Những bí ẩn đáng kinh ngạc về bộ não - cơ quan kỳ diệu nhất của con người

Là một trong những cơ quan đáng kinh ngạc nhất trong cơ thể con người, nhưng bộ não vẫn còn nhiều điều bí ẩn với chúng ta. Chính bởi não bộ vô cùng phức tạp nhưng lại chứa đựng nhiều điều lý thú nên hiện nay, các nhà khoa học vẫn miệt mài nghiên cứu về bộ phận đặc biệt này.

Não có màu gì?

Đã bao giờ bạn thắc mắc não của mình màu gì chưa? Có lẽ bạn đã từng thấy một bộ não được bảo quản trong lọ, nó có màu trắng vàng, nhạt nhẽo vô hồn. Nhưng một bộ não đang sống, bộ não đang hoạt động trong hộp sọ của bạn sẽ gồm các màu trắng, đen và đỏ.

Đa phần bộ não có màu xám, và khi nói đến bộ não người ta thường đồng nhất nó với chất xám

Tuy nhiên, đa phần bộ não có màu xám, và khi nói đến bộ não người ta thường đồng nhất nó với chất xám. Chất xám có mặt ở rất nhiều nơi trong bộ não. Nó tồn tại ở nhiều dạng tế bào khác nhau được gọi chung là tế bào thần kinh. Ngoài chất xám, còn có chất trắng, là thành phần tạo nên các dây thần kinh nối các tế bào chất xám. Một thành phần cấu tạo khác là chất đen - là những tế bào thần kinh có chứa sắc tố neuromelanin – loại sắc tố đặc biệt có thành phần tương tự sắc tố tạo màu da và tóc. Và cuối cùng là màu đỏ, màu của các mạch máu nuôi não.

Nghe nhạc Mozart khiến não thông minh hơn?

Nghiên cứu mới chỉ ra rằng nhạc Mozart không thực sự khiến chúng ta thông minh hơn

Đã từ lâu nhiều người mặc định rằng nghe nhạc Mozart có thể giúp phát triển khả năng nhận thức của trẻ. Nhưng theo một nghiên cứu mới đây do các nhà khoa học thuộc trường đại học California tiến hành, nhạc Mozart không thực sự khiến chúng ta thông minh hơn. Thực tế nó chỉ giúp chúng ta nâng cao khả năng thực hiện một số công việc có tính tạm thời và có liên quan đến không gian.

Càng học, não càng nhiều nếp nhăn

So với người trưởng thành, não bộ của trẻ ít nếp nhăn hơn

So với người trưởng thành, não bộ của trẻ ít nếp nhăn hơn. Cùng với quá trình phát triển thể chất, các tế bào thần kinh cũng dần được phân chia thành những khu vực riêng biệt theo chức năng mặc dù không đổi về số lượng.

Quá trình học tập, thu nạp kiến thức trong suốt giai đoạn thanh thiếu niên giúp hình thành các nếp nhăn tương đối đầy đủ vào độ tuổi 40. Bạn càng chịu khó học hỏi, các nếp nhăn trên não của bạn càng nhiều và bộ não của bạn càng “khỏe mạnh” trên mọi phương diện.

Trí thông minh không phụ thuộc vào trọng lượng của bộ não

Sự thông minh phụ thuộc vào nhiều yếu tố, chứ không phụ thuộc vào trọng lượng của bộ não

Loài người đúng là loài vật thông minh nhất trên thế giới, nhưng điều đó không đồng nghĩa với việc não người lớn nhất trên thế giới. Não của người trưởng thành chỉ nặng khoảng 1,361kg, trong khi não của loài cá nhà táng nặng những 7,8kg. Sự thông minh phụ thuộc vào nhiều yếu tố, chứ không phụ thuộc vào trọng lượng của bộ não.

Não bộ còn hoạt động sau khi đầu lìa khỏi cổ?

Phần lớn các nhà khoa học đều cho rằng bộ não không thể tiếp tục hoạt động sau khi bị tách rời khỏi nguồn nuôi dưỡng là oxy và glucose có từ máu do tim bơm lên cung cấp

Nhiều người cho rằng sau khi đầu lìa khỏi cổ, não vẫn có thể hoạt động được một thời gian ngắn (mấy chục giây). Tuy nhiên, thực tế là ngay sau khi bị cắt rời khỏi trái tim, não rơi ngay vào trạng thái hôn mê và bắt đầu bị chết. Những cử động mí mắt mà nhiều người lầm tưởng là biểu hiện của việc não vẫn hoạt động thực tế là những phản xạ của cơ.

