Tết cổ truyền, ngày lễ lớn nhất và thiêng liêng nhất của người Việt, không chỉ là thời khắc chuyển giao giữa năm cũ và năm mới mà còn là dịp để mỗi gia đình sum họp, gắn kết và hồi tưởng về cội nguồn. Qua từng thời kỳ, cách đón Tết đã thay đổi theo nhịp sống của xã hội, nhưng những giá trị cốt lõi vẫn luôn hiện diện.
_________________
Trong hành trình tìm hiểu về sự khác biệt giữa Tết xưa và Tết nay, phóng viên Ngày Nay tìm đến bà Nguyễn Thị Lành, một cụ bà hơn 90 tuổi ở Hạ Hòa, Phú Thọ, tóc đã màu mây nhưng vẫn còn minh mẫn. Những câu chuyện chân thực, đậm chất đời thường của bà đã tái hiện bức tranh Tết xưa đầy sống động: Từ hình ảnh cả làng tất bật gói bánh chưng, quét dọn nhà cửa, đến những khoảnh khắc ấm cúng bên bếp lửa đỏ hồng trong đêm giao thừa.
![]() |
Trong kí ức của bà Lành, tết xưa, với sự mộc mạc và chậm rãi, mang đậm dấu ấn của văn hóa làng quê Việt Nam, nơi mà từng chi tiết nhỏ trong dịp lễ hội đều thấm đẫm tình cảm và sự gắn bó của gia đình, làng xóm.
Ngày Tết, các cụ chuẩn bị đón Xuân mới ngay từ đầu tháng Chạp. Các gia đình đều tất bật dọn dẹp nhà cửa, chuẩn bị nguyên liệu nấu mâm cỗ Tết. Người lớn cẩn thận rửa từng chiếc lá dong, trẻ nhỏ lon ton giúp đong gạo nếp, đậu xanh. Tiếng cười vang lên trong không khí se lạnh, ánh lửa bập bùng của bếp củi khiến lòng người thêm ấm áp. “Ngày ấy, chúng tôi không có nhiều tiền bạc, nhưng bù lại, tình cảm gia đình luôn tràn đầy”, bà Lành nhớ lại.
![]() |
Bàn thờ tổ tiên được lau dọn cẩn thận, trang hoàng bằng mâm ngũ quả, nén hương trầm thơm ngát. Việc dọn dẹp nhà cửa, sân vườn là một cách để đón chào năm mới trong sự ngăn nắp và sạch sẽ, đồng thời thể hiện sự hiếu kính đối với tổ tiên.
Những ngày giáp Tết, chợ quê trở nên tấp nập hơn bao giờ hết. Không chỉ là nơi trao đổi hàng hóa, chợ Tết còn là nơi mọi người gặp gỡ, hỏi han nhau sau một năm vất vả. Tiếng người rao hàng, tiếng cười nói làm không khí trở nên rộn ràng, đậm sắc màu Tết Việt.
Mâm cỗ Tết xưa, dù đơn giản, nhưng lại được chuẩn bị vô cùng tỉ mỉ. Bánh chưng là biểu tượng của đất trời, của sự gắn kết gia đình. Việc tự tay gói bánh, nấu bánh trong những ngày Tết thể hiện mong ước về một năm no đủ, hạnh phúc. Dưa hành, một món ăn dân dã nhưng không thể thiếu, bởi nó làm tăng hương vị, giúp cân bằng các món ăn nhiều đạm. Ngoài ra, giò lụa, thịt gà là những món ăn biểu trưng cho sự ấm no, đầy đủ và may mắn.
![]() |
Mỗi bữa cơm Tết là một dịp để các thành viên gia đình cùng thưởng thức những món ăn tự tay chuẩn bị. Câu chuyện của năm cũ, những dự định cho năm mới được kể trong tiếng cười, lời chúc tụng.
Bên bếp lửa đêm Giao thừa, người lớn kể cho trẻ nhỏ nghe những câu chuyện cổ tích, những bài học về đạo lý làm người. Trẻ con lắng nghe với đôi mắt long lanh, mang theo ký ức đó suốt cuộc đời. Sau giao thừa, người dân thường đi hái lộc, cầu mong may mắn và sức khỏe. Đây là một phong tục không chỉ mang ý nghĩa tâm linh mà còn tạo niềm tin tích cực vào một năm mới tốt đẹp.
