Thời gian qua, cùng với những sản phẩm nghệ thuật được đầu tư bài bản, công phu, tâm huyết, chứa đựng những giá trị sâu sắc về văn hóa dân tộc ra đời thì chúng ta cũng thấy có những sản phẩm nghệ thuật mang tính chất trào lưu phù phiếm, giá trị thấp kém, nhố nhăng, phản cảm cũng "chào đời" thu hút sự chú ý của một bộ phận xã hội.
Điển hình là trong những ngày đầu năm 2025, khi “Bắc Bling” của Hòa Minzy chạm mốc 100 triệu lượt xem trên YouTube, lan tỏa năng lượng tích cực, khơi dậy tình yêu văn hóa dân gian trong lòng công chúng, thì ở chiều hướng ngược lại, bản “Sự nghiệp chướng” của Pháo lại trở thành một… “nghiệp vụ truyền thông lạ đời”, khiến dư luận dậy sóng, báo giới hoang mang và cộng đồng mạng chia rẽ.
Cùng là nghệ sĩ Việt, cùng phát hành sản phẩm âm nhạc trên nền tảng số, nhưng cách mà hai ê-kíp tiếp cận công chúng đã lột tả hai thái cực của một nền giải trí: một bên chọn sự tử tế, chân giá trị văn hóa tốt đẹp để lan tỏa, một bên chọn sự lố bịch để đánh cược. Sự xuất hiện của MV “Sự nghiệp chướng” cùng phiên livestream đầy kịch tính, hỗn loạn của ViruSs và rapper Pháo đã tạo ra một vết gợn lớn trong không gian nghệ thuật Việt. Khi bạn thiếu sâu sắc, bạn sẽ khó phân biệt cái gì là thực, cái gì là hư, cái gì là phù phiếm còn cái gì là chân ái cuộc đời. Khi đó, một số người sẽ bị mơ hồ, vô định trước những thứ phù phiếm ngược đời. Họ không giới thiệu sản phẩm bằng âm nhạc, mà dựng hẳn Livestream úp mở, nước mắt lưng tròng, status ẩn ý đầy tâm linh kiểu “gieo nghiệp”. Họ đưa ra mối quan hệ rạn nứt, bất ngờ hòa giải, rồi “chốt đơn” MV. Và cuối cùng là mạng xã hội, fanpage, KOL… tạo hiệu ứng tranh cãi cực đoan để đánh lừa thuật toán trending.
 |
Không nên để sự lố bịch chiếm sóng |
Cái đáng ngại ở đây không chỉ là một MV thiếu giá trị nghệ thuật, mà còn là nghi vấn một chiến dịch truyền thông “bẩn” sử dụng công chúng như công cụ seeding, biến khán giả thành nhân vật phụ cho một màn kịch tự biên tự diễn. Và cái kết thì chúng ta còn lâu mới thấy, vẫn đặt dấu hỏi là còn sự chú ý, là còn nằm trong suy tính của những người tạo drama này. Rồi chúng ta nhận được những gì nhỉ? Từ những người dường như "vô danh tiểu tốt" hoặc chỉ ảnh hưởng, nổi tiếng ở một "góc vườn" thì giờ họ đã: tăng follow rất nhanh; có ca khúc với những câu từ vớ vẩn lọt Top 1 trending mà không cần đầu tư MV, truyền thông; streamer liên tục livestream đối chất với anti, thu về hàng tỉ đồng; cộng đồng mạng thì mất ăn, mất ngủ, mất tiền, mất công, mất việc nhưng vẫn chưa được nhìn thấy bằng chứng và cái kết câu chuyện.
Có lẽ, một số người trong chúng ta đang cảm thấy tương đối bất bình khi mà thời điểm này, sự quan tâm của một bộ phận không nhỏ khán giả đang có phần dồn vào lùm xùm liên quan đến những thứ chẳng ra gì, một TikTok ker nổi tiếng cùng một lúc hẹn hò, tình cảm với nhiều người. Kéo theo đó, người ta dồn sự chú ý tới một người, đang được xem là nạn nhân trong drama, một cô nàng raper cũng nổi tiếng. Đồng thời, người ta cũng dồn xu hướng chú ý thưởng thức một tác phẩm do cô này thực hiện. Đến mức, sự tò mò đó đã có lúc đưa tác phẩm này lên vị trí Top 1 Youtube trong khi một tác phẩm đậm chất văn hóa, ý nghĩa và gây nghiện cho cộng đồng là Bắc Bling của Hòa Minzy chỉ đứng thứ hai.
