Gan là cơ quan rất quan trọng của cơ thể với nhiệm vụ tiết ra mật giúp hấp thu chất béo và vitamin A, D, E, K. Gan cũng là nơi sản xuất ra các chất dinh dưỡng giúp cấu trúc cơ thể (protein, lipid, glucid) tạo ra các loại men tiêu hóa, men chuyển hóa, các yếu tố đông máu, các nội tiết tố, và là cơ quan giải độc đặc biệt quan trọng của cơ thể.

Gan chuyển hóa các chất độc thành những chất không độc để thải ra ngoài theo phân và nước tiểu (rượu, thuốc lá, chất hóa học, các chất thải trong quá trình chuyển hóa của cơ thể như nitơ...).

Gan nhiễm mỡ là khi lượng mỡ trong gan chiếm trên 5% trọng lượng gan. Thường đây là một chẩn đoán trên siêu âm bụng tổng quát và các bác sĩ dựa vào nhiều yếu tố gợi ý thêm như thừa cân, béo phì, tăng mỡ máu, dấu hiệu xơ gan.

Các yếu tố nguy cơ của gan nhiễm mỡ là béo phì, đái tháo đường type 2 (thường gặp ở người lớn tuổi), nghiện rượu, thuốc lá, sử dụng nội tiết tố thay thế, thuốc steroid, người có chế độ ăn nhiều năng lượng, nhiều mỡ hoặc quá ít đạm.

Khi chẩn đoán gan nhiễm mỡ, cần được bác sĩ dinh dưỡng hoặc bác sĩ nội tổng quát khám để kiểm tra thêm những yếu tố hay bệnh lý liên quan như mỡ máu, chức năng gan, huyết áp, đái tháo đường, từ đó điều trị đúng mức. Người bệnh cần phải giảm cân nếu thừa cân, hạn chế năng lượng dư thừa, hạn chế chất béo (vẫn ăn cá, dầu thực vật vì có chất béo tốt), ăn đạm vừa phải, tăng rau củ, trái cây, ổn định đường huyết, gia tăng vận động cơ thể.

Nguyên nhân của bệnh gan nhiễm mỡ

- Do dinh dưỡng: ăn nhiều thực phẩm có nhiều chất béo, hấp thu quá nhiều đường, uống nhiều rượu bia, thói quenngồi nhiều, ít vận động, căng thẳng, di truyền nếu trong gia đình có nhiều người bị béo phì.

- Do chất hóa học như uống quá nhiều bia rượu, nhiễm độc phospho, Arsenic, chì…

- Do nội tiết, do bệnh tiểu đường…

-Do miễn dịch.

- Do dùng một số loại thuốc có thể dẫn đến bệnh như các loại corticide, Tetracyclin, các thuốc kháng ung thư, thuốc hocmon sinh dục nữ…

- Do vi khuẩn, virus trong quá trình bị viêm gan siêu vi B, C thường có biến chứng gan nhiễm mỡ đặc biệt là viêm gan siêu vi C (nhiều khi còn gọi là hậu viêm gan siêu vi là gan nhiễm mỡ).

Biểu hiện của bệnh gan nhiễm mỡ

Thông thường gan nhiễm mỡ không gây ra triệu chứng gì đáng kể. Khi bệnh trở nên trầm trọng hơn có thể có một số triệu chứng: Mệt mỏi, yếu ớt, khó chịu, buồn nôn và bụng nôn nao khó chịu; Lá gan có thể bị sưng to; Một số ít người có thể bị vàng da.

Nếu gan chỉ bị nhiễm mỡ thôi, bệnh không nguy hiểm cho lắm. Tuy nhiên, nếu hệ thống miễn nhiễm phát hiện có sự bất thường và hoạt động loại bỏ những tế bào gan hư hỏng này, bạch huyết cầu sẽ xuất hiện khắp nơi gây ra viêm gan. Viêm lâu ngày sẽ đưa đến xơ rồi chai gan.

Làm gì khi gan nhiễm mỡ?

Khám sức khỏe định kỳ: Khi phát hiện mình bị gan nhiễm mỡ, người bệnh cần được khám sức khỏe định kỳ để theo dõi tiến triển của bệnh, kịp thời điều trị, đề phòng biến chứng. Đặc biệt là những người bị béo phì, người nghiện rượu, người bị tiểu đường tuýp 2 và những người bị suy dinh dưỡng thì việc khám sức khỏe định kỳ là vô cùng cần thiết. Ngoài ra, những người bị viêm gan C mãn tính, người bị tăng mỡ máu, người dùng liều cao một số thuốc như corticoides, tetracycline, estrogen cũng nên đi khám sức khỏe định kỳ.

- Giảm ăn các thực phẩm giàu cholesterol như các loại phủ tạng động vật, da động vật, lòng đỏ trứng.

