Trà Vinh nổi tiếng là vùng đất có bề dày về truyền thống văn hóa – lịch sử, là địa bàn sinh sống cộng cư từ rất lâu đời của các dân tộc Kinh, Khmer, Hoa. Trải qua suốt chiều dài lịch sử đáng tự hào này, cộng đồng các dân tộc nơi đây đã kiến tạo nên một nền văn hóa bản địa đặc sắc, với 42 di tích đã được xếp hạng, trong đó có 15 di tích cấp quốc gia, một bảo vật quốc gia Ngẫu tượng Linga – Yoni, cùng với 143 ngôi chùa mang đậm dấu ấn văn hoá của Phật giáo nam tông Khmer. Đến Trà Vinh để khám phá nhiều giai thoại huyền bí của ông cha từ thời khai hoang mở cõi, gầy dựng đất phương Nam.
 |
Khơi nguồn từ huyền thoại
Di tích Ao Bà Om ngàn năm soi bóng cổ tự là một trong những niềm tự hào của người dân nơi đây. Đến đây, chúng ta không đơn thuần chỉ được chiêm ngưỡng vẻ đẹp thơ mộng của thiên nhiên, mà còn được cảm nhận rõ nét hơn những giá trị văn hoá độc đáo của vùng đất Trà Vinh qua truyền thuyết mang đậm màu sắc văn hóa của đồng bào dân tộc Khmer.
Tương truyền rằng: khi xưa mùa khô ở khu vực này rất cạn kiệt nước, dân làng phải đi lấy nước ở những ao hồ rất xa. Trong vùng lúc đó cũng xảy ra một vụ tranh cãi khó phân xử là đàn ông và đàn bà, ai phải đi cưới ai và ai phải chịu mọi phí tổn trong lễ cưới? Trong làng nhân dịp này chia ra hai bên nam nữ tổ chức một cuộc thi đào ao. Ao bên nào đào sâu hơn, lớn hơn và xong trước thì thắng, nếu bên nào thắng sẽ được quyết định về việc cưới hỏi.
Cuộc thi diễn ra khi trời vừa tắt nắng, theo giao hẹn là khi sao Mai mọc là phải ngừng công việc. Bên nam đào ao tròn ở phía Tây, bên nữ đào ao vuông ở phía Đông. Bên nữ do bà Om chỉ huy, thấy không thể kình được sức đàn ông nên bên nữ dùng kế vừa đào vừa ăn uống ca múa để dụ các chàng bỏ việc mà chạy sang rình xem.
Đến quá nửa đêm, bà Om cho chặt một cây tre thật dài, treo ngọn đèn lồng rồi đem cắm ở hướng Đông, bên nam thấy ngọn đèn tưởng là sao Mai nên họ rủ nhau về nghỉ, trong khi bên nữ đào đến sáng và xong việc và một cái ao vuông đã hình thành. Lúc bên Nam biết mình bị lừa thì đã muộn, chấp nhận thua cuộc. Để nhớ ơn người phụ nữ mưu trí, người ta lấy tên bà đặt tên ao, gọi là ao Bà Om.
 |
Toàn cảnh Ao Bà Om ( Ao Vuông) |
Điểm đến đặc biệt của xứ sở dừa sáp
Được công nhận là Di tích cấp quốc gia từ năm 1994, Ao Bà Om thuộc địa phận phường 8, TP. Trà Vinh, cách trung tâm thành phố chỉ khoảng 5km. Khu di tích bao gồm ba phần chính: ao nước ngọt tự nhiên, bờ cát bao quanh và khu rừng nguyên sinh với hàng trăm cây dầu cổ thụ.
Điểm đặc biệt ấn tượng ngay từ lần đầu đến đây chính là mặt ao vuông như được đo vẽ kỹ lưỡng. Người dân địa phương vẫn quen gọi là “Ao Vuông”. Với trữ lượng hàng triệu mét khối nước ngọt.
Mặt nước trong xanh, phẳng lặng, điểm xuyết những bông sen hồng và súng tím, tạo nên khung cảnh thủy mộc hữu tình, khiến nơi đây được ví như bức tranh thiên nhiên giữa lòng thành phố. Xung quanh ao là những hàng cây dầu cổ thụ hàng trăm năm tuổi – gốc cây to, rễ nổi, hình dáng kỳ lạ do quá trình phong hóa – tạo nên khung cảnh vừa hoang sơ, vừa huyền bí.
Giữa rừng cây ấy là những lối mòn rợp bóng, quanh co, mát lạnh quanh năm, được du khách ví như “Đà Lạt giữa lòng đồng bằng”. Những gốc cây lộ thiên với những hình dáng kỳ quặc thú vị, âm thanh chim hót, lá rơi... góp phần tạo nên không gian lý tưởng cho thiền định và chụp ảnh nghệ thuật.
 |
Gốc cây hình thù độc đáo bên Ao Bà Om |
Không chỉ là danh thắng tự nhiên, Ao Bà Om còn là nơi tổ chức nhiều lễ hội truyền thống đặc sắc của người Khmer, tiêu biểu nhất là lễ hội Ok Om Bok – lễ cúng trăng diễn ra vào rằm tháng 10 âm lịch hằng năm. Đây là dịp để cộng đồng Khmer cảm tạ thần Mặt Trăng đã phù hộ cho mùa màng bội thu, các hoạt động diễn ra như thả đèn hoa đăng, trình diễn nghệ thuật dân gian Khmer…
Dừng chân nơi đây, sẽ cảm nhận được vẻ đẹp giao hòa giữa thiên nhiên – văn hóa – tâm linh, nằm trong quần thể bộ 3 còn có bảo tàng văn hóa Khmer và chùa Âng. Ao Bà Om không chỉ là chốn thanh tịnh để tạm quên đi sự ồn ào nơi phố thị, mà còn là một di sản sống, đang tiếp tục được bảo tồn và lan tỏa bởi chính cộng đồng địa phương.
 |
Chùa Âng linh thiêng là điểm đến nổi tiếng bậc nhất Trà Vinh |
Ao Bà Om không chỉ là một thắng cảnh – mà là một huyền thoại sống trong lòng người dân Trà Vinh. Giữa những xô bồ của cuộc sống hiện đại, nơi đây vẫn giữ được nhịp thở nguyên sơ, một kho báu văn hóa không lời, đang lắng nghe bằng trái tim tĩnh lặng.Và có lẽ, chỉ khi tựa lưng vào gốc cây cổ thụ, ngắm mặt nước xanh lặng, nghe tiếng ve râm ran và hương sen thoảng gió, ta mới thật sự hiểu hết lý do vì sao Ao Bà Om luôn hiện diện trong thơ ca, nhạc họa như một biểu tượng thiêng liêng của vùng đất Trà Vinh.
Biển Ba Động nước xanh cát trắng
Ao Bà Om thắng cảnh miền Tây
Xin mời du khách về đây
Dừng chân cho biết chốn này thần tiên
