Thời gian qua, mối quan hệ đối tác chiến lược toàn diện giữa Việt Nam và Liên bang Nga luôn được coi trọng và đạt nhiều thành tựu trong tất cả các lĩnh vực chính trị, kinh tế thương mại, an ninh quốc phòng, văn hóa, khoa học, giáo dục. Bất chấp đại dịch COVID-19, hai bên thường xuyên duy trì các cuộc tiếp xúc cấp cao, trao đổi đoàn, thúc đẩy hợp tác trong các lĩnh vực mới.
*Mối quan hệ truyền thống với độ tin cậy cao
Quan hệ Việt Nam-Liên bang Nga được mở đầu bằng dấu mốc ngày 30/1/1950-Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Liên bang Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô Viết (Liên Xô) chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao. Từ đó đến nay, hai nước thường xuyên duy trì và thúc đẩy mối quan hệ với độ tin cậy cao. Việt Nam và Nga ký Tuyên bố chung về quan hệ Đối tác chiến lược ngày 1/3/2001; ra Tuyên bố chung về tăng cường hơn nữa quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện ngày 27/7/2012.
Trong hai năm 2019-2020, hai nước tổ chức Năm chéo Việt-Nga, Nga-Việt nhân 25 năm ký kết Hiệp ước về những nguyên tắc cơ bản của quan hệ hữu nghị (1994-2019) và 70 năm thiết lập quan hệ ngoại giao (1950-2020), được tiếp tục trong năm 2021.
Quan hệ chính trị Việt-Nga luôn có độ tin cậy cao và không ngừng được củng cố. Trao đổi đoàn cấp cao diễn ra thường xuyên, tạo động lực mạnh mẽ cho việc phát triển quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện giữa hai nước.
Từ năm 2020, bất chấp tác động của dịch COVID-19, tiếp xúc cấp cao song phương vẫn được duy trì thường xuyên thông qua điện đàm, hội nghị trực tuyến giữa tất cả các lãnh đạo chủ chốt của hai nước. Điển hình là: Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng điện đàm với Tổng thống Nga Putin (tháng 4/2021), với Phó Chủ tịch Hội đồng an ninh Nga, Chủ tịch Đảng nước Nga thống nhất Medvedev (tháng 2/2021); Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc điện đàm với Tổng thống Nga Putin (tháng 9/2021); Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ điện đàm với Chủ tịch Hội đồng Liên bang Quốc hội Nga Matvienko (tháng 6/2021); Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn điện đàm với Bộ trưởng Ngoại giao Nga Lavrov (tháng 5/2021) và thăm chính thức Nga vào tháng 9/2021.
Hai bên cũng duy trì nhiều cơ chế phối hợp và đối thoại như Đối thoại chiến lược Ngoại giao-Quốc phòng-An ninh thường niên cấp Thứ trưởng thường trực Ngoại giao; Đối thoại chiến lược quốc phòng cấp Thứ trưởng Quốc phòng… Ngoài ra, hai bên tiến hành tham vấn chính trị thường kỳ cấp Thứ trưởng Ngoại giao và cấp cục, vụ trong khuôn khổ hợp tác giữa hai Bộ Ngoại giao.
Trên các diễn đàn đa phương, hai bên đồng quan điểm về nhiều vấn đề quốc tế và khu vực, phối hợp chặt chẽ và ủng hộ nhau trên các diễn đàn quốc tế như Liên hợp quốc, APEC, ASEM, ARF, CICA... Nga ủng hộ lập trường của Việt Nam về giải quyết tranh chấp tại Biển Đông bằng biện pháp hòa bình, không sử dụng vũ lực hoặc đe dọa sử dụng vũ lực, trên cơ sở luật pháp quốc tế, Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển 1982 (UNCLOS), Tuyên bố về ứng xử của các bên tại Biển Đông (DOC), sớm xây dựng Bộ Quy tắc ứng xử của các bên tại Biển Đông (COC).
*Lĩnh vực hợp tác đa dạng
Hợp tác trên nhiều lĩnh vực đa dạng, quan hệ Việt Nam-Liên bang Nga ngày càng có chiều sâu và đi vào thực chất. Hợp tác kinh tế-thương mại hai nước thời gian qua phát triển năng động. Hai nước duy trì cơ chế Ủy ban liên Chính phủ về hợp tác kinh tế-thương mại và khoa học-kỹ thuật, thành lập từ năm 1992 và được nâng cấp lên cấp Phó Thủ tướng từ năm 2011. Ủy ban liên Chính phủ họp thường niên, gần đây nhất, vào tháng 10/2021, hai bên đã tiến hành Khóa họp lần thứ 23 theo hình thức trực tuyến.
