“Phong cách báo chí Nguyễn Phú Trọng rất riêng và độc đáo”

Đó là ấn tượng đặc biệt của nhà báo Nhị Lê, nguyên Phó Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản, người từng gắn bó nhiều năm làm việc cùng cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng.

__________________

Nhân dịp kỷ niệm 100 năm Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025), Tạp chí Ngày Nay đã có cuộc phỏng vấn nhà báo Nhị Lê để cùng nhìn lại những di sản quý báu mà cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng để lại trong việc xây dựng nền báo chí cách mạng hiện đại: Kiên định, khoa học, đại chúng và nhân văn.

Báo chí là thành lũy vững chắc bảo vệ hệ tư tưởng của Đảng

PV: Thưa nhà báo Nhị Lê, theo ông đóng góp nổi bật nhất của cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đối với sự phát triển của báo chí nước nhà là gì, không chỉ ở khía cạnh công tác lãnh đạo mà còn trên cương vị một người làm báo?

Nhà báo Nhị Lê: Qua 100 năm báo chí cách mạng Việt Nam, có thể hình dung 7 thế hệ người làm báo Việt Nam:

Thế hệ thứ nhất (1925–1945): Khai sinh báo chí cách mạng, tiêu biểu như Nguyễn Ái Quốc, Trường Chinh, Tố Hữu;

Thế hệ thứ hai (1945–1954): Báo chí kháng chiến, phục vụ cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp;

Thế hệ thứ ba (1954–1975): Báo chí chiến trường, kháng chiến chống đế quốc Mỹ;

Thế hệ thứ tư (1975–1986): Giai đoạn thống nhất, báo chí tuyên truyền, định hướng;

Thế hệ thứ năm (1986–2000): Đổi mới báo chí theo đường lối Đổi mới, phát triển lý luận - phản biện;

Thế hệ thứ sáu (2000–2015): Gắn với công nghệ, truyền thông số, giữ vai trò nhà báo tư tưởng;

Thế hệ thứ bảy (2015–2025): Kỷ nguyên số - chuyển đổi số, báo chí đa nền tảng, đa chức năng.

Có thể nói, cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng thuộc thế hệ nhà báo thứ ba.

Ông về công tác tại Tạp chí Học tập (nay là Tạp chí Cộng sản) từ tháng 12/1967, với tư cách là biên tập viên tới tháng 10/1996, trong tư cách Uỷ viên Trung ương Đảng, Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản. Ông được Bộ Chính trị điều động về Thành uỷ Hà Nội. Nghĩa là, ông làm báo liên tục tới 29 năm 8 tháng.

Có thể nói một cách hình ảnh, hệ tư tưởng về báo chí của ông gắn liền với sứ mệnh canh giữ và phát triển linh hồn dân tộc.

Trong vai trò là Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản và sau này là Tổng Bí thư, ông luôn nhấn mạnh rằng, báo chí không chỉ là phương tiện thông tin, mà phải là thành lũy vững chắc bảo vệ hệ tư tưởng của Đảng, đó là chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh. Ông khẳng định, vai trò của báo chí phải thể hiện mạnh mẽ và khoa học trong cuộc đấu tranh chống lại diễn biến hòa bình, phi chính trị hóa báo chí; xây dựng niềm tin tư tưởng trong toàn hệ thống chính trị và nhân dân; tái thiết hệ giá trị quốc gia trong bối cảnh toàn cầu hóa và xâm thực văn hóa.

Cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng xuất thân từ nhà báo lý luận - chính trị nên ngòi bút lý luận sắc bén, nhất quán, gắn kết chặt chẽ giữa đổi mới tư duy và kiên định con đường xã hội chủ nghĩa của ông đã thiết lập và phát triển nền tảng đạo đức chính trị trong báo chí hiện đại: Kiên định, khoa học, đại chúng và nhân văn.

Nhà báo Nhị Lê trong một lần làm việc với cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng.

Nhà báo Nguyễn Phú Trọng nhận Huy chương “Vì sự nghiệp báo chí”.

Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản Nguyễn Phú Trọng nhận bức trướng kỷ niệm của Ban Chấp hành Trung ương Đảng tặng Tạp chí tại Lễ kỷ niệm 65 năm Ngày thành lập Tạp chí Lý luận của Đảng ra số đầu tiên và 40 năm Ngày Tạp chí Cộng sản ra số đầu kỳ (15/12/1930-15/12/1995).

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tham quan phòng truyền thống của Báo Quân đội nhân dân, nhân dịp kỷ niệm 65 năm Ngày ra số báo đầu tiên.

