Nhà đầu tư mạo hiểm ở tuổi 30
Dù mới nổi lên như một trong những “tay chơi” quan trọng nhất trong lĩnh vực công nghệ và AI tại Thung lũng Silicon, nhưng Sam Altman không hề tay không bước ra từ bóng tối. Vị giám đốc điều hành (CEO) 34 tuổi của OpenAI không chỉ sở hữu một hồ sơ kinh doanh ấn tượng, mà còn có tầm nhìn xa và khả năng thu phục lòng người đáng nể, khiến nhiều người liên tưởng tới Steve Jobs.
Sinh ra trong một gia đình trung lưu gốc Do thái ở ngoại ô thành phố St. Louis, bang Missouri, Mỹ, Altman là con cả trong gia đình có bốn người con. Trả lời tạp chí New Yorker, Altman cho biết anh đã học lập trình và tự tay tháo rời máy tính khi mới 8 tuổi. Ở tuổi 16, Altman đã tự tin công khai giới tính thực khi có một bài phát biểu trước trường trung học của mình.
“Lớn lên là người đồng tính ở vùng Trung Tây nước Mỹ trong những năm 2000 không phải là điều tuyệt vời nhất. Và việc tìm thấy các phòng chat trên internet là một sự thay đổi lớn lao”, Altman thẳng thắn chia sẻ.
Altman đăng ký học ngành khoa học máy tính tại Đại học Stanford vào năm 2003. Vào thời điểm đó, Altman biết mình muốn trở thành một doanh nhân. Giống như nhiều tài phiệt công nghệ, Altman quyết định bỏ học giữa chừng để theo đuổi dự án xây dựng một dự án mạng xã hội mang tên Loopt.
Mặc dù không thành công nhưng Loopt đã giúp thúc đẩy sự nghiệp của Altman. Theo tờ Wall Street Journal, ứng dụng này sau đó được bán lại với giá 43,4 triệu USD vào năm 2012. Riêng Altman bỏ túi 5 triệu USD sau thương vụ này.
Chỉ hai năm sau khi bán Loopt, Altman chuyển từ điều hành các công ty công nghệ sang lãnh đạo một công ty đầu tư mạo hiểm tập trung tài trợ cho các công ty khởi nghiệp. Theo Forbes, Paul Graham, người đồng sáng lập Y Combinator (YC) vào năm 2005, từng “rót tiền” cho mạng xã hội Loopt trong quá khứ, đã chọn Altman làm người kế nhiệm vào năm 2014.
“Bạn có thể thả anh ta xuống một hòn đảo đầy rẫy những kẻ ăn thịt người và 5 năm sau quay trở lại, khi đó anh ta sẽ trở thành vua của hòn đảo ấy”, Graham nhận xét về Altman.
Đà thăng tiến chưa dừng lại khi Altman lọt vào danh sách 30 Under 30 của Forbes năm 2015. Vào thời điểm Altman nắm quyền, YC đã ươm mầm những “kỳ lân” như Airbnb, Stripe và Dropbox. Nhưng doanh nhân trẻ tuổi này có tầm nhìn lớn hơn. Altman muốn mở rộng lĩnh vực đầu tư của YC ngoài phần mềm sang “công nghệ cứng” - những công ty khởi nghiệp mà công nghệ thậm chí có thể không khả thi nhưng sự đổi mới có thể giải phóng hàng nghìn tỷ đô la và biến đổi thế giới.
Doanh nhân trẻ này rất cảnh giác trước tương lai của nước Mỹ dưới thời Tổng thống Donald Trump đến nỗi vào năm 2017, Altman đã cân nhắc việc tranh cử thống đốc bang California trước khi gác lại sự nghiệp chính trị để tập trung theo đuổi nghiên cứu AI.
“Tôi thấy rõ ràng rằng mình phù hợp hơn nhiều để làm việc về AI”, Altman nói, “Nếu chúng tôi có thể thành công, đó sẽ là một điều thú vị và có tác động lớn hơn nhiều đối với tôi”.