Kim ngạch thương mại giữa hai nước trong năm 2020 đạt gần 4,85 tỷ USD, tăng gần 9% so với năm 2019, trong đó xuất khẩu đạt 2,85 tỷ USD, nhập khẩu đạt 2 tỷ USD. Kim ngạch thương mại trong 9 tháng năm 2021 đạt 3,6 tỷ USD, tăng gần 5% so với cùng kỳ năm 2020. Các mặt hàng xuất khẩu chính của Việt Nam sang Nga gồm: Điện thoại, thiết bị điện tử, dệt may, giày dép, nông, thủy, hải sản các loại…; các mặt hàng nhập khẩu chính gồm: Than đá, lúa mỳ, sắt thép, phân bón, ô tô, máy móc, thiết bị các loại…
Ở lĩnh vực đầu tư, tính đến tháng 4/2021, Nga đứng thứ 25 trong số các nước và vùng lãnh thổ đầu tư vào Việt Nam với 144 dự án và tổng số vốn đăng ký khoảng 944 triệu USD. Đầu tư của Nga tập trung chủ yếu vào lĩnh vực khai khoáng, dầu khí, công nghiệp chế biến, chế tạo...
Việt Nam có hơn 20 dự án đầu tư sang Nga với tổng vốn đăng ký gần 3 tỷ USD, chủ yếu của các dự án Liên doanh dầu khí Rusvietpetro, Trung tâm Văn hóa-Thương mại Hà Nội-Moskva, Dự án chăn nuôi bò sữa và nông nghiệp của Tập đoàn TH tại Nga. Các doanh nghiệp Nga cũng tham gia vào dự án Nhiệt điện khí hóa lỏng tại Cà Ná (Ninh Thuận); dự án Khu công nghiệp Việt-Nga tại Hải Phòng; dự án Điện gió ngoài khơi tại Vĩnh Phong (Bình Thuận)...
Năng lượng là lĩnh vực hợp tác truyền thống chiến lược và hiệu quả, đem lại nguồn thu đáng kể cho ngân sách Việt Nam và Nga. Bên cạnh việc tiếp tục hợp tác trong khuôn khổ Xí nghiệp liên doanh Vietsovpetro đến năm 2030, các Tập đoàn dầu khí lớn của Nga như Gazprom và Rosneft đang triển khai nhiều dự án tại thềm lục địa Việt Nam, bao gồm tại các khu vực xa bờ. Tại Nga, Liên doanh Dầu khí Rusvietpetro đang triển khai dự án khai thác dầu khí tại Khu tự trị Nhe-nhét-xki. Ngoài ra, các doanh nghiệp dầu khí hai nước đang xem xét, mở rộng hợp tác sang các lĩnh vực mới như điện khí, điện hóa lỏng, năng lượng tái tạo…
Trong bối cảnh COVID-19, hai nước đã phối hợp chặt chẽ trong ứng phó với dịch bệnh. Trong giai đoạn đầu, Chính phủ Việt Nam, Quốc hội, các bộ, ngành của Việt Nam đã tặng Nga khẩu trang y tế và một số vật tư y tế. Đến thời điểm hiện tại, phía Nga đã viện trợ cho Việt Nam khoảng 15.000 liều vaccine Sputnik-V và một số thuốc điều trị, vật tư y tế. Hiện nay, hai nước đang thảo luận phương hướng để Liên bang Nga sớm cung cấp vaccine cho Việt Nam theo lộ trình đã được thống nhất và đẩy nhanh chuyển giao công nghệ sản xuất vaccine của Nga tại Việt Nam. Hợp tác các lĩnh vực văn hóa, du lịch, giáo dục cũng được thúc đẩy mạnh mẽ thông qua nhiều cơ chế truyền thống và các hoạt động cụ thể.
