Những cây cầu hiện đại như Cầu Thủ Thiêm 2, tuyến Metro Bến Thành – Suối Tiên, hay các công trình y tế tầm cỡ như Bệnh viện Đa khoa khu vực Thủ Đức đã làm sáng bừng diện mạo đô thị. Tuy nhiên, bên cạnh những điểm sáng, TP.Thủ Đức vẫn đối mặt với những vấn đề dai dẳng: ngập nước triền miên, kẹt xe giờ cao điểm, các dự án hạ tầng chậm tiến độ, và sự phát triển thiếu đồng bộ giữa các khu vực.
Ngày 01/7/2025, TP.Thủ Đức sẽ tiếp tục trải qua một đợt tái cấu trúc hành chính với việc sáp nhập và chia tách các phường. Cùng lúc, kế hoạch sáp nhập ba tỉnh thành – TP.HCM, Bình Dương và Bà Rịa – Vũng Tàu – để hình thành một siêu đô thị mang tên TP.HCM đang được thảo luận.
Từ thực trạng của TP.Thủ Đức, câu hỏi đặt ra là: Vì sao TP.Thủ Đức chưa thể “vươn mình” như kỳ vọng? Và làm thế nào để TP.HCM sau sáp nhập tránh lặp lại những “vết xe đổ” này? Bài viết này sẽ phân tích nguyên nhân gốc rễ và đưa ra các đề xuất để đảm bảo sự phát triển bền vững cho siêu đô thị TP.HCM trong tương lai.
Vì sao TP.Thủ Đức chưa “cất cánh”?
Một trong những nguyên nhân chính khiến TP.Thủ Đức chưa đạt được kỳ vọng là quy hoạch đô thị thiếu đồng bộ. Khu đô thị mới Thủ Thiêm (thuộc Quận 2 cũ) được đầu tư mạnh mẽ với các công trình hiện đại như Cầu Thủ Thiêm 2, Hầm Thủ Thiêm, hay Đại lộ Mai Chí Thọ, trở thành biểu tượng của sự phát triển.
Trong khi đó, các khu vực xa trung tâm như Linh Trung, Linh Chiểu (Quận Thủ Đức cũ) hay Phú Hữu, Cát Lái (Quận 9 cũ) lại bị bỏ rơi với hạ tầng giao thông, y tế, và giáo dục còn hạn chế. Tiến sĩ Lê Bá Chí Nhân, chuyên gia kinh tế, đã chỉ ra rằng sự chênh lệch này khiến TP.Thủ Đức giống như một bức tranh “chắp vá”, thiếu sự kết nối giữa các khu vực.
Trong khi đó, quy hoạch thiếu tầm nhìn dài hạn cũng là một vấn đề lớn. Nhiều dự án hạ tầng được triển khai một cách manh mún, không dựa trên một chiến lược tổng thể. Chẳng hạn, đường Lò Lu được xem là tuyến đường huyết mạch kết nối đường Nguyễn Xiển với Lã Xuân Oai dù được phê duyệt từ năm 2018 với kinh phí 755 tỷ đồng, nhưng sau bốn năm chỉ hoàn thành 2% giá trị hợp đồng, tương đương 200m cống thoát nước. Sự chậm trễ này không chỉ gây lãng phí ngân sách mà còn làm giảm niềm tin của người dân.
Ông Nhân nêu quan điểm các dự án hạ tầng tại TP.Thủ Đức thường xuyên đối mặt với tình trạng chậm tiến độ và đội vốn nghiêm trọng. Điển hình là dự án nâng cấp, mở rộng đường Nguyễn Thị Định được phê duyệt từ năm 2015 với vốn ban đầu 295 tỷ đồng. Đến năm 2023, tổng vốn đã tăng lên 2.075 tỷ đồng, gấp hơn bảy lần và thời gian hoàn thành bị kéo dài thêm sáu năm. Tương tự, dự án hệ thống thoát nước đường Võ Văn Ngân, dù được kỳ vọng giải quyết ngập nước quanh chợ Thủ Đức, lại trở thành “tâm điểm” thất vọng khi nước ngập sâu hơn sau mỗi cơn mưa lớn.