“Quả bom” ChatGPT
Altman bắt đầu suy nghĩ nghiêm túc về trí tuệ nhân tạo tạo sinh (AGI) gần một thập kỷ trước. Vào thời điểm đó, “việc này được coi là hành động tự sát trong sự nghiệp,” Altman ví von.
Sam Altman sau đó đã có những tiếp xúc đầu tiên với tỷ phú công nghệ Elon Musk, người cũng cảm thấy những cỗ máy thông minh hơn con người không chỉ là điều không thể tránh khỏi mà còn nguy hiểm hơn nếu chúng được chế tạo bởi các tập đoàn theo đuổi lợi nhuận.
Họ cùng chia sẻ tầm nhìn về một phòng thí nghiệm AI phi lợi nhuận, đảm bảo công nghệ này không chỉ mang lại lợi ích cho các nhà đầu tư, mà còn cho toàn thể nhân loại. Đó là ý tưởng khởi nguồn về OpenAI.
Theo tờ New York Times, OpenAI bắt đầu hoạt động như một trung tâm nghiên cứu phi lợi nhuận vào tháng 12 năm 2015. Tới năm 2018, sau sự ra đi của Elon Musk trong vai trò thành viên hội đồng quản trị, OpenAI đã tái cấu trúc từ một công ty phi lợi nhuận thành công ty “có lợi nhuận giới hạn”.
Mục tiêu của OpenAI là tạo ra trí tuệ nhân tạo tạo sinh (AGI), một AI thông minh ngang bằng (hoặc thông minh hơn) con người. Vào tháng 3/2019, cùng tuần công bố việc tái cơ cấu công ty, Altman rời YC và chính thức đảm nhận vị trí CEO của OpenAI và cũng không mất nhiều thời gian để ông huy động được 1 tỷ USD từ Microsoft - con số này hiện đã tăng vọt lên 13 tỷ USD.
Khoản đầu tư của Microsoft đã tăng cường khả năng mở rộng quy mô hệ thống của OpenAI. Một công nghệ do Google tạo ra đã mang đến một bước đột phá cho ngành nghiên cứu AI nói chung và OpenAI nói riêng. Được biết đến với cái tên “bộ chuyển hóa” (transformer), công nghệ này giúp mạng lưới thần kinh hoạt động hiệu quả hơn nhiều trong việc phát hiện các mẫu trong dữ liệu.
Các nhà nghiên cứu của OpenAI bắt đầu đào tạo các mô hình đầu tiên trong chuỗi GPT (bộ chuyển hóa tiền đào tạo tạo sinh) của họ. Mô hình đầu tiên mang tên GPT-1, được đào tạo dựa trên văn bản của khoảng 7.000 cuốn sách, chỉ có thể xâu chuỗi các câu lại với nhau. GPT-2, được đào tạo trên 8 triệu trang web, đã có thể trả lời các câu hỏi. GPT-3, được đào tạo dựa trên hàng trăm tỷ nội dung từ trên internet, sách và Wikipedia, có thể làm thơ.
Altman nhớ lại bước đột phá vào năm 2019 đã hé lộ những tiềm năng vô hạn của AI. Đó là một đêm tháng 6 mát mẻ, nhóm các nhà nghiên cứu của OpenAI khi đứng ngoài trụ sở công ty đã nhận ra rằng: AGI không chỉ khả thi mà còn có thể xuất hiện sớm hơn dự kiến.
“Tất cả chúng tôi đều nghĩ, điều này thực sự sẽ xảy ra phải không?”, Altman hồi tưởng. “Nó giống như một trong những khoảnh khắc của lịch sử khoa học. Chúng tôi nhận thức một điều mới mẻ và sẽ chia sẻ với toàn nhân loại về điều đó”.
Vào tháng 8/2022, OpenAI đã hoàn thành phiên bản GPT-4 và dự kiến sẽ phát hành nó với một giao diện trò chuyện cơ bản, thân thiện với người dùng. Altman đề xuất ra mắt chatbot phiên bản GPT-3.5 dưới cái tên ChatGPT nhằm đo lường mức độ phản ứng của người dùng. Ngày 30/11 năm 2022, OpenAI đã khiến cả thế giới sửng sốt khi trình làng ChatGPT.
