Cảnh báo nhiễm độc thủy ngân từ vật dụng quen thuộc

Ca bệnh hi hữu

Theo bệnh nhân L.T.H (sinh năm 1990, Hải Phòng) chia sẻ, trong quá trình chuẩn bị đo nhiệt độ cho con bị sốt cao, chị đã vẩy nhiệt kế để cột thủy ngân trở về mức bình thường, tuy nhiên, đầu chứa thủy ngân của nhiệt kế đã không may chọc mạnh vào ngón trỏ bàn tay trái, dẫn tới đầu nhiệt kế vỡ đồng thời cắm vào ngón tay và thủy ngân xâm nhập vào cơ thể. Thuỷ ngân từ nhiệt kế đã bị “kẹt lại” trong phần mềm ngón tay, có nguy cơ hấp thu vào máu và sâu trong cơ thể. Tuy nhiên, do không để ý, nên chị L.T.H không đến bệnh viện kiểm tra. Sau đó một ngày, khi ngón tay sưng mủ áp se bệnh nhân mới đến bệnh viện địa phương và được tư vấn vào thẳng Trung tâm Chống độc Bệnh viện Bạch Mai.

Vết thương do nhiệt kế thuỷ ngân đâm vào tay rất nhỏ, nên chị L.T. H chủ quan

Tại Trung tâm Chống độc, bệnh nhân đã được khám, làm các xét nghiệm, chụp xquang cho thấy thủy ngân đang tập trung ở trong tổ chức phần mềm dưới da của ngón tay trỏ bên trái và chưa gây nhiễm độc toàn thân. Tuy nhiên, nếu để thủy ngân ở đó thì sẽ khuếch tán và hấp thu dần vào máu gây nhiễm độc và tổn thương các cơ quan, đồng thời việc chữa trị bằng thuốc thải độc sẽ rất mất thời gian và phức tạp. Do đó, đơn vị đã hội chẩn và phối hợp cùng các bác sĩ chuyên khoa phẫu thuật tạo hình thẩm mỹ mổ khẩn cấp cho bệnh nhân L.T.H để loại bỏ phần thủy ngân này.

Trường hợp bệnh nhân bị nhiễm độc thuỷ ngân từ nhiệt kế do chọc vào tay rất hi hữu. Thủy ngân là kim loại nặng có độc tính cao, rất nguy hiểm cho cả người bệnh và cả đội ngũ y bác sĩ phẫu thuật cứu chữa. “Với người bệnh nếu không lấy hết ra khỏi người, thủy ngân còn đó sẽ gây ngộ độc dai dẳng và chữa trị rất khó khăn. Còn với ê kíp bác sĩ, nguy cơ bị nhiễm độc thủy ngân cũng rất cao khi vị trí thủy ngân được làm nóng lên do chiếu đèn, đặc biệt lúc dùng dao điện, thuỷ ngân từ dạng kim loại lỏng sẽ bay hơi, kíp mổ, gây mê có thể hít phải và bị nhiễm độc”, TS.BS Nguyễn Trung Nguyên, Giám đốc Trung tâm Chống độc, bệnh viện Bạch Mai cho hay.

Phim chụp ngón tay bệnh nhân chứa thuỷ ngân bị nhiễm độc từ nhiệt kế

TS.BS Nguyễn Trung Nguyên cũng chia sẻ thêm: “Ca bệnh này rất khó xử lý, do thuỷ ngân nhỏ, tản mát dưới da ngón tay. Khi xử lý các bác sĩ phải rất tỉ mỉ. Quá trình làm cũng đòi hỏi vừa đảm bảo xử lý dứt điểm, gắp được hết thuỷ ngân trong ngón tay bệnh nhân, vừa giữ an toàn cho toàn ê-kíp. Bệnh nhân vào muộn hơn chút nữa, nguy cơ hoại tử chi phải cắt bỏ là rất cao”.

Hiện bệnh nhân L.T.H đã ổn định, thủy ngân đã được gắp hết hoàn toàn khỏi ngón tay. Dự kiến bệnh nhân sẽ sớm được ra viện trong thời gian tới.

