Nếu như giai đoạn đầu của dịch HIV tại Việt Nam, tiêm chích ma tuý là nguyên nhân chính làm lây truyền HIV (với tỷ lệ nhiễm trong nhóm người nghiện chích ma túy là khoảng 30%) vào những năm 2001-2002, thì hiện nay Việt Nam đã lọt vào nhóm một số ít quốc gia đã khống chế dịch HIV trong nhóm tiêm chích ma túy với tỷ lệ hiện nhiễm trong nhóm này là 0,4/100 người năm.
Phó giáo sư Phan Thị Thu Hương - Cục trưởng Cục Phòng, chống HIV/AIDS (Bộ Y tế) nhấn mạnh như vậy tại sự kiện: “Từ nghiên cứu đến chương trình - Quan hệ đối tác chăm sóc lấy con người làm trung tâm cho những người tiêm chích ma túy,” do Quỹ toàn cầu tổ chức chiều 8/5 tại Hà Nội, bên lề Hội nghị cấp cao lần thứ 49 của Ban điều hành Quỹ Toàn cầu tại Việt Nam.
Cục trưởng Cục Phòng, chống HIV/AIDS cho hay những năm qua, Việt Nam đã triển khai các can thiệp toàn diện cho người tiêm chích ma túy, dự phòng lây nhiễm HIV dưới nhiều hình thức phong phú và phù hợp, bao gồm: Phân phát bơm kim tiêm sạch, điều trị bằng Methadone, xét nghiệm HIV diện rộng, điều trị ARV và gần đây là điều trị Viêm gan C, điều trị dự phòng trước phơi nhiễm HIV (PrEP).
Một trong những sáng kiến thành công là Dự án nghiên cứu Drive được triển khai hơn 10 năm qua của Bộ Y tế Việt Nam nhằm xác định một gói can thiệp có thể ngăn chặn lây truyền HIV trong nhóm người tiêm chích ma túy.
Dự án nghiên cứu Drive 2016-2021 (được tài trợ bởi ANRS - Tổ chức Phòng chống các bệnh truyền nhiễm mới nổi của Pháp), với mục tiêu đánh giá can thiệp phối hợp điều trị và dự phòng HIV cho cộng đồng người nghiện chích ma tuý tại Hải Phòng.
Kết quả nghiên cứu Drive thêm bằng chứng khẳng định dịch HIV ở người nghiện chích ma tuý tại Hải Phòng đã kết thúc (tỷ lệ mới mắc dưới 1/100 người). Hải Phòng chuyển sang chiến lược phù hợp với dịch HIV là tập trung hỗ trợ người nghiện chích ma tuý duy trì điều trị và xử lý thách thức mới về việc sử dụng Methamphetamine tràn lan và vấn đề sức khoẻ tâm thần ở người sử dụng ma tuý…
Drive đã đóng góp mô hình điều tra mở rộng lấy mẫu ngẫu nhiên có kiểm soát tại cộng đồng, lồng ghép với kết hợp chuyển gửi điều trị với sự hỗ trợ của cộng đồng như là một công cụ dùng cho triển khai đánh giá dịch HIV tại địa phương và phát hiện vấn đề cần can thiệp; một mô hình can thiệp phù hợp với dịch địa phương; cũng là một cơ hội giải quyết các vấn đề sức khoẻ khác của người nghiện chích ma tuý như đồng nhiễm viên gan, lao, sức khoẻ tâm thần.
Mô hình Drive đã được chuyển sang áp dụng trong chương trình Cheer (Đánh giá & Đáp ứng Dịch tễ học HIV dựa vào cộng đồng) đánh giá dịch HIV và can thiệp trên cả đối tượng tiêm chích ma tuý và đồng tính nam trên địa bàn 5 tỉnh của Quỹ Toàn cầu trong các năm 2021-2022.
Từ kết quả của Drive, các nghiên cứu nhánh khác được phát triển để can thiệp về các bệnh viêm gan C, loạn thần, COVID-19 và lao ở cộng đồng người tiêm chích ma tuý…
Tại sự kiện, các chuyên gia trong nước và quốc tế đã nêu bật những thành tựu của Việt Nam trong việc đẩy lùi đại dịch HIV trong nhóm người tiêm chích ma túy. Bên cạnh đó, các đại biểu chia sẻ những thông tin về quan hệ đối tác phát triển từ một dự án nghiên cứu về một chủ đề duy nhất thành một nền tảng chuyển các kết quả nghiên cứu thành một chương trình lấy con người làm trung tâm.