Sử dụng thuốc phiện, não bạn sẽ có lỗ?

Bạn chỉ nhận được lỗ hổng trên não nếu như bị tổn thương về mặt vật lý

Nhiều người tin rằng nếu sử dụng chất gây nghiện, trí nhớ của bạn sẽ bị giảm bớt. Nếu sử dụng những loại thuốc gây nghiện nặng hơn như cocaine hay ecstasy, bạn có thể bị vài lỗ thủng trên não. Điều này hoàn toàn không đúng. Bạn chỉ nhận được lỗ hổng trên não nếu như bị tổn thương về mặt vật lý.

Cồn giết chết các tế bào não?

Chất cồn có ảnh hưởng trực tiếp đến não bạn

Nhiều nghiên cứu đã chứng minh rằng chất cồn có ảnh hưởng trực tiếp đến não bạn. Nhưng để giết chết các tế bào não thì không. Chất cồn có thể khiến các thông điệp không được truyền đi giữa các tế bào thần kinh. Tuy không bị chết nhưng các tế bào đã phải thay đổi cách thức chúng liên kết với nhau.

Bạn chỉ sử dụng 10% trí não của mình

Nếu chỉ xét ở khía cạnh tư duy, có lẽ phần lớn chúng ta không sử dụng đến 10% năng lực của bộ não

Bộ não của người trung bình có khoảng 100 tỷ neuron và trong mọi tình huống, bạn chỉ sử dụng khoảng 1/10 trong số đó. Quan điểm này hiện đã bị phản bác bởi vì để duy trì cho cơ thể luôn hoạt động thì não không thể chỉ phải sử dụng 10% tế bào là đủ.

Các nghiên cứu, dựa vào kết quả thực nghiệm, đã chứng minh rõ ràng điều này. Tuy vậy, nếu chỉ xét ở khía cạnh tư duy, có lẽ phần lớn chúng ta không sử dụng đến 10% năng lực của bộ não trong công việc hàng ngày.

Phản ứng đồng cảm của não

Đã bao giờ bạn nghe thấy tiếng ai đó đá chân vào cửa và bỗng nhiên bản thân bạn nhăn mặt lại, dù rõ ràng là điều này xảy ra với người khác chứ không phải với bạn? Hoặc đơn giản là nghe kể lại chuyện một ai đó bị thương và bạn cũng có cảm giác như mình cũng đã từng trải nghiệm như vậy? Đó chính là nỗi đau đồng cảm.

Những “tế bào thần kinh gương” chịu trách nhiệm cho việc tạo ra một phản ứng đồng cảm

Đây là hiện tượng chúng ta như cảm thấy những nỗi đau của người khác khi được nghe, chứng kiến những gì họ trải qua và phản ứng lại đúng theo cách chính chúng ta bị tổn thương.

Theo giải thích của các nhà khoa học, phần não chịu trách nhiệm cho việc “đau nỗi đau người khác” gọi là “khu vực gương” với những “tế bào thần kinh gương” - chịu trách nhiệm cho việc tạo ra một phản ứng đồng cảm. Trên thực tế, con người được điều khiển để nghĩ rằng ta đang cảm thấy những điều tương tự như những người khác, bản chất đó chính là một phiên bản rất mạnh của sự đồng cảm bản năng.

Ký ức đau buồn làm thay đổi lượng chất xám trong não

Những ký ức đau buồn có thể có ảnh hưởng lâu dài lên bộ não

Một nghiên cứu của ĐH Cornell đã phát hiện những người trưởng thành khỏe mạnh ở gần Trung tâm Thương mại thế giới (WTC) trong đợt tấn công ngày 11/9/2001 có lượng chất xám trong trung tâm cảm xúc chính ít hơn so với những người ở cách đó khoảng 200 dặm. Điều này cho thấy những ký ức đau buồn có thể có ảnh hưởng lâu dài lên bộ não, thậm chí ở những người khỏe mạnh.

