Phần lớn di chỉ khảo cổ quý giá đã bị Vietracimex san phẳng?
Theo đó, khu di chỉ khảo cổ học Vườn Chuối thuộc địa phận thôn Lai Xá (xã Kim Chung, huyện Hoài Đức) có tổng diện tích 19.000 m2, được khai quật lần đầu tiên vào năm 1969. Khu vực Vườn Chuối gồm ba gò: Vườn Chuối, Dền Rắn và Mỏ Phượng.
Kết quả các lần khai quật đã ghi nhận Vườn Chuối là loại hình di chỉ cư trú kết hợp mộ táng, tồn tại ít nhất 3 tầng văn hóa phát triển liên tục từ giai đoạn Đồng Đậu - Gò Mun - Đông Sơn. Đây là di chỉ đánh dấu sự có mặt đầu tiên của cư dân Hà Nội cách đây ít nhất từ 2.000 - 3.500 năm. Khi đào rộng hố khai quật, các nhà khoa học phát hiện một số hiện vật mộ táng thu được còn ở tình trạng tốt, có thể đủ điều kiện xét nghiệm ADN, xác định niên đại.
Tháng 5/2019, các cơ quan chức năng đã cho phép tiến hành khai quật khảo cổ tại khu vực Vườn Chuối lần thứ 9. Đây là lần khai quật có quy mô lớn nhất hơn nửa thế kỷ qua. Tại 2 hố khai quật trung tâm, phát hiện tổng số 15 ngôi mộ cổ thời Đồng Đậu và Đông Sơn, tức là cách chúng ta hơn 2.000 năm.
Ngày 22/10, các nhà khảo cổ có báo cáo sơ bộ kết quả khai quật Di chỉ Vườn chuối do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch chỉ đạo, trong đó đánh giá rất cao giá trị của di chỉ. Khu vực này hiện vẫn đang trong quá trình thăm dò khảo cổ. Tuy nhiên, những ngày qua đơn vị thi công tiếp tục san ủi, lắp đặt cống ngầm tại khu vực gò Mỏ Phượng và Dền Rắn khiến các chuyên gia và giới khoa học vô cùng lo lắng.
 Khu di chỉ khảo cổ học Vườn Chuối thuộc địa phận thôn Lai Xá (xã Kim Chung, huyện Hoài Đức) có tổng diện tích 19.000 m2 và được khai quật lần đầu tiên vào năm 1969. |
Được biết, khu vực này đang xây dựng tuyến đường vành đai 3.5 của TP.Hà Nội (UBND huyện Hoài Đức làm chủ đầu tư) và tuyến đường nội bộ của Khu đô thị Kim Chung - Di Trạch do Tổng công ty cổ phần Thương mại xây dựng Việt Nam (Vietracimex) làm chủ đầu tư.Theo PGS.TS. Bùi văn Liêm, hiện trạng khu vực di chỉ khảo cổ hiện nay, gò Mỏ Phượng đã bị san ủi tới 90% diện tích, gò Dền Rắn cũng mất tới 50%, đơn vị thi công đã san ủi và làm cống, làm đường nội bộ trên những diện tích này. Các hố thám sát mà Viện Khảo cổ thực hiện trong thời gian qua hiện nay cũng đã bị lấp.
Trước sự việc trên, TS. Nguyễn Doãn Văn - Trưởng BQL Di tích và Danh thắng Hà Nội cho biết: Vừa qua ông có xuống kiểm tra thực địa tại công trường. Các ngành và các cấp thống nhất rằng, trong quá trình triển khai ở khu Mỏ Phượng và Dền Rắn, đơn vị thi công phải phối hợp chặt chẽ với chính quyền xã, huyện và cơ quan ngành văn hóa. “Trong trường hợp có xuất lộ và bất thường về hiện vật phải dừng thi công ngay, tuân thủ quy trình của Luật Di dản văn hóa, tuy nhiên đơn vị thi công vẫn không tuân thủ”, ông nói.
Trao đổi với báo chí, PGS.TS. Bùi Văn Liêm - Phó Viện trưởng Viện Khảo cổ, chủ nhiệm dự án khai quật khảo cổ học theo chỉ đạo của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho biết: mấy ngày nay ông liên tục xuống công trường tại khu phức hợp Vườn Chuối (Kim Chung, Hòa Đức) và chứng kiến cảnh san lấp làm đường ở khu gò Mỏ Phượng và Dền Rắn thuộc di chỉ Vườn Chuối. Thế nhưng, trong suốt quá trình các đơn vị thi công tiến hành san ủi, làm cống, làm đường thì lại không hề có một đơn vị nào giám sát.
“Vườn Chuối hiện đang bị xâm hại vô cùng nghiêm trọng. Mỏ Phượng gần như bị xóa sổ, Dền Rắn bị phá một nửa, còn Vườn Chuối, nơi các nhà khảo cổ kiến nghị giữ lại để bảo tồn thì liên tục bị trộm đồ cổ những ngày gần đây. Chúng tôi đề xuất khu Mỏ Phượng và Dền Rắn khi thi công phải có giám sát của cán bộ chuyên môn. Quá trình khảo sát phát hiện 25 hố thăm dò ở hai khu vực này với tổng diện tích 200m2, chúng tôi chưa bàn giao mặt bằng nhưng các đơn vị này đã thi công đường, đặt cống ngầm như thế vi phạm các văn bản thành phố, Luật Di sản. Giấy phép khai quật cho phép chúng tôi khai quật hết tháng 11/2019”, PGS. TS. Bùi Văn Liêm nói.