Vụ “đảo chính” 4 ngày
Sau khi ChatGPT “gây bão”, Altman nổi lên như một trong những doanh nhân quyền lực và được kính trọng nhất trên thế giới, một gương mặt đại chúng và nhà tiên tri hàng đầu của cuộc cách mạng công nghệ.
Được mô tả là người niềm nở, thông minh, Altman còn được những cộng sự đánh giá cao về khả năng tập hợp các nhà đầu tư cũng như các nhà nghiên cứu xung quanh tầm nhìn của mình. Nhưng một số người từng làm việc với Altman trong nhiều năm cũng nói rằng Altman là người láu cá và lươn lẹo.
Hai người nắm rõ về ban lãnh đạo OpenAI nói rằng Altman rất giỏi trong việc lôi kéo mọi người và đôi khi anh tỏ ra không trung thực để khiến nhân viên cảm thấy họ được đồng cảm. Dù vậy, họ cho rằng đây là một phần của nỗ lực của Altman nhằm củng cố quyền lực trong công ty.
Vào thời điểm Altman ở trên đỉnh cao danh vọng, trong nội bộ OpenAI đã xuất hiện những vết rạn nứt. Bốn trong số sáu thành viên của hội đồng quản trị lo ngại về hành vi của Altman khi vị CEO này có xu hướng lợi dụng người khác để đạt được kết quả mong muốn.
Ở một mức độ nào đó, đây là điều bình thường trong kinh doanh nhưng Altman đã vượt qua những ngưỡng nhất định khiến hội đồng quản trị ngày càng khó giám sát công ty và buộc anh phải chịu trách nhiệm.
Tối 16/11/2023, Altman bất ngờ nhận thông báo sa thải từ phía hội đồng quản trị. Họ đưa ra một tuyên bố ngắn gọn rằng Altman “không nhất quán thẳng thắn trong giao tiếp với hội đồng quản trị, cản trở khả năng thực hiện trách nhiệm của mình. Hội đồng quản trị không còn tin tưởng vào khả năng tiếp tục dẫn dắt OpenAI của anh nữa”.
Hội đồng quản trị dự đoán sẽ có áp lực từ các nhà đầu tư và giới truyền thông sau khi sa thải Altman. Nhưng họ đã đánh giá sai quy mô của làn sóng phản đối từ nội bộ công ty.
Đến cuối ngày hôm đó, gần như toàn bộ 770 nhân viên của OpenAI đã ký một bức thư ngỏ báo hiệu ý định nghỉ việc nếu Altman không được phục hồi chức vụ. Chính sự khôn ngoan đã khiến Altman trở thành một doanh nhân tài năng và cũng biến anh trở thành một đối thủ đáng gờm, có thể thu hút được lòng trung thành từ rất nhiều người trong công ty.
Cuối cùng, các thành viên hội đồng quản trị đã đạt được một số nhượng bộ trong thỏa thuận được ký kết để đưa Altman trở lại làm CEO vào ngày 22/11.
Bình luận về vụ việc lùm xùm tại OpenAI, Altman chia sẻ rằng việc bản thân đột ngột rời khỏi công ty vào giữa tháng 11 năm ngoái đã để lại một bài học cho cả anh và công ty nói chung.
“Chúng tôi luôn nói rằng rồi một lúc nào đó sự việc như này sẽ đến. Tôi không nghĩ nó sẽ đến sớm như vậy, nhưng tôi nghĩ chúng tôi mạnh mẽ hơn vì đã vượt qua được nó”, Altman, người được Tạp chí TIME vinh danh là “Giám đốc điều hành của năm”, thẳng thắn nói.
Nhìn lại một năm đầy sóng gió của bản thân và công nghệ AI, Altman cho biết: “Tôi nghĩ 2023 là năm chúng ta bắt đầu thấy điều đó (tiềm năng của AI), và vào năm 2024, chúng ta sẽ thấy nhiều điều hơn thế nữa, và vào thời điểm cuối thập kỷ này trôi qua, thế giới sẽ trở nên tốt đẹp hơn. Không ai biết điều gì sẽ xảy ra tiếp theo. Tôi nghĩ theo cách công nghệ phát triển, các dự đoán thường sai”.