![]() |
Trong thời đại hiện đại, Tết đã có nhiều thay đổi. Nhịp sống nhanh, sự phát triển của công nghệ và quá trình hội nhập toàn cầu đã khiến cách người Việt đón Tết trở nên đơn giản, tiện nghi nhưng cũng mang màu sắc mới mẻ. Tuy nhiên, chính những thay đổi này đã tạo ra những cảm nhận khác biệt so với Tết xưa, khiến nhiều người thích thú nhưng cũng không ít lần hoài niệm.
Nếu như Tết xưa cần cả tháng để chuẩn bị, thì ngày nay, mọi thứ chỉ cần vài ngày, thậm chí vài giờ là hoàn tất. Từ bánh chưng, mâm ngũ quả đến hoa đào, cây quất, tất cả đều có sẵn tại siêu thị hoặc các nền tảng thương mại điện tử. Chỉ cần một cú “click”, mọi thứ có thể được giao tận nhà, giúp tiết kiệm thời gian và công sức.
![]() |
Chợ Tết truyền thống ngày nay phần nào nhường chỗ cho các trung tâm thương mại và siêu thị. Người dân không còn chen chúc ở những khu chợ đông đúc mà chọn cách mua sắm trong không gian thoáng mát, tiện nghi. Điều này giúp tiết kiệm thời gian nhưng cũng làm mất đi phần nào không khí náo nhiệt của chợ Tết xưa.
Dịch vụ trang trí nhà Tết thuê, từ hoa mai giả, cây quất trang trí sẵn đến bàn thờ được thiết kế theo yêu cầu, đang trở nên phổ biến. Tuy nhiên, điều này cũng khiến nhiều gia đình mất đi cảm giác tự tay chuẩn bị và trang trí cho tổ ấm của mình.
Mâm cỗ Tết ngày nay không chỉ có các món ăn truyền thống mà còn được bổ sung nhiều món hiện đại. Thay vì tự làm giò lụa, bánh chưng, hay dưa hành, nhiều gia đình chọn mua thực phẩm chế biến sẵn. Các sản phẩm đóng gói, hút chân không, đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm, trở thành lựa chọn phổ biến.
“Bánh chưng đặt mua thì rất tiện, nhưng tôi vẫn nhớ cảm giác được ngồi canh nồi bánh với cả gia đình ngày xưa. Dù hiện đại, vẫn có chút gì đó hoài niệm về không khí Tết tuổi thơ”, bà Lành nói.
![]() |
Ngày nay, bên cạnh các món ăn truyền thống, mâm cỗ Tết còn xuất hiện nhiều món ăn mới lạ như sushi, pizza, hải sản nhập khẩu, bánh ngọt phương Tây… Sự đa dạng này phản ánh sự thay đổi trong sở thích và thói quen tiêu dùng, đặc biệt ở các gia đình trẻ.
Nhịp sống hiện đại cũng thay đổi cách người Việt tận hưởng những ngày Tết. Thay vì quây quần bên gia đình hay tham gia các trò chơi dân gian, nhiều người chọn cách đón Tết mới mẻ hơn. Du lịch Tết đang trở thành xu hướng phổ biến. Các gia đình trẻ thường chọn đi nghỉ dưỡng trong hoặc ngoài nước, vừa để thư giãn sau một năm bận rộn, vừa để tạo kỷ niệm đặc biệt.
Anh Minh, con trai bà Lành chia sẻ: “Những năm gần đây gia đình tôi thường dành mấy ngày Tết để đi du lịch. Trải nghiệm những vùng đất mới giúp các con tôi mở mang hiểu biết, đồng thời vẫn gắn kết gia đình theo cách riêng.”
Công nghệ cũng thay đổi cách chúc Tết. Những buổi gặp gỡ trực tiếp được thay thế bằng tin nhắn, cuộc gọi video qua các ứng dụng như Zalo, Facebook. Thay vì tụ tập kể chuyện cổ tích hay chơi trò dân gian, giới trẻ ngày nay thường chọn xem phim, chơi game hoặc tham gia các sự kiện giải trí.