Thanh tra Chính phủ vừa ban hành kết luận thanh tra đối với Tập đoàn Than - Khoáng sản Việt Nam (TKV) và một số đơn vị thành viên với nhiều tồn tại, vi phạm trong hoạt động đầu tư tài chính, mua sắm tài sản, quản lý tài nguyên, hoạt động kinh doanh....
Liên quan đến hoạt động đầu tư tài chính, báo cáo cho biết, đến cuối năm 2014, tổng số vốn đầu tư ngoài của công ty mẹ vào khoảng 13.600 tỷ đồng.Tuy nhiên, hoạt động này của TKV có rất nhiều khoản đầu tư lỗ, nguy cơ mất vốn.
Hội đồng thành viên và Tổng giám đốc TKV chủ trương quản lý đầu tư tài chính thuộc ngành nghề kinh doanh chính thiếu cơ sở pháp lý và thực tiễn, vi phạm pháp luật, bảo lãnh trả nợ vay vượt thẩm quyền. Hậu quả là một số khoản đầu tư thua lỗ, mất vốn với giá trị lớn. Cụ thể, Công ty liên doanh Công nghiệp Kẽm Việt Thái lỗ gần 300 tỷ, mất hết vốn chủ sở hữu và nợ Công ty TNHH MTV KLM Thái Nguyên gần 25 tỷ đồng, xác nhận bảo lãnh vượt thẩm quyền. TKV cũng góp 870 tỷ đồng tại Sắt Thạch Khê thiếu khảo sát, tính toán kỹ và các điều kiện cần thiết dẫn đến đọng vốn trong thời gian dài, lãng phí.
Khoản đầu tư của TKV vào Công ty cổ phần Crommit Cổ Định, Thanh Hóa (VTCC) cũng thua lỗ. Đơn vị này đã góp vốn, giải ngân xấp xỉ 437 tỷ đồng để đầu tư 2 dự án nhưng phải dừng hoạt động từ năm 2014 dẫn đến toàn bộ vốn đầu tư không hiệu quả, lỗ lũy kế từ 2012-2015 vào khoảng 113 tỷ đồng.
Một số khoản đầu tư tại Lào, Campuchia do không được điều tra, khảo sát kỹ để lập, thẩm định, phê duyệt phương án và quyết định đầu tư phù hợp với thực tế và quy định, dẫn đến lỗ, mất vốn 380 tỷ đồng tại các dự án Công ty liên doanh Stung Trenng, Công ty liên doanh Alumia (Campuchia), Công ty TNHH Vinacomin, dự án mỏ sắt Phu Nhuon (Lào)...
Trong đó, điển hình là việc TKV đầu tư vào Công ty Southern Mining Co., Ltd gần 4,4 triệu USD (khoảng gần 78 tỷ đồng), đến thời điểm thanh tra không có hiệu quả, khả năng mất toàn bộ vốn đầu tư. Nguyên nhân chủ yếu được chỉ ra là vào năm 2007, ông Doãn Văn Quang - Phó tổng giám đốc TKV đã ký bản ghi nhớ mua cổ phần công ty này và chuyển tiền vào tài khoản của một cá nhân mang quốc tịch Campuchia nhưng chưa có khảo sát hay xác định hiệu quả đầu tư. Kết quả khảo sát ban đầu của dự án do ông Quang dẫn đầu cũng báo cáo mỏ có khoáng sản. Tuy nhiên, khi TKV tiến hành khảo sát lại thì không có dấu hiệu quặng như báo cáo ban đầu.
"Hội đồng thành viên và Tổng giám đốc TKV phải chịu trách nhiệm chính trong việc chỉ đạo, thực hiện công tác điều tra, khảo sát để trên cơ sở đó lập, thẩm định phương án đầu tư không sát, không khả thi và không hiệu quả", kết luận của Thanh tra Chính phủ nêu.
Việc đầu tư ngoài ngành nghề kinh doanh chính của TKV cũng để xảy ra thất thoát hàng trăm tỷ đồng. Kết luận thanh tra chỉ ra, Công ty cổ phần Vận tải thủy liên tục thua lỗ do quy mô, năng lực không phù hợp với yêu cầu của thị trường. Tuy nhiên, Hội đồng quản trị TKV vẫn quyết định cho công ty đầu tư 2 tàu, đồng thời sử dụng quỹ đầu tư phát triển để cho đơn vị này vay 356 tỷ đồng trả nợ sai mục đích, không lãi suất, không đúng thẩm quyền. Cuối năm 2014, dù Hội đồng thành viên có nghị quyết thu hồi để bù trừ nợ và bàn giao để khai thác nhưng vẫn không mang lại hiệu quả.
