“Từ Dụ Thái hậu” (Trần Thùy Mai) là tiểu thuyết lịch sử dạng “cung đấu” hiếm hoi của văn học đương đại Việt Nam. Từ việc viết về cuộc đời một người phụ nữ, tác giả mở ra cánh cửa nhìn về hậu cung và nhiều diễn biến quan trọng trên chính trường thời Nguyễn - triều đại phong kiến cuối cùng của Việt Nam.
Theo đó, nhà văn Trần Thùy Mai đã chọn bối cảnh hậu cung để kể câu chuyện dài về cuộc đời của một trong những bà hoàng lừng danh sử Việt - bà Phạm Thị Hằng, chính thất của hoàng đế Thiệu Trị, sau trở thành Hoàng Thái hậu Từ Dụ.
Thời gian trong tác phẩm trải dài 30 năm, qua ba triều vua: Gia Long, Minh Mạng, Thiệu Trị. Chặng đường ấy tương ứng với thời gian từ lúc cô thiếu nữ 13 tuổi Phạm Thị Hằng theo cha từ vùng đất phương Nam trù phú về kinh đô, trải qua không ít “thăng trầm dâu bể,” rồi trở thành người đứng đầu hậu cung nhà Nguyễn.
"Từ Dụ Thái hậu| cuốn hút người đọc bởi cách viết tự nhiên, nhẹ nhàng nhưng cũng rất sinh động, sắc sảo của tác giả về những phận đời sau bức tường thành, những âm mưu, tchủ đoạn tàn độc chốn hậu cung, những bi kịch, oan khiên giữa chốn cung cấm xa hoa…
Nhà văn Hoàng Quốc Hải chia sẻ, “Từ Dụ Thái hậu” là một cuốn tiểu thuyết lịch sử hấp dẫn. Ông cho rằng: “Thông qua các chuyện trong hậu cung, chính trường nhà Nguyễn qua ba triều vua hiện lên một cách sinh động dưới ngòi bút sắc sảo của nhà văn Trần Thùy Mai. Mặt khác, những phong tục, lễ tiết, đặc trưng văn hóa truyền thống được truyền tải ấn tượng qua những trường đoạn, chi tiết miêu tả các lễ nghi giao tiếp, quy tắc sinh hoạt cung đình…”
Các nhân vật được xây dựng với tính cách rõ ràng: vua Gia Long thâm trầm, khôn khéo, vua Thiệu Trị giàu tình cảm và có phần “cả nể,” Tam phi Ngọc Bình “con vua mà lại hai lần vợ vua,” Nhị phi Trần Thị Đang cơ mưu xảo quyệt, Phạm Thị Hằng dịu dàng, thông minh, luôn lấy lòng nhân đối đầu cường bạo...
“Tác giả Trần Thùy Mai đã có điểm nhìn, lựa chọn thú vị (nhìn triều đại từ hậu cung) khi viết tiểu thuyết lịch sử. ‘Từ Dụ Thái hậu’ là tác phẩm đa chiều với lối viết sinh động.Lịch sử không chỉ có những diễn biến nơi chính trường mà còn có cả những ẩn ức, khát vọng và cả tham vọng cá nhân. Việc dung hòa được những yếu tố đó giúp cho câu chuyện, tác phẩm trở nên gần gũi, dễ tiếp nhận,” tiến sỹ Phạm Xuân Thạch (Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội) bày tỏ.
Tiểu thuyết “Từ Dụ Thái hậu” do Nhà xuất bản Phụ Nữ phát hành./.