Não đàn ông lớn hơn não phụ nữ 10%

Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, não của đàn ông lớn hơn não của phụ nữ 10%. Tuy nhiên, các quý ông không nên vội mừng vì, để bù đắp cho điều đó, não phụ nữ có nhiều tế bào thần kinh và khớp nối hơn, đồng thời hoạt động hiệu quả hơn não nam giới.

Phụ nữ có xu hướng xử lý mọi việc ở bán cầu não trái “cảm tính” hơn, trong khi nam giới tập trung ở bán cầu não phải “logic” hơn

Hơn thế nữa, phụ nữ có xu hướng xử lý mọi việc ở bán cầu não trái “cảm tính” hơn, trong khi nam giới tập trung ở bán cầu não phải “logic” hơn. Ngoài ra, một khu vực có tên gọi “nếp cuộn não thẳng” của bộ não – vùng chịu trách nhiệm về sự nuôi dưỡng, các đặc điểm nữ tính - chiếm tỷ lệ lớn hơn ở phụ nữ.

Các khác biệt giữa não trái và phải

Não trái thiên về suy nghĩ mang tính phân tích và lý trí hơn, trong khi não phải phụ trách suy nghĩ theo hướng thị giác và khái niệm

Bộ não được phân chia thành 2 bán cầu đối xứng. Dù hoạt động cùng nhau nhưng não trái thiên về suy nghĩ mang tính phân tích và lý trí hơn, trong khi não phải phụ trách suy nghĩ theo hướng thị giác và khái niệm.

Hai bán cầu não cũng hoạt động theo cách đối ngược, ví dụ như bạn bị vấp ngón chân trái thì cơn đau sẽ do bán cầu não phải “xử lý”. Và chúng sẽ đưa “phần đúng hướng lên trên” đối với bất kỳ thứ gì bị lộn ngược, ví dụ như các hình ảnh tri nhận qua mắt bạn thực tế bị lộn ngược và bộ não đã chỉnh sửa nó về đúng tư thế.

Khi thiếu đi một nửa bộ não, bạn vẫn hoàn toàn có thể sống tốt

Ngay cả khi bị mất một nửa bộ não, con người vẫn có thể sống sót

Não bộ đảm nhiệm chức năng tối quan trọng, chi phối và lãnh đạo mọi hành động, suy nghĩ của chúng ta. Trong một số trường hợp, con người ta vẫn hoàn toàn khỏe mạnh mặc dù khuyết đi một khối lượng não bộ không nhỏ. Một phần của bí ẩn này được các nhà khoa học lý giải là, chính bởi não có cấu trúc tương đối đàn hồi nên đã giúp thích nghi với mọi biến động đã trải qua. Thêm nữa, chức năng sinh học của não được hỗ trợ bởi rất nhiều cầu trúc vật lí nên khi có phần nào bị thiếu sót thì vẫn hoàn toàn có thể được bù đắp bởi những phần não khác.

Lưu giữ bộ não thiên tài Einstein

Khi Albert Einstein qua đời năm 1955, người ta không chỉ lưu giữ mớ tóc trắng rối bù lừng danh của ông mà còn ướp giữ toàn bộ bộ não của thiên tài khoa học. Gần 7 tiếng rưỡi đồng hồ sau khi Einstein từ trần, chuyên gia bệnh học – tiến sĩ Thomas Harvey đã cắt não của ông để bảo quản, nhằm phục vụ mục đích nghiên cứu khoa học. Sau đó, bộ não của thiên tài biến mất.

Tiến sĩ Thomas Harvey cầm trên tay chiêc lọ đựng bộ não "thiên tài" của Einstein

Mãi cho tới năm 1978, một nhà báo gan dạ có tên Steven Levy mới lần tìm được tiến sĩ Harvey ở Wichita, Kansas (Mỹ) và vị bác sĩ này thừa nhận ông vẫn giữ bộ não của Einstein, lúc này đã bị cắt ra thành 240 miếng và được bảo quản trong 2 bình chứa đổ đầy formaldehyde.

Bùi Ly (TH)

Xem thêm:

1. Bí ẩn về "con mắt thứ 3" của loài người

2. Hội chứng Shellshock và những tổn thương não bộ của lính chiến trận

3. Hành trình khám phá bí ẩn não bộ, cơ quan phức tạp nhất vũ trụ