- Hạn chế chất béo, ưu tiên chọn dầu thực vật (trừ dầu dừa), hạn chế mỡ động vật (trừ mỡ cá). Nên ăn các món ăn luộc, hạn chế các món rán, chiên mỡ, chiên bơ.

- Cân đối bữa ăn, nên tăng cường ăn cá tôm, cua, đậu.

- Nên uống sữa, và chỉ nên sử dụng các loại sữa không đường ít béo và tốt nhất là nên ăn sữa chua.

- Ăn uống điều độ, ăn đúng bữa, đúng giờ. Không nên ăn bữa tối quá muộn và nên ăn ít trước khi đi ngủ.

- Hạn chế rượu bia

- Tập luyện thể thao hợp lý kiểm soát cân nặng. Các chuyên gia khuyến cáo, bạn nên dành khoảng 30 phút để tập aerobic mỗi ngày, đi bộ hoặc đi xe đạp.

- Khi dùng thuốc người bệnh cần hỏi bác sĩ về tác dụng gây độc gan của thuốc, và hạn chế tối đa sử dụng các thuốc gây độc cho gan.

Gan nhiễm mỡ không nên ăn gì?

Bệnh gan nhiễm mỡ là bệnh lành tính, tuy nhiên nếu người bệnh chủ quan trong ăn uống thì bệnh có thể diễn tiến nặng và gây ra các biến chứng xấu hơn. Do vậy, cần xây dựng một chế độ ăn uống hợp lý khoa học để bệnh tình thuyên giảm, tránh tai biến.

Các loại thực phẩm như cơm, bún, mì, phở, bánh mì nên ăn ít thì tốt hơn là ăn thừa vì sẽ làm dư năng lượng, càng làm tăng mỡ trong cơ thể và trong gan.

Hạn chế ăn mỡ động vật

Trước hết, với người bị gan nhiễm mỡ cần hạn chế ăn mỡ động vật trong bữa ăn hàng ngày. Có như vậy mới làm giảm lượng mỡ trong máu, lượng mỡ vận chuyển qua gan giảm, qua đó giảm gánh nặng cho gan. Thay vì mỡ động vật, người bệnh nên sử dụng các loại dầu thực vật như dầu mè, dầu đậu nành, dầu olive,…

Kiêng ăn đồ ăn nhiều cholesterol

Người bệnh gan nhiễm mỡ cũng nên kiêng ăn các loại phủ tạng động vật, da động vật, lòng đỏ trứng… vì có chứa nhiều cholesterol. Hạn chế được các loại thức ăn này sẽ giúp người bệnh giảm được lượng mỡ thừa và phòng ngừa hoặc làm ổn định bệnh xơ vữa động mạch, cao huyết áp, tiểu đường, béo phì…

Không nên ăn nhiều thịt

Bệnh nhân bị gan nhiễm mỡ cũng không nên ăn thịt nhiều, đặc biệt là các loại thịt đỏ vì chất đạm (protein) cũng sẽ phải chuyển hóa ở gan, làm tăng gánh nặng cho gan. Người bệnh nên ăn nhiều cá tươi, nhất là những loại cá được đánh bắt dưới sông. Nhộng tằm cũng là một loại thức ăn cần thiết trong các trường hợp gan nhiễm mỡ vì có tác dụng giảm cholesterol và cải thiện chức năng gan.

Hạn chế gia vị cay nóng

Không chỉ những thực phẩm liên quan đến động vật mà những gia vị thông thường hằng ngày cũng được xếp vào danh sách kiêng cử đối với người mắc bệnh gan nhiễm mỡ. Những gia vị như: tiêu, ớt, tỏi, gừng, củ riềng…người bệnh cần cẩn thận khi sử dụng vì những gia vị này cay và nóng sẽ làm gan chúng ta “không khỏe”.

Tránh ăn trái cây nhiều năng lượng, khó tiêu

Những trường hợp gan nhiễm mỡ có kèm viêm gan vừa hoặc nặng, nên cẩn thận khi ăn những loại trái cây có chứa nhiều năng lượng và khó tiêu như sầu riêng, mít…

Không uống rượu bia, chất kích thích

Đặc biệt người bệnh gan nhiễm mỡ phải kiêng rượu bia. Khi bị bệnh mà người bệnh vẫn tiếp tục uống rượu bia sẽ làm quá trình chuyển đến xơ gan và ung thư gan nhanh hơn rất nhiều. Đồng thời khi uống bia, rượu gan phải hoạt động nhiều hơn để đào thải các chất độc hại ở trong bia rượu ra khỏi cơ thể. Người bệnh cần đặc biệt kiêng bia rượu để việc điều trị bệnh nhanh có kết quả nhất.

Gan nhiễm mỡ nên ăn gì?