Ông đề cao, nhận thức phải đúng thì hành động mới đúng, báo chí là công cụ chiến đấu để kiên quyết đấu tranh chống suy thoái tư tưởng, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, chống cái xấu, bảo vệ cái đúng. Ngòi bút của ông để lại dấu ấn lớn trong việc định hình hệ giá trị báo chí thời kỳ đổi mới.

Phong cách báo chí Nguyễn Phú Trọng rất riêng và độc đáo. Ông viết lý luận bác học nhưng dung dị và chuẩn mực. Nói cách khác, phong cách viết của ông vô cùng cẩn trọng, chặt chẽ, uyên bác nhưng không khô khan, một chiều. Ông không dùng lời đao to búa lớn, không công kích mà bằng lập luận sắc bén, có chiều sâu triết học và logic biện chứng.

Với ông, viết báo là một phần trong sự nghiệp cao cả: phụng sự Đảng, bảo vệ chế độ, dẫn dắt dân tộc.

Nhà báo Nguyễn Phú Trọng tiêu biểu cho tinh thần dấn thân vì lý tưởng cao cả và sự cống hiến trọn đời cho Đảng, cho dân tộc bằng ngòi bút. Và, ngòi bút của ông không chỉ để ghi lại tầm nhìn, quyết sách chính trị vĩ mô mà để xây dựng và phát triển niềm tin, thắp lên ánh sáng, cảnh báo nguy cơ, mở đường cho nhận thức, và đặc biệt giữ vững hệ giá trị bản sắc của báo chí cách mạng Việt Nam trong kỷ nguyên số.

Có thể nói, ông là hiện thân của dòng chảy lý tưởng cách mạng trong một ngòi bút kiên định, kiên trì thầm lặng mà vĩ đại. Ông không chỉ là kiến trúc sư hệ giá trị báo chí cách mạng thời kỳ đổi mới, mà còn là người bắc những cây cầu nối lý tưởng đó đến với lòng dân và bè bạn quốc tế trong sự nghiệp cách mạng Việt Nam, góp phần viết nên trang sử tư tưởng báo chí cách mạng Việt Nam rực rỡ và toả sáng bằng cả trí tuệ, bản lĩnh, danh dự và trái tim ông phụng sự đất nước và phụng sự Nhân dân.

Bí thư Thành ủy Hà Nội Nguyễn Phú Trọng ký duyệt maket các trang Báo Hànộimới số hằng ngày đầu tiên ra 8 trang, tháng 10/2002.

Đồng chí Nguyễn Phú Trọng, Ủy viên Bộ Chính trị, ấn nút khai trương mạng thông tin của Thông tấn xã Việt Nam hòa mạng Internet, ngày 19/8/1998.

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng viết lưu bút tại Phòng truyền thống Tạp chí Cộng sản, ngày 9/6/2012.

Sinh thời, cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã coi công tác cán bộ là then chốt của then chốt. Ý kiến của ông như thế nào?

- Sự lãnh đạo của Đảng là nhân tố căn bản quyết định mọi thắng lợi của cách mạng Việt Nam suốt những năm qua và đây cũng là nhân tố quyết định tính chất xã hội chủ nghĩa của Việt Nam.

Trong toàn bộ công tác xây dựng Đảng, những quyết sách về công tác cán bộ chính là sự tổng kết toàn bộ những trải nghiệm thành bại của chúng ta trên địa hạt xây dựng Đảng.

Cách đây 10 năm, chúng ta thường nói về xây dựng Đảng trên ba phương diện là chính trị, tư tưởng và tổ chức. Đến Đại hội XII, xây dựng Đảng về mặt đạo đức là phương diện thứ tư trong toàn bộ tính quy luật xây dựng Đảng ở Việt Nam. Và thực tiễn càng cho thấy sau khi công cuộc phòng, chống tham nhũng, tiêu cực dưới sự chỉ đạo trực tiếp của đồng chí Tổng Bí thư đã bộc lộ ra hàng loạt vấn đề mới mẻ nhưng rất khó khăn về mặt cán bộ. Điều này đã và đang thách thức chúng ta, thách thức Đảng, thách thức hệ thống chính trị, thách thức con đường xã hội chủ nghĩa.

Cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng không dưới 10 lần nhấn mạnh, đó là then chốt của then chốt, chìa khóa của chìa khóa thành công.

Thế cho nên, tại Đại hội XIII, Đảng xác quyết phương diện thứ năm về xây dựng, chỉnh đốn Đảng là xây dựng Đảng về cán bộ. Và, chúng ta thấy, tầm nhìn xa, quyết định chính trị chiến lược, đặc biệt tổ chức thực tiễn trong ba năm vừa qua trên phương diện này, thật sự phù hợp và đúng đắn.