Đến giữa năm 2015, tổng tài sản của đơn vị này là 119 tỷ đồng, nhưng tổng nợ phải trả lên tới 79,4 tỷ, lỗ lũy kế cũng vào khoảng 65 tỷ đồng, mất hết vốn và nợ vay khác là 60 tỷ đồng (trong đó nợ TKV 49 tỷ) không còn khả năng thanh toán.
Khoản đầu tư tại Công ty Đóng tàu Sông Ninh, Công ty Đầu tư phát triển Khu kinh tế Hải Hà cũng bị mất vốn, đồng thời không có khả năng thu hồi khoản nợ gần 53 tỷ đồng.
Bên cạnh đó, theo Thanh tra Chính phủ cũng chỉ ra những điểm chưa đúng trong quản lý, khai thác tài nguyên, hoạt động kinh doanh (về công tác giám định mua bán than, quản lý chi phí...
"Hầu hết các dự án đầu tư mở rộng sản xuất do TKV và các đơn vị thành viên làm chủ đầu tư đều kéo dài, chậm tiến độ, thiết kế kỹ thuật không phù hợp với thiết kế cơ sở một số dự án không phê duyệt kế hoạch đấu thầu", kết luận nêu.
Từ năm 2010 đến giữa năm 2015, TKV đã và đang thực hiện đầu tư 1.100 dự án mua sắm máy móc thiết bị nhưng có 92 dự án phải điều chỉnh tổng mức đầu tư tăng thêm gần 2.000 tỷ đồng, có dự án điều chỉnh đến 3 lần. Theo cơ quan thanh tra, Tổng giám đốc TKV đã ban hành nhiều văn bản cho phép các đơn vị tự ý mua máy móc qua đơn vị trung gian thương mại, không qua đấu giá...
Đối với công tác giám định mua bán than của TKV, Thanh tra Chính phủ cũng chỉ ra nhiều sai phạm. Công tác này tại một số đơn vị được Công ty cổ phần Giám định (Quacontrol) xác nhận kết quả giám định khối lượng nhưng không trực tiếp tham gia kiểm tra theo từng chuyến thăm được giao, trong khi đây là căn cứ rất quan trọng để xác định giá bán. Tuy nhiên, các đơn vị thực hiện không nghiêm nên kết quả xác định, điều chỉnh giá mua bán thiếu chính xác, chất lượng và số sản phẩm than thu hồi được sau tuyển chọn có sự chênh lệch lớn so với trước đó.
Thanh tra lấy ví dụ, tại Công ty Tuyển than Cửa Ông, từ 2010 đến 6/2015 đã thu hồi được số lượng than cục sau sàng tuyển cao hơn nhiều so với sản lượng trên cơ sở xác nhận của Qualcotrol để thanh toán cho các đơn vị khai thác mỏ là 1,64 triệu tấn. Theo đó, chênh lệch than thu hồi và phế phẩm thải loại trước và sau sàng tuyển với tổng giá trị 1.833 tỷ đồng.
Với một loạt các vi phạm trên, cơ quan thanh tra cũng đề nghị Bộ Công an chỉ đạo cơ quan điều tra tiếp nhận hồ sơ của Thanh tra Chính phủ xem xét, điều tra, xử lý trách nhiệm đối với các vụ việc có dấu hiệu vi phạm tại TKV và một số doanh nghiệp trực thuộc gồm Công ty cổ phần Xi măng Hữu Nghị - Phú Thọ, Công ty cổ phần Xi măng Hà Giang và Công ty cổ phần Bình Nguyên - Đắk Nông đã vi phạm điều khoản hợp đồng kinh tế điều kiện giao hàng và thanh toán, dẫn đến mất vốn.
"Hội đồng quản trị, Tổng giám đốc TKV và Tổng công ty TKV (trước năm 2005) đã quyết định chủ trương và quản lý đầu tư tài chính thiếu cơ sở pháp lý và thực tiễn, vi phạm quy định, buông lỏng quản lý, bảo lãnh nợ vượt thẩm quyền dẫn đến thua lỗ, mất vốn", Thanh tra Chính phủ nhấn mạnh.
Cơ quan này cũng kiến nghị xử lý về kinh tế với tổng số tiền gần 15.000 tỷ đồng và 6,7 triệu m2 nhà đất. Bên cạnh trách nhiệm của lãnh đạo doanh nghiệp, Thanh tra Chính phủ cho rằng Bộ Công an cần xem xét chỉ đạo và thực hiện xử lý trách nhiệm đối với Bộ Công Thương, UBND các tỉnh Thanh Hóa, Lào Cai, Quảng Ninh, Hà Tĩnh.
Sau khi Thanh tra Chính phủ báo cáo Phó thủ tướng Trương Hòa Bình về các nội dung nêu trên, Văn phòng Chính phủ đã ra văn bản yêu cầu Bộ Tài chính, Bộ Công Thương, Bộ Xây dựng có những ý kiến về các kết luận thanh tra.
