Do đó, các hành vi phạm pháp luật, “lợi ích nhóm” để tham nhũng trong quá trình bán tài sản rất dễ xảy ra. Lĩnh vực này rất cần được các cơ quan phòng, chống tham nhũng quan tâm và có giải pháp ngăn chặn, xử lý các vi phạm, thu hồi tiền cho Nhà nước.
Phong tỏa nhiều khu đất bắt nguồn từ tố cáo của ông Liên Khui Thìn
Được biết, cơ quan cảnh sát điều tra Bộ Công an đã khởi tố vụ án “vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí” xảy ra tại Công ty TNHH Epco và một số đơn vị liên quan. Ông Liên Khui Thìn có góp vốn vào Công ty Epco, Công ty An Khánh, Công ty Hồng Long. Trong vụ án Epco - Minh Phụng, ông Liên Khui Thì đã bị tuyên tử hình.
Các công ty của ông Liên Khui Thìn có rất nhiều bất động sản có giá trị, do chưa hoàn tất các thủ tục pháp lý về tài sản nên tòa án không đưa vào danh mục tài sản để cân đối nợ trong vụ án. Trong thời gian ông chấp hành hình phạt tù, một số cá nhân đã chiếm đoạt phần vốn góp, tài sản của ông tại các công ty.
Ông Liên Khui Thìn được nhà nước ân giảm án tử hình xuống án tù chung thân, sau đó được giảm án còn 20 năm tù do có thành tích, cải tạo tốt. Cùng với quyết định khởi tố vụ án, Cơ quan điều tra yêu cầu ngăn chặn các lô đất có giá trị hàng ngàn tỷ đồng tại TP Thủ Đức, gồm 31.087 m2 tại phường Thảo Điền, 4.020 m2 tại phường Bình An, 34.517,8 m2 tại phường An Phú, là tài sản thi hành án theo Bản án hình sự phúc thẩm vụ Epco – Minh Phụng.
Được biết, trong tổng số 1.051 tỷ đồng phải thi hành án, ông Liên Khui Thìn đã thi hành được 569 tỷ đồng. Hiện phần trách nhiệm dân sự ông còn phải liên đới bồi thường là 482 tỷ đồng. Đã 21 năm, từ khi xét xử, đến nay việc thi hành án vẫn không thể hoàn thành. Phần lớn tài sản của ông và tài sản phải thi hành án cho nhà nước bị một số cá nhân và “nhóm lợi ích” chiếm đoạt.
Một số luật sư đã đánh giá cho rằng, dù tài sản bị chiếm đoạt là của ông Liên Khui Thìn, nhưng các tài sản này phải được dùng để thu hồi nợ cho Nhà nước (Ngân hàng thương mại nhà nước) theo Bản án của Tòa nên việc Cơ quan điều tra khởi tố vụ án về tội danh “vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí” là có cơ sở. Trong quá trình điều tra có thể sẽ xem xét về các tội danh khác nếu có căn cứ. Bên cạnh lợi ích của ông Liên Khui Thìn, thì lợi ích trực tiếp của Nhà nước là hàng trăm tỷ đồng, chưa kể lãi chậm thi hành án hơn 20 năm qua chưa thu được, có nguy cơ thất thoát.
Ngăn chặn thất thoát khi thu hồi nợ cho Nhà nước tại Dự án Hòa Lân
Trở lại vụ việc tại dự án Hòa Lân, Theo như kết luận của cơ quan chức năng, từ năm 2003 đến 2007, Ngân hàng nông nghiệp Chợ Lớn cho Công ty Thiên Phú vay 812 tỷ đồng nợ gốc (gồm cả vàng quy đổi).
Tính đến 25/5/2017, Công ty Thiên Phú không trả một đồng nợ gốc nào, tổng nợ cả gốc và lãi của Công ty Thiên Phú với Ngân hàng là hơn 2.112 tỷ đồng. Tài sản thế chấp là 130 ha đất của Công ty Thiên Phú tại 3 dự án Cầu Đò, Mỹ Phước 4 và Hòa Lân tại Bình Dương.
Theo hồ sơ vụ việc, tháng 12/2013, Thanh tra Chính Phủ có kết luận quá trình Ngân hàng cho vay vi phạm quy định pháp luật, “có dấu hiệu của sự thông đồng giữa cán bộ NHNo và Công ty Thiên Phú để rút vốn vay ngân hàng”, do vụ việc có “dấu hiệu cấu thành tội phạm” nên kiến nghị “chuyển cơ quan điều tra xử lý theo đúng quy định pháp luật”. Theo Kết luận thanh tra, Công ty Thiên Phú có khả năng tài chính yếu kém, kết quả kinh doanh thua lỗ, âm vốn chủ sở hữu, không có vốn tự có tham gia đầu tư dự án, nhưng vẫn được Ngân hàng nông nghiệp Chợ Lớn cho vay tăng dần theo thời gian.
Ngân hàng nông nghiệp Chợ Lớn cho Công ty Thiên Phú vay triển khai dự án, dù Công ty Thiên Phú chưa được giao đất. Công ty Thiên Phú dùng chính tiền vay để trả lãi vay ngân hàng, đồng thời chi trả cho các hoạt động khác.
