Ann Pizzorusso, nhà địa chất kiêm nhà sử học nghệ thuật chuyên nghiên cứu về Leonardo da Vinci và thời kỳ Phục hưng, tin rằng bà đã tìm ra địa điểm trong bức Mona Lisa nhờ chuyên môn về địa chất của mình.
Ba thập kỷ trước, Pizzorusso đã đến thăm thị trấn Lecco phía bờ đông nam hồ Como, Ý - nơi bà tin là địa điểm trong bức tranh - để tìm lại những dấu vết của Leonardo da Vinci, đồng thời trang bị theo mình những trang nhật ký và các bức vẽ của vị họa sĩ. Bà chia sẻ với CNN trong một cuộc phỏng vấn qua điện thoại: “Trong sổ tay của mình, ông ấy đề cập đến việc từng làm kỹ sư ở Lecco”.
Theo Pizzorusso, dự án mà Leonardo đang thực hiện lúc đó đã bị hủy bỏ, nhưng ông vẫn giữ lại bản phác thảo địa chất tại khu vực đó (một bức vẽ dãy núi gần Lecco bằng phấn đỏ, hiện thuộc Bộ sưu tập Hoàng gia tại Windsor, London).
Tuy Pizzorusso không phải là người đầu tiên đưa ra giả thuyết về địa điểm trong bức Mona Lisa (năm 2011, một nhà sử học nghệ thuật cho rằng khung cảnh của bức tranh nằm ở một thị trấn nhỏ tên là Bobbio, trong khi có người khác nói đó là thị trấn Arezzo), bà tin rằng mình là nhà địa chất đầu tiên đưa ra nhận định này.
Các suy đoán trước đây tập trung vào cây cầu hình vòm ở gần vai phải của Mona Lisa. Tuy nhiên, Pizzorusso khẳng định có thể thu thập được nhiều thông tin hơn từ cấu tạo đá độc đáo ở chi tiết đường chân trời. “Những cây cầu có thể được thay thế ,” bà nói. “Nếu nhìn vào phần hậu cảnh, bạn sẽ thấy những đỉnh núi tựa như những cột đá nhọn. Đó là một dạng xói mòn xảy ra khi các kiến trúc đá vôi bị nứt và vỡ thành từng khối, gần giống như hình răng cưa… Chúng ta biết đá vôi tồn tại ở Lecco. Khi bạn nhìn vào bức Mona Lisa, bạn sẽ thấy một dãy núi ở phần hậu cảnh có họa tiết răng cưa này.”
Tương tự, hồ nước phía sau Mona Lisa có đặc điểm địa chất đặc biệt và Pizzorusso tin rằng đó là Hồ Como - một hồ băng dưới chân dãy Alps có niên đại khoảng 10.000 năm. Bà nói: “Nếu bạn nhìn phía sau cô ấy, bạn sẽ thấy những hồ băng trải dài có hình dạng đặc biệt giống như những ngón tay, bởi vì khi sông băng di chuyển, nó đã quét qua một số vùng đất nhất định.”
Tuy tự tin với giả thuyết của mình, Pizzorusso vẫn giữ im lặng trong suốt 30 năm và chỉ chia sẻ khám phá này với những học giả nghiên cứu về Leonardo da Vinci khác trong các cuộc trò chuyện thông thường. Bà vẫn đảm bảo rằng “mọi bằng chứng đều ủng hộ cho giả thuyết này” và sẽ quay trở lại Lecco để trình bày những phát hiện của mình tại một hội nghị địa chất ở thị trấn.
Mặc dù sự kết hợp giữa khoa học địa chất và lịch sử hội họa có vẻ khác thường, Pizzorusso cho rằng cách tiếp cận liên ngành có thể làm phong phú thêm trải nghiệm chiêm ngưỡng tác phẩm của Leonardo da Vinci. Bà nói với CNN: “Ngay cả Botticelli và Michelangelo cũng đã từng vẽ những hậu cảnh xấu hoắc vì họ chú trọng vào những đối tượng chủ thể hơn. Phần khung cảnh được vẽ đúng sẽ thể hiện sự trân trọng hơn đối với thiên nhiên.” Pizzorusso thừa nhận bà rất ngạc nhiên trước sự quan tâm rộng rãi đối với phát hiện của mình. “Có lẽ (Leonardo) đang cố gắng lôi kéo tôi tham gia phong trào môi trường hay gì đó,” bà nói đùa. “Đó là bằng chứng cho thấy mọi người yêu thích kiệt tác này đến mức nào.”
Nhưng khám phá này có thể dẫn tới nhiều điều bí ẩn hơn. Nếu bức tranh thực sự lấy bối cảnh ở Lecco, câu hỏi tiếp theo được đặt ra là tại sao họa sĩ nổi tiếng lại chọn địa điểm cụ thể đó cho bức chân dung đặc biệt này.
Pizzorusso đề cập đến một giả thiết phổ biến cho rằng nhân vật này dựa trên nữ quý tộc Ý Lisa Gherardini: “Chúng ta không biết Mona Lisa là ai, một số người tin rằng cô ấy là vợ của một thương gia Tuscany giàu có”. Bà nói thêm: “Tại sao Leonardo lại đặt cô ấy vào môi trường hoang sơ này? Đây không phải Tuscany. Ông ấy đang cố nói với chúng ta điều gì khi đặt người phụ nữ thanh lịch, bí ẩn này vào giữa cảnh thiên nhiên núi cao hiểm trở của dãy Alps?
“Tôi thực sự tò mò muốn biết thông điệp của ông ấy muốn nhắc tới là gì.”