Thời gian qua, hợp tác an ninh-quốc phòng tiếp tục là một trong những lĩnh vực được đẩy mạnh. Việt Nam và Nga duy trì Ủy ban liên Chính phủ về hợp tác kỹ thuật quân sự cấp Thứ trưởng Bộ Quốc phòng. Nga là đối tác quan trọng hàng đầu của Việt Nam trong lĩnh vực kỹ thuật quân sự, với việc tiếp tục cung cấp các vũ khí và khí tài cho Việt Nam. Hai bên đã tiến hành Đối thoại chiến lược Quốc phòng cấp Thứ trưởng Quốc phòng, lần thứ 5 gần đây nhất vào tháng 12/2019.
Hợp tác khoa học-công nghệ tiếp tục được duy trì. Hai nước đã thực hiện các dự án nghiên cứu và chuyển giao công nghệ. Hợp tác nghiên cứu khoa học trong khuôn khổ Trung tâm Nhiệt đới tại Việt Nam mang lại nhiều kết quả tích cực. Hai bên đang triển khai dự án Trung tâm Nghiên cứu khoa học và công nghệ hạt nhân. Hợp tác địa phương tiếp tục được duy trì và tăng cường thông qua trao đổi đoàn và ký kết nhiều thỏa thuận hợp tác.
Cộng đồng người Việt Nam tại Nga hiện có khoảng 60-80 nghìn người, đã tồn tại và làm ăn, sinh sống tại Nga trong ba thập kỷ; có những đóng góp đáng kể cho đất nước, luôn đi đầu trong các hoạt động từ thiện. Tại Liên bang Nga đã thành lập các tổ chức của người Việt như Hội người Việt Nam tại Liên bang Nga, Hội doanh nghiệp, Hội Cựu chiến binh, Hội sinh viên tại Moskva, Hội Văn học Nghệ thuật, Hội Khoa học Kỹ thuật, Hội Y Dược, Hội võ thuật, các Hội đồng hương…
* Điểm nhấn quan trọng trong chương trình nghị sự song phương
Diễn ra trong bối cảnh hai nước vừa kỷ niệm 70 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam-Liên bang Nga năm 2020 và tổ chức Năm Chéo tại mỗi quốc gia (2019-2020) nhân kỷ niệm 25 năm ký Hiệp ước về những nguyên tắc cơ bản của mối quan hệ hữu nghị Việt-Nga (ký ngày 16/6/1994) và 20 năm ký Tuyên bố chung về quan hệ Đối tác chiến lược Việt – Nga (2001-2021), Đại sứ Việt Nam tại Liên bang Nga Đặng Minh Khôi cho rằng, chuyến thăm có ý nghĩa hết sức quan trọng, đó là làm sâu sắc hơn nữa quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện Việt-Nga trên tất cả các lĩnh vực và nâng tầm lên trong tình hình mới. Chuyến thăm cũng thể hiện Việt Nam tích cực thực hiện đường lối đối ngoại sau Đại hội Đảng XIII theo tinh thần độc lập, tự chủ, đa dạng hóa, đa phương hóa, vì lợi ích quốc gia, dân tộc, và đóng góp vào hòa bình, ổn định trên thế giới.
Đại sứ Liên bang Nga tại Việt Nam Gennady Bezdetko khẳng định, quan hệ giữa Nga và Việt Nam mang tính hữu nghị truyền thống và tin cậy; vượt qua thử thách của thời gian, phát triển thành công trên nhiều lĩnh vực khác nhau, bao gồm thương mại, đầu tư, quốc phòng-an ninh, khoa học-công nghệ, giáo dục-đào tạo. Điều đó phần lớn được thúc đẩy bởi đối thoại chính trị thường xuyên và thực chất ở cấp cao nhất, cũng như cấp cao. Chuyến thăm Nga của Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc là một trong những điểm nhấn quan trọng trong chương trình nghị sự song phương năm 2021, được kỳ vọng đem lại một xung lực mới thúc đẩy quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện Nga-Việt trên nhiều lĩnh vực, đảm bảo mối quan hệ này sẽ tiếp tục phát triển tốt đẹp trong tương lai.
Tin tưởng chuyến thăm sẽ thành công tốt đẹp, Đại sứ Nga tại Việt Nam Gennady Bezdetko cho biết, lãnh đạo cao cấp hai nước sẽ có các cuộc hội đàm thảo luận về các biện pháp mở rộng hợp tác giữa Việt Nam và Liên bang Nga; nhiều văn kiện song phương dự kiến sẽ được ký kết nhân dịp này, từ đó, giúp củng cố nền tảng pháp lý của mối quan hệ song phương, thúc đẩy hơn nữa quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện giữa Nga và Việt Nam.
