, công nghệ hiện đại luôn có những mặt trái với những câu hỏi đặt ra về vấn đề bảo mật thông tin cá nhân, quyền riêng tư bị xâm phạm.
Dịch COVID-19 đã kéo theo một “cơn lốc công nghệ” trong khi khung luật pháp của hầu hết các quốc gia chưa kịp cập nhật để bảo vệ sự riêng tư cho người sử dụng. Điều này đòi hỏi các quốc gia phải sớm ban hành những chính sách và chiến lược cụ thể để đảm bảo cả hai mục tiêu: Ngăn chặn dịch bệnh và bảo vệ người sử dụng. Singapore và Hàn Quốc là những ví dụ hữu ích về những điều chỉnh để đạt được cả hai mục tiêu: bảo vệ quyền riêng tư và tăng cường các nỗ lực y tế cộng đồng.
 |
Việc cài đặt ứng dụng là tự nguyện và được quản lý tuân theo các tiêu chuẩn bảo vệ quyền riêng tư đã được thiết lập. Hai nước cũng nỗ lực duy trì các quy tắc bảo mật toàn cầu và thiết lập cơ sở pháp lý rõ ràng để thu thập dữ liệu cá nhân trong thời gian bùng phát dịch bệnh, phù hợp với các nguyên tắc Bảo vệ dữ liệu. Ứng dụng Covidsafe của Australia cũng được lưu hành với độ bảo mật cao. Theo đó, các dữ liệu thu thập chỉ được các nhân viên y tế truy cập, với sự đồng ý của người sử dụng. Dữ liệu này chỉ để phục vụ mục đích duy nhất là truy tìm những người mà bệnh nhân mắc COVID-19 đã có tiếp xúc gần.
Quan trọng hơn, mặc dù các ứng dụng dành cho thiết bị di động rất hữu ích, nhưng chúng cũng không nên được coi là “viên đạn bạc”. Để một ứng dụng có hiệu quả phụ thuộc nhiều vào điều kiện, từ số người sử dụng đến ý thức của người dân hay các biện pháp hạn chế mà quốc gia đó đang áp dụng. Ví dụ việc sử dụng các ứng dụng giám sát những hoạt động tiếp xúc ở Singapore và Hàn Quốc chỉ thể hiện một phần nhỏ trong câu chuyện thành công về COVID-19 của những nước này.
 |
Singapore đã giới thiệu ứng dụng của mình vào ngày 21 tháng 3 và Hàn Quốc vào ngày 7 tháng 3, khi đường cong đã bắt đầu phẳng ở cả hai quốc gia. Lệnh phong tỏa, giới hạn đi lại áp đặt tại các quốc gia cũng giúp việc giám sát quản lý qua các ứng dụng dễ dàng hơn. Singapore là quốc đảo có diện tích nhỏ và dân số ít, trong khi số ca mắc COVID-19 ở Hàn Quốc cũng xảy ra thành cụm, chùm lây nhiễm, nên hoạt động giám sát, theo dõi phát huy hiệu quả hơn.
Do đó, một chiến lược chống COVID-19 hiệu quả phải là một kế hoạch tổng thể, huy động đồng bộ sự phối hợp giữa các dịch vụ công và những biện pháp kiểm soát lây nhiễm virus. Trong đó, công nghệ có thể trở thành trợ thủ đắc lực, đồng hành cùng con người nếu được tận dụng hiệu quả và hợp lý.
Bài: Anh Đức
Thiết kế: Thúy Hà