Nguyên nhân của tình trạng này đến từ nhiều yếu tố: năng lực yếu kém của một số nhà thầu, quản lý dự án lỏng lẻo và thủ tục hành chính rườm rà. Như đã nhắc ở trên, dự án đường Lò Lu bị đình trệ do nhà thầu chỉ hoàn thành 2% khối lượng công việc sau bốn năm, trong khi chủ đầu tư đã tạm ứng hơn 4,3 tỷ đồng mà chưa thu hồi được. Những vấn đề này không chỉ làm chậm tiến độ phát triển mà còn gây ảnh hưởng lớn đến đời sống và hoạt động kinh doanh của người dân.
 |
Cụm công trình kiến trúc Đại học Quốc gia TP.HCM tọa lạc tại phường Linh Trung (TP.Thủ Đức, TP.HCM) với diện tích 643,7 ha. |
Ông Nhân nói, tại TP.Thủ Đức, một trong những bài toán chưa tìm được đáp số là vấn đề ngập nước và kẹt xe, đặc biệt ở các khu vực như: chợ Thủ Đức, đường Nguyễn Thị Định hay Lê Văn Việt. Cơn mưa ngày 10/5/2025 với lượng mưa 103,8mm đã khiến nhiều tuyến đường quanh chợ Thủ Đức ngập sâu hơn nửa mét, giao thông tê liệt, và đời sống người dân bị đảo lộn. Hệ thống thoát nước đường Võ Văn Ngân, dù được đầu tư hơn 248 tỷ đồng, không những không giải quyết được ngập mà còn khiến tình trạng tồi tệ hơn do quy hoạch thiếu hợp lý và cống thoát nước quá tải.
Trong khi đó, tình trạng kẹt xe tại các tuyến đường dẫn vào khu công nghiệp và cảng Cát Lái. Sự thiếu kết nối giữa các phường như Long Phước, Tăng Nhơn Phú với trung tâm Thủ Thiêm hoặc khu công nghệ cao càng làm trầm trọng thêm tình trạng ùn tắc. Những vấn đề này không chỉ ảnh hưởng đến giao thông mà còn làm giảm sức hấp dẫn của TP.Thủ Đức đối với các nhà đầu tư và lực lượng lao động chất lượng cao.
Tiến sĩ Lê Bá Chí Nhân chỉ ra áp lực về hạ tầng giao thông cũng bắt nguồn từ sự tăng trưởng dân số nhanh chóng tại TP.Thủ Đức. Nguyên nhân xuất phát từ các khu công nghiệp và khu công nghệ cao đã tạo áp lực lớn lên nhu cầu nhà ở. Đặc biệt là nhà ở xã hội cho công nhân và người thu nhập thấp. Dù đã có những dự án như chung cư Nam Phan, chung cư Trường Thọ hay nhà ở xã hội tại phường Thạnh Mỹ Lợi.
Dù vậy, số lượng căn hộ giá rẻ vẫn quá ít so với nhu cầu thực tế. Hàng chục ngàn công nhân vẫn đang chờ đợi cơ hội tiếp cận nhà ở giá rẻ, trong khi các khu đô thị cao cấp như Thủ Thiêm lại phát triển mạnh mẽ. Sự bất bình đẳng trong phân bổ nguồn lực này khiến TP.Thủ Đức chưa thể trở thành một nơi đáng sống cho mọi tầng lớp cư dân.
Một vấn đề đáng lo ngại nữa là việc triển khai đồng loạt các dự án nâng cấp, cải tạo đường xá và hẻm nhỏ, ngay cả khi hiện trạng còn tốt. Chẳng hạn, các tuyến đường như Công Lý, Lương Khải Siêu hay Lê Quý Đôn (phường Bình Thọ) được lên kế hoạch cải tạo dù mặt đường vẫn còn sử dụng tốt. Người dân đặt câu hỏi: “Tại sao không ưu tiên cải tạo hệ thống thoát nước hoặc vỉa hè thay vì đào bới mặt đường đang sử dụng ổn định?”. Việc này không chỉ gây lãng phí ngân sách mà còn làm xáo trộn cuộc sống người dân.
Tiến sĩ Nhân cho rằng, tâm lý “chạy” giải ngân vốn đầu tư công trước thời điểm sáp nhập hành chính (01/7/2025) được cho là một nguyên nhân dẫn đến tình trạng này. Nhiều gói thầu được phê duyệt và khởi công gấp rút, nhưng đã được nghiên cứu đánh giá kỹ lưỡng hay chưa, dẫn đến chậm tiến độ hoặc thậm chí rồi cầm chừng sau khi chọn thầu. Có thể thấy ở các trường hợp: hẻm 11 đường 13 (phường Linh Xuân).