Bệnh nhân viêm gan nói chung và gan nhiễm mỡ nói riêng nên ăn nhiều rau củ quả và trái cây. Người bệnh nên ăn một số loại rau như rau ngót, cần tây, diếp cá, rau lang… Dùng bông actisô tươi hầm với tàu hũ ky, nấm hương… thì vừa ngon, vừa bổ mà lại tốt cho gan. Một số loại trái cây như cam, chanh, bưởi, nho, táo… rất tốt cho bệnh nhân gan nhiễm mỡ.

Ăn nhiều rau củ quả

Rau, củ, quả: đây là những thực phẩm lý tưởng cho người bệnh gan nhiễm mỡ vì có tác dụng hạ cholesterol trong máu và tế bào gan. Ví dụ như là:

Ngô: chứa nhiều acid béo không no, có khả năng thúc đẩy quá trình chuyển hóa của chất béo nói chung và cholesterol nói riêng.

Nấm hương: chứa nhiều chất làm giảm lượng cholesterol trong máu và tế bào gan.

Lá sen: giảm mỡ máu, gairm béo và chống sự tích tụ mỡ trong tế bào gan. Dùng để uống hoặc nấu cháo lá sen.

Rau cần: chứa nhiều virtamin, tác dụng mát gan, hạ cholesterol, thúc đầy quá trình bài tiết các chất thải và làm sạch huyết dịch.

Ngoài ra, người bị gan nhiễm mỡ nên trọng dụng các loại rau và hoa quả tươi như cải xanh, cải cúc, rau muống... có công dụng giải nhiệt làm mát gan; cà chua, cà rốt, măng, bí đao, mướp, dưa gang, dưa chuột... có công dụng thanh nhiệt, thông phủ, hành khí, lợi niệu; các loại dầu thực vật như dầu lạc, dầu vừng, dầu đậu tương chứa nhiều acid béo không no có tác dụng làm giảm cholesterol máu; các loại thịt cá ít mỡ và các thức ăn chế từ đậu tương, đậu xanh, đậu đen...

Dầu thực vật

Người bệnh gan nhiễm mỡ nên kiêng mỡ động vật và thay vào đó là nên sử dụng các loại dầu thực vật như dầu lạc, dầu vừng, dầu đậu tương…những loại dầu này chứa nhiều acid béo không no có tác dụng làm giảm cholesterol.

Cá tươi, nhộng tằm

Những loại cá tươi hay nhộng tằm được xem là 1 trong những thức ăn rất tốt cho gan trong trường hợp bị gan nhiễm mỡ nhờ có khả năng hạn chế lượng cholesterol cũng như củng cố chức năng gan.

Hoa atisô

Người bệnh gan nhiễm mỡ có thể dùng hoa atisô để hầm với nấm hương và tàu hủ ki để bổ sung dinh dưỡng và tốt cho gan.

Bưởi, cam chanh, táo

Ngoài ra các loại quả như bưởi, cam, chanh táo cũng rất có ích cho việc điều trị gan nhiễm mỡ. Trong quá trình điều trị bệnh thì bệnh nhân cần tránh những công việc áp lực cao và việc nặng nhọc, nên nghĩ ngơi xã hơi và rèn luyện thể dục thể thao để tăng cường sức khỏe và hỗ trợ điều trị để có hiệu quả cao.

Có một chế độ ăn uống khoa học, hợp lý sẽ giúp bạn cải thiện tình trạng sức khỏe rất tốt. Hãy làm ngay hôm nay vì sức khỏe của bạn nhé.

Đông y điều trị bệnh gan nhiễm mỡ

Tùy thuộc vào triệu chứng của người bệnh. Nếu người béo tăng cân bụng to, là có nguy cơ gan nhiễm mỡ, có thể dùng: nước rau má; nước nhân trần; actiso uống hằng ngày.

Người béo có thể dùng một trong những bài thuốc sau:

Bài 1: Bạch linh 12g, trần bì 12g, hương phụ chế 16g, bán hạ 12g, sơn tra 20g. Sắc uống ngày một thang.

Bài 2: Nhân trần 12g, hoàng cầm 10g, trạch tả 12g, chi tử 8g, chỉ thực 12g. Sắc uống ngày một thang.

Khi đã phát hiện gan nhiễm mỡ có thể uống phối hợp actiso 12g với một trong các bài thuốc sau:

Bài 1: Bạch linh 12g, bạch truật 12g, bạch thược 12g, sài hồ 12g, cam thảo 6g, gừng 8g, uất kim 12g, đương quy 12g. Sắc uống ngày một thang.

Bài 2: Nhân trần 12g, bạch truật 12g, bạch linh 12g, sa tiền 12g, xích thược 12g, trạch tả 12g, ý dĩ 16g, sơn tra 16g. Sắc uống ngày một thang.

Bài 3: Sài hồ 12g, đương quy 12g, chỉ thực 12g, xuyên khung 12g, hậu phác 12g, đại táo 12g, bạch thược 12g, uất kim 12g. Sắc uống ngày một thang.

Nha Trang