"Bóng Rối" – thắp lửa sân khấu kịch Bắc

“Đừng đổ lỗi cho khán giả nữa” – Nghệ sĩ Trần Lực đã thẳng thắn với báo chí như vậy, khi rót tiền vào LucTeam – một mô hình diễn kịch thể nghiệm táo bạo và… khó bán vé.

Khó bán vé xem kịch ở miền Bắc lắm – trong những năm qua tôi đã nghe câu nói này từ nhiều người làm kịch (xin gọi chung như vậy, dù đó là biên kịch, diễn viên, là người phụ trách đoàn hay một chủ doanh nghiệp muốn dựng vở kịch để kinh doanh). Một vở kịch, cho đến khi công diễn là biết bao nhiêu tâm sức và cả tài chính. Vé bán ra khoảng 200.000 đến 500.000 đồng/chiếc. Thế nhưng mà bán cho ai? Giới trẻ - đối tượng sẵn sàng chi tiền cho giải trí nhất – thì thích đi xem phim. Giới trung và cao niên thì đại đa số đọc báo mạng và xem TV là đủ, Netflix còn chả thèm cài.

Cho nên, bán được vé nhất vẫn là hài kịch. Chính kịch, thì cứ Lưu Quang Vũ – cái tên đã được bảo chứng qua 4 thập kỷ - mà dựng cho an toàn. Còn ca kịch, kịch thể nghiệm, kịch nguyên tác nước ngoài, thì xác định là vác vé đi tặng là chính.

Tháng trước, trong một nhóm bán hàng online có người chụp ảnh cả sấp vé xem kịch, ai muốn đi xem thì tặng. Tôi đăng ký, nhận được một đôi vé có in tên và số điện thoại rất chỉn chu, mà đi xem Lôi Vũ ở rạp Đại Nam hẳn hoi. Hồi hè, một hiệu trưởng trường mầm non tư thục dựng vở ca kịch thiếu nhi rất công phu và tốn kém, mời tôi tham gia truyền thông. Không giúp được chị nhiều, vì quả thực tôi cũng không biết làm thế nào để bán vé cả. Cuối cùng chị giao việc ấy cho một công ty truyền thông, họ đẩy vào bán qua kênh trường học, hết veo.

Trong khi, những show ca nhạc tạp kỹ gom cả tấu hài và xiếc ảo thuật vẫn bán hàng nghìn vé ở Trung tâm Hội nghị Quốc gia. Đó là một thực tế của sân khấu kịch Thủ Đô – niềm tự hào mang tên Kịch Bắc.

Dài dòng một chút như thế, để nói rằng khi cầm trên tay cặp vé đi xem Bóng Rối – một vở mới toanh của Nhà hát kịch Việt Nam – tôi hồ nghi lắm.

Nhưng rất nhanh, chỉ sau cảnh đầu tiên, tôi được thả mình vào không khí kịch nghệ đúng nghĩa.

Bóng Rối là một vở diễn mang đậm màu kịch thể nghiệm (experimental theatre), với sự tổng hòa của kịch nói, kịch hình thể (physical drama), kịch rối. Thêm vào đó, sân khấu và đạo cụ được tối giản, mang tính ước lệ rất cao – đặc tính mà chỉ sân khấu mới có thể phát huy tối ưu.

Kiên – một bác sĩ trẻ - nhận được tin sét đánh: Bố cậu đột tử trong xưởng điêu khắc. Thế nhưng khi cậu về nhà, tất cả mọi người đều tìm cách giấu diếm nguyên nhân sự ra đi đột ngột ấy một cách khó hiểu. Kiên tự mình lật lại từng trang ký ức, chắp nối những mảnh thông tin mà cậu hoặc đã vô tình bỏ qua, hoặc đã bị che giấu, để hiểu chuyện gì đã xảy ra với bố và mẹ mình. Hành trình của Kiên đan xen trong nhiều tầng sương mù ký ức của những người thân trong gia đình, bà nội, bà ngoại, dì, mẹ, bạn thân của mẹ… để rồi cuối cùng cậu hiểu ra cốt lõi sự đau khổ trong cuộc hôn nhân của bố mẹ mình: Bố cậu là một người đồng tính. Day dứt hơn, ông yêu chính bạn thân của vợ mình, một cuộc tình không lối thoát.

Kịch bản Bóng Rối rất “Tây” – không chỉ bởi chủ đề được chọn là tình yêu đồng tính (một chủ đề đã không còn là táo bạo với xã hội Việt Nam từ hơn một thập kỷ qua). Mà cách xây dựng mạch truyện đa chiều, đảo lộn trình tự thời gian, không gian của Bóng Rối khiến khán giả yêu điện ảnh liên tưởng tới một bộ phim của Christopher Nolan (Bóng Rối của Vũ Hoàng Hoa là 1 trong 5 kịch bản lọt vào danh sách đề cử giải thưởng Patrick White 2023 dành cho kịch bản do Nhà hát Kịch Sydney (Úc) tổ chức hằng năm).

Ngoài kịch bản tốt của Vũ Hoàng Hoa, phải dành nhiều khen ngợi cho đạo diễn Tạ Tuấn Minh của Nhà hát kịch Việt Nam. Phải là người rất yêu sân khấu, mà cũng rất hiểu sân khấu, mới có thể dựng nên một tác phẩm làm sáng sân khấu đến vậy. Âm thanh, ánh sáng, đạo cụ, và những hiệu ứng kết hợp tối ưu tính kịch, nhắc khán giả vì sao sân khấu vẫn là thánh đường của diễn xuất, và là một trong những môn nghệ thuật kinh điển của nhân loại. Tôi đặc biệt thích khi Tạ Tuấn Minh bố trí tới 5 lớp rèm, để tạo nên một dạng hoạt động biểu đạt mới cho các diễn viên, khi mà việc đóng và mở rèm của họ không ngừng mở ra và che lại những tâm tư, những chiều không gian và thời gian.

Tất nhiên, diễn viên là linh hồn của vở diễn. Các nghệ rất trẻ Khuất Quỳnh Hoa, Nguyễn Vũ, Thế Nguyên, Vũ Tuấn, La Thiên... làm khán giả ngạc nhiên bởi khả năng diễn xuất đầy nội lực. Không chỉ thể, họ làm tốt cả những phần múa hình thể rất khó, đòi hỏi công phu tập luyện. Sự tham gia của NSND Lan Hương, NSND Việt Thắng dù chỉ đóng vai phụ, cũng là những mảng chấm phá rất duyên và có sức nặng.

Thực sự mong rằng những hàng ghế của Nhà hát kịch Việt Nam sẽ kín khán giả xem Bóng Rối. Với giá chỉ 300.000/vé, đó là món quà xứng đáng để khán giả Thủ Đô một lần nữa cháy lên tình yêu với sân khấu kịch.