Sau khi có đường lối đúng, cái quyết định là ở đội ngũ cán bộ và công tác cán bộ. Chính công cuộc phòng, chống tham nhũng, tiêu cực mà cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng là người đứng đầu là góp phần xây dựng một bộ máy gồm những cán bộ ngày càng xứng đáng. Đặc biệt, ông đề cao vai trò của báo chí trong công cuộc xây dựng, chỉnh đốn Đảng, phòng chống tham nhũng...

Với tinh thần phụng sự đất nước và nền báo chí cách mạng, nhà báo Nguyễn Phú Trọng tiếp tục xây dựng và phát triển nền tảng tư tưởng và chỉnh đốn Đảng bằng báo chí và sự phát triển của báo chí ngang tầm sự nghiệp cách mạng Việt Nam.

Một đời cống hiến cho sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội

Từng có thời gian dài làm việc cùng cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tại Tạp chí Cộng sản và cả công việc sau này, ông có thể chia sẻ về đề tài mà cố Tổng Bí thư đặc biệt tâm huyết?

- Trọn đời cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng viết tới hàng nghìn bài báo, tập hợp trong hơn 40 cuốn sách, trên mọi phương diện của cách mạng Việt Nam.

Theo tôi quan sát, vấn đề chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa được cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng dày công nghiên cứu, vận dụng ở Việt Nam trong suốt cả cuộc đời.

Và, năm 2022, thành quả ấy được thể hiện một phần căn bản và trực tiếp trong cuốn sách “Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam”. Ông đã diễn giải một cách hệ thống, đa phương diện, xuất phát từ thực tiễn Việt Nam, làm sâu sắc hơn những quy luật và phát hiện những vấn đề có tính quy luật của sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội Việt Nam.

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng chụp hình với phóng viên báo chí tác nghiệp tại Đại hội XII của Đảng năm 2016.

Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Phú Trọng thăm Trung tâm kỹ thuật sản xuất chương trình, Đài Truyền hình Việt Nam, ngày 6/2/2008.

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng thăm gian trưng bày các ấn phẩm báo chí của Thông tấn xã Việt Nam tại Hội báo Xuân Ất Mùi 2015.

Vấn đề này, tôi thấy nhà báo Nguyễn Phú Trọng quan tâm từ cuối những năm 80 của thế kỷ XX. Lúc bấy giờ, chúng ta đứng trước thềm khủng hoảng, siêu lạm phát, với những thách thức rất ghê gớm, thậm chí sinh tử. Làm gì và làm như thế nào để vượt qua các thách thức nghiệt ngã đó?

Năm 1989, nhà báo Nguyễn Phú Trọng đang giữ cương vị Ủy viên Ban Biên tập của Tạp chí Cộng sản. Công việc Bộ Chính trị và Ban Bí thư đặt ra cho Tạp chí là cùng với giới lý luận nghiên cứu vấn đề này.

Ở trong nước, giai đoạn 1989 - 1990, một vấn đề bức xúc đặt ra là sự thành bại của đất nước trên con đường xã hội chủ nghĩa trong sự khủng hoảng chung của “trận động đất” lịch sử thế giới - hệ thống xã hội chủ nghĩa lung lay, khủng hoảng và một số nước chế độ xã hội chủ nghĩa tan rã.

Nhớ lại những năm 90 của thế kỷ XX đặt ra mà bây giờ vẫn đang nóng bỏng. Những vấn đề có tính quy luật và quy luật xây dựng Đảng lãnh đạo cầm quyền với chủ nghĩa xã hội, những vấn đề phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế, sự tương tác giữa các thể chế chính trị - xã hội khác nhau, giữa chủ nghĩa tư bản với chủ nghĩa xã hội và các hình thái phát triển đa dạng khác... vẫn đang đòi hỏi kiến giải và xác quyết.

Về mặt lịch sử, nhân dân ta không bao giờ quay lại chế độ phong kiến. Việt Nam quá đủ rồi! Thế nên con đường phát triển của Việt Nam không phải là con đường quay lại chế độ phong kiến. Nhưng, càng không thể chấp nhận chế độ thuộc địa nửa phong kiến như đã từng nếm chịu cảnh nô lệ, nhục nhã suốt cả trăm năm, kể từ năm 1858, khi thực dân Pháp xâm lược và áp đặt lên cổ dân tộc ta rồi. Vấn đề đặt ra nóng bỏng: Dân tộc độc lập, dân quyền tự do, dân sinh hạnh phúc.

