Nhưng chính xác thì làm thế nào để xà phòng có thể tiêu diệt vi khuẩn cũng như virus gây bệnh truyền nhiễm cho chúng ta?
Giáo sư Palli Thordarson ở Đại học New South Wales (Australia) đã giải thích về sự hữu hiệu của xà phòng thông thường trong việc vô hiệu hóa virus.
Đa số các chuyên gia không xem virus là một sinh vật có sự sống hoàn chỉnh, vì virus không có khả năng tự sinh sản và hấp thụ năng lượng để sinh sống (virus phải có vật chủ mới có thể duy trì sự tồn tại của nó). Xà phòng kết hợp với nước sẽ phá hoại cấu trúc của virus, giống như việc rút một lá bài của một tòa nhà xếp bằng bài tây. Điều này sẽ làm cả tòa nhà bị đổ sập.
“Nước thải sinh hoạt có lẫn triclosan hoặc triclocarban khi thải ra ngoài môi trường sẽ làm cho các loài vi khuẩn chẳng những không bị tiêu diệt mà còn giúp chúng tăng sức đề kháng với các loại kháng sinh”.
Tiến sĩ Selina Ward
Hãy tìm hiểu kỹ hơn về tất cả các vi khuẩn và một số virus - bao gồm cả virus SARS-CoV-2 gây dịch bệnh COVID-19 gần đây. Chúng bao gồm những phân tử chất béo lipid, protein và RNA. Trong đó, mắt xích yếu nhất là các phân tử chất béo, đây là lớp vỏ bọc bảo vệ của con virus, vừa hỗ trợ sự xâm nhập của virus vào các tế bào cơ thể.
Xà phòng có chứa các thành phần phân tử giống chất béo gọi là chất “lưỡng phần” (amphiphile). Chất lưỡng phần có cấu trúc tương tự như chất béo lipid của virus, và sẽ “chiến đấu” với các các lipid của virus. Song song đó, chất này còn có tác dụng “hòa tan” các liên kết phi hóa trị (non-covalent bond) của virus, các liên kết này chính là “chất keo” giúp liên kết các thành phần phân tử lipid, protein và RNA của virus. Nhờ vậy, phân tử xà phòng sẽ đẩy virus bong tróc khỏi bề mặt da tay con người, virus bị ‘sụp đổ’ cấu trúc, dẫn tới bị tiêu diệt.
Các nhà khoa học đã tiến hành một nghiên cứu. Theo đó, trong nhóm đối tượng không rửa tay, vi khuẩn có trong 44% số người tham gia. Ở những người chỉ rửa tay bằng nước, 23% đối tượng nghiên cứu đã có vi khuẩn. Và trong nhóm rửa tay bằng xà phòng và nước, vi khuẩn chỉ được phát hiện ở 8% số người. Các phân tử xà phòng có hiệu quả trong việc loại bỏ và tiêu diệt hoàn toàn vi khuẩn trên tay chúng ta.
Cơ quan Quản lý thực - dược phẩm Mỹ (FDA) từng có một kết luận khác, rằng một số loại xà phòng diệt khuẩn chẳng mang lại lợi ích gì cho sức khỏe của người tiêu dùng, mà ngược lại còn gây hại. Các nghiên cứu khác thực hiện vào năm 2016 cho thấy lạm dụng xà phòng diệt khuẩn có thể làm tăng đề kháng với thuốc kháng sinh của một số vi khuẩn. Tiến sĩ Patrick McNamara thuộc Đại học Marquette (Mỹ), người đã thực hiện nhiều nghiên cứu về xà phòng kháng khuẩn cho biết: “Nước thải sinh hoạt có lẫn triclosan hoặc triclocarban khi thải ra ngoài môi trường sẽ làm cho các loài vi khuẩn chẳng những không bị tiêu diệt mà còn giúp chúng tăng sức đề kháng với các loại kháng sinh”.
Tuy nhiên, một yếu tố quan trọng cần thiết để xà phòng có thể thực hiện đúng chức năng của nó thường bị quên đi, đó là thời gian. Thời gian tối thiểu cho mỗi lần rửa tay là 20- 30 giây. Việc cắt ngắn thời gian đó có thể đồng nghĩa với việc bỏ lỡ tác dụng bảo vệ của xà phòng.