Bệnh nhân L.T.H sau khi được phẫu thuật gắp thuỷ ngân

Thuỷ ngân tiềm ẩn rất nhiều nguy hiểm

TS.BS Nguyễn Trung Nguyên, Giám đốc Trung tâm Chống độc phân tích: Thuỷ ngân là một trong những kim loại nặng độc đầu bảng. Trong cuộc sống hiện nay, thủy ngân có trong nhiệt kế, trong thuốc y học cổ truyền (ở dạng quặng là thần sa, chu sa), được đưa một cách trái phép vào nhiều loại kem tẩy nám, kem làm trắng da,…Thủy ngân vào cơ thể rất dễ dàng qua đường tiêu hóa, qua da và đường hô hấp (trừ loại thủy ngân kim loại từ nhiệt kế về cơ bản không hấp thu). Khi đã vào cơ thể thì mất nhiều tháng, thậm chí có một số dạng thủy ngân ở não mất nhiều năm đến nhiều thập kỷ mới đào thải ra hết.

Thủy ngân khi vào trong cơ thể tùy theo dạng thủy ngân và đường tiếp xúc sẽ gây độc, tổn thương nhiều cơ quan khác nhau như não (tổn thương não, nhiều rối loạn về tâm thần như mất ngủ, rối loạn cảm xúc, kích thích, khó chịu, rối loạn ý thức, về thần kinh bị run, mất điều hòa phối hợp động tác, rối loạn cảm giác, yếu cơ, thu hẹp thị trường (giảm khả năng nhìn), mất phân biệt màu sắc, sợ ánh sáng. Tổn thương thận, suy thận, viêm lợi, viêm miệng,…

Ở Việt Nam, việc sử dụng nhiệt kế thủy ngân rất phổ biến ở hầu hết mọi gia đình và các cơ sở y tế từ phòng khám đến các bệnh viện. Thực tế cho thấy, nhiệt kế thủy ngân thường xuyên bị vỡ, do đó phát tán lượng lớn thủy ngân ra môi trường. Thủy ngân trong nguyên liệu và thuốc thành phẩm các thuốc y học cổ truyền cũng rất nhiều, chắc chắn gây nhiễm độc cho người sử dụng, đồng thời thủy ngân nguyên liệu còn có thể được bán ngoài thị trường. Dù có là nguyên liệu thuốc y học cổ truyền thì vẫn là chất độc với môi trường, về nguyên tắc và thực tế ở các nước phát triển con người cần phải tránh xa, cần giải quyết để tránh gây ô nhiễm môi trường sống và nhiễm độc cho con người, đặc biệt là các thế hệ mai sau.

Trong các tai nạn vỡ nhiệt kế thủy ngân, điều quan trọng nhất là tuyệt đối không được làm nóng chỗ thủy ngân, vì làm nóng sẽ khiến thủy ngân bốc hơi và con người sẽ hít phải dẫn tới nhiễm độc. Tuyệt đối không được dùng máy hút bụi để hút thủy ngân. Thuỷ ngân bị làm nóng, bay hơi rất dễ gây nhiễm độc. Thay vào đó hãy gạt hoặc quét nhẹ thu gom loại bỏ hết các hạt thủy ngân. Còn nếu không may nuốt phải thủy ngân từ nhiệt kế thì cũng không quá lo vì đây là trường hợp đặc biệt thủy ngân nguyên tố về cơ bản không hấp thu qua đường tiêu hóa,. Trong trường hợp này, bác sỹ sẽ cho chụp Xquang ngực và bụng đề phát hiện, nếu có thì sẽ dùng thuốc nhuận tràng là đủ.

Trước sự nguy hiểm của thuỷ ngân, tại Châu Âu từ năm 2007, các vật dụng có sử dụng thuỷ ngân như: pin, đồng hồ, thiết bị đo áp lực, đặc biệt là nhiệt kế đã được thu hẹp, hạn chế và cấm sản xuất. Tại Mỹ nhiều ban còn có quy định quản lý, cấm và hạn chế sả thải nhiệt kế thuỷ ngân, các thiết bị có chứa thuỷ ngân ra môi trường.

TS.BS Nguyễn Trung Nguyên khuyến cáo: Với người dân, nên tiến tới ưu tiên dùng nhiệt kế khác thay cho loại nhiệt kế thủy ngân, tránh xa các thuốc y học cỏ truyền có chứa thành phần thủy ngân. Với cơ quan quản lý thì cần nhanh chóng loại bỏ các vị thuốc là các kim loại nặng như chì, thủy ngân, asen ra khỏi danh mục các vị thuốc y học cổ truyền, ngừng sản xuất lưu hành nhiệt kế và các dụng cụ đo lường có chứa thủy ngân và thay thế bằng các vật liệu an toàn.

Trước đó, tháng 2/2021, Trung tâm chống độc, bệnh viện Bạch Mai cũng đã từng cứu chữa thành công cho bệnh nhi sinh năm 2011 ở Thái Bình, bị nhiễm độc thuỷ ngân qua da do nhiệt kế vỡ, đâm vào ngón trỏ tay trái.