Nhắm vào trẻ em
Theo các chuyên gia, thuốc lá có thể gây hại cho trẻ em từ khi còn trong bụng mẹ cho đến khi các em có thể bị hút thuốc lá thụ động (hít phải khói thuốc hoặc các trường hợp trẻ sử dụng thuốc lá). Tất cả các trường hợp này đều gây hại cho sức khoẻ của trẻ và đây là vi phạm quyền trẻ em, vì trẻ em có quyền được bảo vệ sức khoẻ. Việc bảo vệ trẻ em khỏi nguy cơ gây hại của thuốc lá là bảo vệ quyền của trẻ em.
Tại Hội thảo cung cấp thông tin cho báo chí về phòng chống tác hại của thuốc lá do Bộ Thông tin và Truyền thông tổ chức, trao đổi về tác động của các sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng đến trẻ em, Ths.BS Nguyễn Thị An, Giám đốc Tổ chức HealthBridge Việt Nam cảnh báo: “Các tổ chức sản xuất, buôn bán thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng đang có những chiến lược, cách thức thu hút nhắm thẳng vào giới trẻ. Các chiến lược thường tập trung vào việc sản xuất các sản phẩm với hình thức đẹp, bắt mắt dễ hấp dẫn trẻ em như: Hình bút, hình thỏi son, dán các hình hoạt hình ngộ nghĩnh… vào các sản phẩm, với nhiều loại hương vị mà trẻ em yêu thích như: Hương vị xoài, táo, chanh leo… có thể thu hút trẻ. Họ cũng thường sử dụng hình ảnh những người nổi tiếng, những người mà trẻ thần tượng để quảng cáo sản phẩm; bán hàng. Để các sản phẩm dễ mua, dễ tiếp cận, các loại sản phẩm này có thể được bày bán ở những cửa hàng với cách trưng bày đẹp, hiện đại, như một cửa hàng công nghệ hay quán cà phê, sành điệu khiến trẻ thích thú. Hoặc nếu bán online, các sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng cũng rất dễ mua với chỉ vài cú nhấp chuột, vài nút chạm…”.
Theo đó, điều tra phối hợp trên 181 cửa hàng online cho thấy, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng được bán với giá rất rẻ; có những sản phẩm thuốc lá điện tử dùng một lần có giá trung bình khoảng 245.000 đồng, có những sản phẩm giá chỉ 50.000 đồng; thậm chí có những trang mạng sử dụng các khuyến mại như: Mua 3 tặng 1, mua 5 tặng 2… rất dễ dàng thu hút giới trẻ.
PGS.TS Lương Ngọc Khuê, Cục trưởng Cục Khám, chữa bệnh, Giám đốc Quỹ Phòng, chống tác hại thuốc lá (Bộ Y tế) cho biết: “Nhiều nghiên cứu mới đây cho thấy, hiện có “trend” sử dụng thuốc lá điện tử trong giới trẻ. Qua nghiên cứu cho thấy, ở Việt Nam có những lứa tuổi có tỷ lệ hút thuốc lá tăng từ 18- 20 lần. Đáng lo ngại là hiện có những phần tử xấu mang thuốc lá điện tử, thuốc là nung nóng trà trộn vào môi trường học đường; tỷ lệ này đang rất đáng lo ngại ở lứa tuổi 15- 17 tuổi; trong khi các xét nghiệm những trường hợp sử dụng thuốc lá điện tử cho thấy tác hại không kém thuốc lá truyền thống”.
“Trong khi việc mua bán trên mạng vẫn tràn lan, thì dù Luật Phòng chống tác hại thuốc lá, Luật Trẻ em đã cấm người dưới 18 tuổi sử dụng thuốc lá nhưng khâu thực thi Luật còn rất hạn chế, khiến trẻ em vẫn có thể dễ dàng tiếp nhận, mua bán mà không hề có rào cản, kiểm soát”, Ths.BS. Nguyễn Thị An lo ngại.
Theo đó, việc trẻ em sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng sẽ dẫn đến rất nhiều nguy cơ, trong đó thành phần Nicotin trong các sản phẩm này là chất gây nghiện vô cùng có hại khi hệ thần kinh của trẻ còn chưa hoàn thiện, còn yếu; bên cạnh đó còn có các chất gây độc, có thể gây ra các bệnh cấp tính, mãn tính về phổi; chưa kể còn dễ gây cháy nổ.