Con đường duy nhất đúng, duy nhất phù hợp đối với Việt Nam là con đường xã hội chủ nghĩa. Gần 80 năm qua, về mặt thực tiễn, đánh dấu bằng sự ra đời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và sau đó là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, dưới ngọn cờ của Đảng, đã xác tín hùng hồn sự lựa chọn lịch sử đó.

Và, Việt Nam đi lên chủ nghĩa xã hội từ một nước thuộc địa nửa phong kiến. Một điều kỳ lạ, có lẽ trên thế giới này cũng chưa có một quốc gia, dân tộc nào vừa kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược lần thứ hai, vừa kiến quốc vào những năm 50 - 60 và vừa xây dựng chủ nghĩa xã hội vừa chống đế quốc Mỹ xâm lược, giải phóng miền Nam, thống nhất Tổ quốc vào những năm 60 - 70 và đầu những năm 80 của thế kỷ XX như chúng ta. Đây là điều hết sức độc đáo, hết sức đặc sắc, càng chứng minh và khẳng định cho bất cứ ai thấy và không thể chối cãi, rằng sự lựa chọn con đường chủ nghĩa xã hội là hoàn toàn phù hợp với quy luật tiến hóa, phù hợp với lịch sử dân tộc, nhất là phù hợp với nguyện vọng của Nhân dân.

Cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đặc biệt nhấn mạnh vấn đề đó.

Nhân đây, cũng nói thêm, chủ nghĩa tư bản có được như ngày nay, họ phải mất 500 năm. Chúng ta, về mặt lịch sử, kể từ tư tưởng xã hội chủ nghĩa tới chủ nghĩa xã hội hiện thực mới có khoảng 200 năm. Đặc biệt, về mặt thực tiễn, chủ nghĩa xã hội hiện thực mới chỉ có hơn 100 năm, và ở nước ta chỉ gần 80 năm. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, đất nước ta xây dựng chủ nghĩa xã hội dài nhất, đến nay là 80 năm, Liên Xô qua 74 năm, Trung Quốc là 75 năm. Điều này, đối với chúng ta, cho thấy càng đi trên con đường xã hội chủ nghĩa, sự phát triển đất nước càng phù hợp, càng mạnh mẽ và dân tộc càng phát triển vững chắc. Cho tới tận hôm nay, vẫn có người rêu rao, có thể có những con đường khác tốt hơn cho Việt Nam. Đâu? Con đường nào? Nhưng họ chỉ bày ra một mớ hổ lốn, lai căng, chắp vá và võ đoán. Họ không chứng minh được. Không con đường nào tất yếu và phù hợp với chúng ta, ngoài con đường xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng chụp hình với các nhà báo dự Đại hội Hội nhà báo lần thứ X, tháng 8/2015.

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng thăm gian trưng bày các ấn phẩm báo chí của Thông tấn xã Việt Nam tại Hội báo toàn quốc năm 2011.

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng thăm Ban biên tập Ảnh trong lần đến thăm, chúc Tết Nguyên đán Nhâm Thìn 2012 tại Thông tấn xã Việt Nam.

Toàn bộ hệ thống nhận thức luận về chủ nghĩa xã hội đã được nhà báo Nguyễn Phú Trọng, với cương vị Tổng Bí thư, hiện thực hóa bằng những quyết sách chính trị của Đảng. Và, chính những thành tựu của 40 năm đổi mới xây dựng xã hội xã hội chủ nghĩa Việt Nam và kinh nghiệm về vấn đề này của các nước xã hội chủ nghĩa khác, vừa xây dựng vừa tổng kết, vừa rút kinh nghiệm vừa tổ chức thực tiễn, vừa tiếp thu kinh nghiệm phát triển của tất cả các hình thái kinh tế, chúng ta càng tìm thấy cơ hội và thực tế đã làm phong phú hơn, góp phần phát triển lý luận về chủ nghĩa xã hội khoa học, bằng thực tiễn của mình.

Đây là vấn đề rất lớn làm rường cột và tính chỉnh thể của Hệ thống lý luận Nguyễn Phú Trọng, trực tiếp xây dựng Lý luận Đổi mới xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Tôi nghĩ, hệ thống lý luận của nhà báo - Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, rường cột của Lý luận Đổi mới từ Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh tới Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng và Tổng Bí thư Tô Lâm, sẽ trực tiếp bổ sung và phát triển nền tảng tư tưởng của Đảng, trên lộ trình chuẩn bị Đại hội XIV của Đảng, đất nước ta bước vào kỷ nguyên mới.

Đó chính là trọng trách nối tiếp của chúng ta!

Xin trân trọng cảm ơn ông!