Tương tự một sự kiện về văn hóa du lịch vừa diễn ra tại thành phố Hòa Bình khiến dân mạng tranh cãi, ngán ngẩm không phải ở nội dung chương trình mà là danh sách ban giám khảo. Từ bao giờ những "idol mạng" nổi lên nhờ các content nhảm nhí, sống ảo lố lăng, thậm chí phản cảm lại đủ tiêu chuẩn để được trao vị trí giao lưu với khán giả, mà phần lớn là học sinh?
Xây dựng hình ảnh trên mạng xã hội để phát triển sự nghiệp là quyền của mỗi cá nhân, nhưng không phải ai có lượt theo dõi cao cũng xứng đáng với vị trí khách mời trong một chương trình mang ý nghĩa cộng đồng. Việc lựa chọn KOL tham gia những sự kiện như thế này không thể chỉ dựa trên độ nổi tiếng, mà cần xem xét cả giá trị mà họ thực sự mang lại.
Thực ra, xét cho cùng thì quy luật tâm lý con người trong một xã hội thì họ thường có xu hướng quan tâm đến những thị phi là điều khó tránh khỏi. Không phải tự nhiên mà từ trước đến nay, không ít nghệ sĩ chọn scandal để PR bản thân hay tạo phốt phục vụ ý đồ nào đó. Tuy nhiên, như chúng ta đã từng chứng kiến, tất cả chiêu trò, thị phi ngược dòng đều chỉ như bong bóng phập phồng mà thôi. Vì sau đó, mọi thứ sẽ trở nên nhạt nhẽo thậm chí ngớ ngẩn. Còn ngược lại, những gì thuộc về giá trị thì luôn đậm sâu, bền chắc và tồn tại mãi mãi, càng theo thời gian nó càng trở lên lung linh, ngọt ngào, tỏa sáng và in đậm sâu trong lòng quần chúng, càng ngày càng trở nên giá trị.
Vậy nên, giữa xu hướng và giá trị nếu có cả hai được thì tốt còn nếu không, người làm nghệ thuật chân chính và cái chân – thiện – mỹ ở đời sống được sâu sắc trong lòng cộng đồng thì vẫn phải hướng xây dựng giá trị. Và đúng như quy luật, những gì thuộc về giá trị từ văn hóa đến hàng hóa càng thật, càng xịn thì càng sống lâu bền, vững chãi. Rõ ràng rằng Bắc Bling của Hòa Minzy với xu hướng và giá trị văn hóa truyền thống hiện đã đạt hơn 187 triệu view và tiếp tục tăng lên trong khi "Sự nghiệp chướng" của Pháo chỉ đạt đến con số 25 triệu view đã chững lại. Từ đó cho thấy, xu hướng không bao giờ và không khi nào có thể lấn át được giá trị, và trong văn hóa thì chỉ có giá trị mới ngự trị trong cộng đồng mà thôi.
Tóm lại, giá trị nó khác với trào lưu. Giá trị nó luôn là điểm tựa, là nền móng cho mọi quốc gia, dân tộc định hình, tồn tại. Và suy cho cùng, những thứ thị phi, xu hướng không bao giờ và không khi nào có thể được mang lên bàn cân với giả trị cả. Vì thực chất tác phẩm nghệ thuật mà chạy theo xu hướng nó chỉ như những thứ nổi trên mặt nước, còn tồn tại và lan tỏa tự nhiên trong lòng công chúng thì chỉ có tác phẩm mang giá trị văn hóa dân tộc, những điều tốt đẹp trong cuộc sống mới có tồn tại và phát triển trường tồn cùng thời gian và lịch sử được.
Hoàng Yến – Nguyên Ngọc
Phòng An ninh Chính trị Nội bộ - Công an thành phố Hà Nội