Đặc biệt, khi trẻ sử dụng các sản phẩm thuốc lá nung nóng xong sẽ có xu hướng sử dụng thêm đồng thời cả thuốc lá điện tử, dẫn đến việc các trẻ này dễ sa vào còn đường sử dụng thuốc lá sớm hơn.
 |
| PGS.TS Lương Ngọc Khuê phát biểu tại Hội thảo cung cấp thông tin cho báo chí về phòng chống tác hại của thuốc lá do Bộ Thông tin và Truyền thông tổ chức. Ảnh: Lê Phú. |
Cần tăng cường thực thi pháp luật
Để kiểm soát thuốc lá ở trẻ, Ths.BS. Nguyễn Thị An cho rằng: Cần tăng cường thực thi luật pháp, đảm bảo kiểm soát chặt chẽ tất cả những việc như: Cấm quảng cáo, cấm hút thuốc lá ở những nơi công cộng đã có quy định cấm, cấm các chương trình quảng cáo, khuyến mại, tài trợ, nhất là trên không gian mạng.
Đặc biệt, cần tăng đánh thuế với các sản phẩm thuốc lá, vì thuốc lá giá rẻ sẽ khiến cho trẻ rất dễ tiếp cận với các sản phẩm này; tăng thuế sẽ giảm cơ hội cho trẻ tiếp cận. Cùng với đó, chúng tôi khuyến nghị không cho phép việc lưu thông nhập khẩu sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng tại Việt Nam. Chúng tôi phản bác quan điểm cho thí điểm các sản phẩm này; bởi nếu cho thí điểm các sản phẩm thuốc lá mới thì số lượng trẻ sử dụng thuốc lá sẽ tăng lên và giải quyết hậu quả sau đó còn tốn kém và nguy hại hơn rất nhiều.
Bên cạnh đó, cần có các chương trình truyền thông, nâng cao nhận thức cho chính người thân của trẻ, cho gia đình. Bởi hiện có thực trạng nhiều cha mẹ không hề biết con sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Vì vậy việc nâng cao nhận thức cho các bậc cha mẹ, cho cộng đồng, cho trẻ em để biết và ngăn chặn tác hại của các sản phẩm này là vô cùng quan trọng. Cần tăng cường công tác thực thi Luật và nâng cao nhận thức, truyền thông tới người dân.
Kinh nghiệm của nhiều nước trên thế giới cho thấy, nhiều nước đã phải bỏ ra rất nhiều chi phí để chống lại “đại dịch” sử dụng các loại thuốc lá này.
Theo PGS.TS Lương Ngọc Khuê, hiện Chính phủ đã có chỉ đạo giao Bộ Công an, Bộ Y tế, Bộ Công thương các Bộ liên quan xem các vấn đề về Luật, dưới Luật, hành lang pháp lý để để xuất các hành động cụ thể để ngăn chặn. Bộ Y tế cũng đã rất nhiều lần có các văn bản khuyến cáo và đề nghị cấm các sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng; khi các sản phẩm này vẫn đang được nhập lậu qua đường tiểu ngạch.
Đặc biệt, trong quy định hiện nay, tên sản phẩm đã nêu rõ các sản phẩm gồm thuốc lá và các sản phẩm khác, có thể hiểu gồm cả các thuốc lá mới. Tuy nhiên, một số cơ quan vẫn chưa rõ, nên việc có những biện pháp để cấm, xử phạt còn chưa mạnh tay. Vì vậy, cần làm rõ hơn trong Luật về định nghĩa các loại thuốc lá cho rõ ràng, có những biện pháp rất cụ thể ở các Nghị định, Thông tư dưới Luật để có thể ngăn chặn, đẩy lùi việc lan tràn các sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng ở Việt Nam, đặc biệt ở phụ nữ và trẻ em, thanh thiếu niên, giới trẻ.
“Tuy chưa có được văn bản đầy đủ nhưng với những đánh giá của Bộ Y tế và WHO khuyến cáo, công tác tuyên truyền, cảnh báo, chúng tôi cũng tích cực cung cấp các bằng chứng, nghiên cứu để vận động người dân, mỗi cá nhân có thể tự nhận thấy tác hại nếu sử dụng các sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, thậm chí cả thuốc lá truyền thống; nhất là ở trẻ em”, PGS.TS Lương Ngọc Khuê cho biết.