Tài sản đảm bảo cho khoản vay là quyền sử dụng đất ở cả 3 dự án khi cho vay đều không có giấy chứng nhận, cho đến khi phát sinh nợ xấu thì vẫn chưa hoàn thành việc đền bù và san lấp mặt bằng. Dù không có tài liệu chứng minh đã áp dụng mọi biện pháp để thu hồi nợ nhưng khoản nợ xấu này này vẫn được Ngân hàng nông nghiệp Chợ Lớn xử lý rủi ro với số tiền 507 tỷ đồng và hơn 20 ngàn lượng vàng.
 |
Đến ngày 17/4/2015, Công ty Thiên Phú có thỏa thuận giao tài sản cho Ngân hàng nông nghiệp Chợ Lớn để làm thủ tục đấu giá nhằm thu hồi nợ. Tháng 10/2015, Cơ quan điều tra đã ra quyết định không khởi tố vụ án hình sự vụ việc Ngân hàng nông nghiệp Chợ Lớn cho Công ty Thiên Phú vay để đầu tư dự án. Quyết định không khởi tố có nêu rõ căn cứ kết quả họp liên ngành Tư pháp trung ương giữa Cơ quan điều tra và Viện kiểm sát. Vào thời điểm này, tài sản thế chấp chưa được xử lý, nên hậu quả, thiệt hại của sai phạm chưa thể hiện rõ ràng.
Có thể thấy rằng, Ngân hàng nông nghiệp Chợ Lớn phải quản lý chặt chẽ tài sản thế chấp của của Công ty Thiên Phú, tài sản này chính là nguồn để thu hồi nợ cho ngân hàng, cho Nhà nước. Thực tế quá trình bán đấu giá tài sản ở cả 3 dự án này đều có nhiều sai phạm. Việc đấu giá đất tại dự án Hòa Lân đã qua 2 cấp tòa xét xử tranh chấp về việc đấu giá.
Công ty Kim Oanh và Công ty Thuận Lợi do 2 vợ chồng bà Đặng Thị Kim Oanh điều hành đều trúng đấu giá đất ở cả 3 dự án, với những vi phạm như nhau về thời hạn thanh toán, từ 45 ngày thành hàng năm trời. Thay vì hủy việc đấu giá, tịch thu tiền trả trước để đấu giá lại thì Ngân hàng nông nghiệp Chợ Lớn lại tự ý kéo dài thời hạn thanh toán cho Công ty Kim Oanh, Công ty Thuận Lợi với lãi suất đặc biệt ưu đãi.
Như vậy, không chỉ sai phạm về thời hạn thanh toán, Ngân hàng và Công ty đấu giá đã sử dụng Chứng thư thẩm định giá đã hết hạn để xác định giá khởi điểm. Trong dự án Hòa Lân, phần diện tích đất do Nhà nước giao không thu tiền cho Công ty Thiên Phú nhằm xây dựng các cơ sở hạ tầng vì mục đích công cộng, luật cấm chuyển nhượng nhưng cũng bị định giá và chuyển nhượng cho Công ty Kim Oanh. Công ty Kim Oanh chỉ phải bỏ ra 1.450 tỷ đồng cho toàn bộ 50ha đất dự án Hòa Lân, hiện có giá ít nhất đến 5.000 tỷ đồng, theo nhận định của một số chuyên gia bất động sản.
Trong khi Công ty Kim Oanh được ưu ái và hưởng lợi, thì theo Bản án sơ thẩm ngày 12/11/2020, chính Ngân hàng nông nghiệp Chợ Lớn nêu “dù đã xử lý hết tài sản đảm bảo nhưng Công ty Thiên Phú vẫn còn thực nợ tại Agribank Chợ Lớn số tiền hơn 2.000 tỷ đồng, trong đó riêng khoản nợ liên quan đến Dự án KDC Hòa Lân là hơn 1.700 tỷ đồng…”.
Với chức năng của mình, phát hiện tài sản của Nhà nước đã bị thất thoát đặc biệt nghiêm trọng khi Ngân hàng nông nghiệp Chợ Lớn không thu được nợ hàng ngàn tỷ đồng, Viện kiểm sát cấp cao tại TPHCM đã kháng nghị, đề nghị hủy Bản án sơ thẩm, phúc thẩm đã công nhận kết quả bán đấu giá.
Viện kiểm sát đưa ra rất nhiều sai phạm của quá trình bán đấu giá và nhận định “Cả hai đơn vị này được Agribank Chợ Lớn tạo điều kiện thuận lợi, ưu đãi trong việc cho phép chậm thanh toán, trường hợp này có dấu hiệu của “lợi ích nhóm” lợi dụng kẽ hở của Luật Đấu giá nhằm thâu tóm các dự án với giá thấp.”, việc không hủy kết quả đấu giá là “xâm phạm nghiêm trọng đến lợi ích công cộng, lợi ích của Nhà nước, gây thất thoát của Nhà nước hàng ngàn tỷ đồng”.
Có thể thấy rằng, kháng nghị của Viện kiểm sát nêu trên và động thái Cơ quan điều tra khởi tố vụ án sau tố cáo của ông Liên Khui Thìn chứng tỏ các cơ quan tố tụng đã để ý, kiên quyết ngăn chặn các sai phạm, tham nhũng trong việc bán các tài sản dù của tư nhân nhưng là nguồn để thu nợ cho Nhà nước.
Các tài sản này chính là tài sản công và cần được bảo vệ. Với vụ việc đấu giá dự án Hòa Lân, dư luận chờ đợi cơ quan tố tụng xem xét lại quyết định không khởi tố vì đã có tình tiết mới hậu quả xảy ra là thiệt hại hàng ngàn tỷ của Ngân hàng nông nghiệp Chợ Lớn.