Bài học từ TP.Thủ Đức và cái nhìn cho siêu đô thị TP.HCM
Chuyên gia kinh tế Trần Nguyên Đán phân tích, việc sáp nhập TP.HCM, Bình Dương, và Bà Rịa – Vũng Tàu để hình thành một siêu đô thị mang tên TP.HCM là một tham vọng lớn, hứa hẹn tạo ra một trung tâm kinh tế, công nghệ, và văn hóa tầm cỡ khu vực. Tuy nhiên, từ thực trạng của TP.Thủ Đức, có thể rút ra những bài học quan trọng để đảm bảo sự phát triển bền vững cho siêu đô thị này.
Để tránh lặp lại tình trạng “chắp vá” như ở TP.Thủ Đức, siêu đô thị TP.HCM cần một quy hoạch tổng thể với tầm nhìn dài hạn. Quy hoạch này phải đảm bảo sự kết nối giữa các khu vực, từ trung tâm TP.HCM đến các vùng công nghiệp của Bình Dương và cảng biển của Bà Rịa – Vũng Tàu. Cụ thể, các tuyến giao thông huyết mạch như cao tốc TP.HCM – Dầu Giây hay Đại lộ Đông – Tây cần được mở rộng và kết nối với các khu công nghiệp và cảng biển để giảm áp lực giao thông.
 |
Cầu Phú Mỹ - một trong những biểu tượng, khát vọng đánh thức tiềm năng liên kết hạ tầng giữa khu Đông và khu Nam TP.HCM. |
Từ sự chậm trễ và đội vốn trong các dự án hạ tầng tại TP.Thủ Đức cũng là vấn đề đáng suy ngẫm về việc quản lý chưa chặt chẽ. Siêu đô thị TP.HCM cần thiết lập một cơ chế giám sát từ khâu lựa chọn nhà thầu đến quá trình thi công. Các nhà thầu yếu năng lực, như trường hợp Công ty Cổ phần Xây dựng Nghĩa Phước ở dự án đường Lò Lu, cần bị loại bỏ ngay từ đầu. Đồng thời, cần minh bạch hóa quy trình đấu thầu và giải ngân để tránh tình trạng “chạy” vốn đầu tư công.
Siêu đô thị TP.HCM cần đầu tư mạnh vào hệ thống thoát nước hiện đại, kết hợp nạo vét các con rạch lớn như rạch Thủ Đức hay rạch Cầu Ngang, và xây dựng các trạm bơm công suất cao. Đồng thời, cần phát triển giao thông công cộng, như mở rộng tuyến Metro Bến Thành – Suối Tiên đến Bình Dương và Bà Rịa – Vũng Tàu, để giảm áp lực lên các tuyến đường bộ.
Một vấn đề rất quan trọng nữa là, ý kiến của người dân trong quá trình quy hoạch hạ tầng của “siêu đô thị” TP.HCM cần được xem là kim chỉ nam để thực hiện triển khai. Thay vì cải tạo những con đường còn tốt, “siêu đô thị” chỉ nên tập trung vào các vấn đề cấp bách như thoát nước, giao thông và nhà ở. Các dự án cần được nghiên cứu kỹ lưỡng để đảm bảo hiệu quả và tránh lãng phí.
TP.Thủ Đức với bốn năm hình thành và phát triển, là một bài học quý giá cho tham vọng xây dựng siêu đô thị TP.HCM bằng việc sáp nhập Bình Dương và Bà Rịa – Vũng Tàu. Những thành tựu như Cầu Thủ Thiêm 2, tuyến Metro, hay Bệnh viện Đa khoa khu vực Thủ Đức, Bệnh viện Ung Bứu cơ sở 2 đã cho thấy tiềm năng to lớn của vùng đất phía Đông. Tuy nhiên, những vấn đề như quy hoạch thiếu đồng bộ, chậm tiến độ dự án, ngập nước, kẹt xe và thiếu nhà ở xã hội là những “vết xe đổ” cần tránh.
Ông Đán nhắc lại một lần nữa, siêu đô thị TP.HCM với sự kết hợp của TP.HCM, Bình Dương, và Bà Rịa – Vũng Tàu hoàn toàn là niềm tin và hy vọng để có cơ hội trở thành động lực phát triển kinh tế của cả nước. Dù vậy, để hiện thực hóa tham vọng này, cần một tầm nhìn dài hạn, quản lý hiệu quả, và sự đồng lòng từ chính quyền đến người dân. Chỉ khi đó, TP.HCM mới thực sự “vươn mình” để trở thành một siêu đô thị đáng sống, đáng đầu tư và đáng tự hào.