Khẩn cấp đề xuất giải pháp bảo tồn
Ngày 4/11 vừa qua, Giám đốc Sở Văn hóa Thể thao (VHTT) Hà Nội Tô Văn Động đã gửi văn bản về việc bảo vệ khu di chỉ Vườn Chuối đến một số đơn vị liên quan. Theo đó, Sở VHTT Hà Nội đề nghị các đơn vị Chủ đầu tư xây dựng đường 3.5 và Khu đô thị Thăng Long 9 tổ chức theo dõi phát hiện di tích, di vật trong quá trình thi công tại khu vực liên quan đến di chỉ Vườn Chuối cũng như các khu vực thi công khác.
Trong trường hợp thấy có khả năng có di tích hoặc di vật cổ, cổ vật, bảo vật quốc gia thì chủ dự án phải tạm ngừng thi công và thông báo kịp thời cho Phòng VHTT huyện Hoài Đức, Ban QL Di tích và danh thắng Hà Nội để có biện pháp xử lý kịp thời. Tuy nhiên, một lãnh đạo UBND xã Kim Chung cho biết, đến nay, huyện chưa có văn bản gửi cho xã nên chính quyền xã chưa có cơ sở pháp lý để theo dõi, giám sát đơn vị thi công.
Đến ngày 12/11, Sở Văn hóa và Thể thao TP. Hà Nội có văn bản số 4220 gửi UBND TP Hà Nội về kết quả sơ bộ thăm dò, khai quật di chỉ khảo cổ học Vườn Chuối (xã Kim Chung, huyện Hoài Đức, Hà Nội).
 Hố khai quật bên trong khu di chỉ khảo cổ học 3.500 năm |
Theo đó, Sở Sở Văn hóa và Thể thao TP. Hà Nội khẳng định Vườn chuối là địa điểm khảo cổ thời tiền sử phân bố trên các gò đất ở thôn Lai Xá, Kim Chung, Hoài Đức. Khu Vườn chuối đã trải qua 9 lần khai quật nghiên cứu khảo cổ và xác định đây là phực hệ chi cư trú-mộ tang phát triển liên tục qua các thời kỳ Đồng Đậu – Gò Mun – Đông Sơn thuộc thời tiền sử, sơ sử miền Bắc nước ta.
Tuy nhiên, cũng trong văn bản này, Sở Văn hóa và Thể thao TP. Hà Nội chỉ cho rằng chủ đầu tư xây dựng đường 3.5 và khu đô thị Thăng Long 9 trong quá trình thi công cần phối hợp với các cơ quan văn hóa, UBND huyện Hoài Đức, UBND xã Kim Chung theo dõi và dừng thi công khi phát hiện di tích để thông báo cho các cơ quan chuyên môn xử lý di tích theo Luật Di sản. “Địa điểm Vườn chuối vào danh mục kiểm kê di tích của thành phố và tổng hợp tư liệu lập hồ sơ xếp hạng di tích”, văn bản của Sở Văn hóa và Thể thao TP. Hà Nội nêu rõ.
Viện Khảo cổ học cũng đã đề nghị bảo tồn 6.000 m2 nửa phía đông di chỉ, khoanh vùng bảo vệ và xây dựng hồ sơ xếp hạng và bảo vệ di tích theo quy định pháp luật về di sản văn hóa. Một mặt, tiến hành khai quật nghiên cứu di dời 6.000 m2 nửa phía tây di chỉ Vườn Chuối.
Sau khi kết thúc nghiên cứu, giải phóng mặt bằng phục vụ xây dựng tuyến đường vành đai 3,5 của Thành phố Hà Nội, đối với các di chỉ Dền Rắn và Mỏ Phượng, Viện Khảo cổ học đề nghị UBND TP. Hà Nội chỉ đạo Vietracimex phối hợp với Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội và các cơ quan chuyên môn tiến hành khai quật di dời khu vực phân bố di tích khảo cổ trước khi thực hiện xây dựng khu đô thị.
Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội cũng thống nhất với đề nghị của Viện Khảo cổ học về việc nghiên cứu khảo cổ di chỉ Vườn Chuối. Sở sẽ phối hợp với Viện Khảo cổ học có văn bản gửi UBND huyện Hoài Đức có ý kiến về việc đưa nửa phía đông di chi (bảo tồn 6.000 m2) vào khu vực bảo vệ di chỉ khảo cổ, làm cơ sở triển khai các công việc tiếp theo của việc đưa di chỉ vào danh mục kiểm kê di tích của Thành phố...
Ông Tô Văn Động - Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội đã đề nghị UBND Thành phố có văn bản gửi Tổng Công ty cổ phần Thương mại xây dựng Vietracimex về việc bảo vệ di chỉ khảo cổ học Vườn Chuối theo pháp luật về di sản văn hóa; đề nghị Thành phố chỉ đạo UBND huyện Hoài Đức có phương án phân công các đơn vị thường xuyên bảo vệ, ngăn chặn và xử lý kịp thời các hành vi đào trộm cổ vật tại khu vực di chỉ Vườn Chuối. Trường hợp thấy có khả năng có di tích hoặc di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia thì chủ dự án phải tạm ngừng thi công và thông báo kịp thời cho UBND huyện Hoài Đức, Ban Quản lý di tích danh thắng thuộc Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội để có biện pháp xử lý kịp thời.
