Đây là một cấu phần không thể thiếu trong quá trình phát triển thị trường tài chính, thị trường trái phiếu của các nước. Tại Việt Nam, khung khổ pháp lý để các doanh nghiệp xếp hạng tín nhiệm hoạt động, cung cấp dịch vụ cho thị trường đã được ban hành từ năm 2014.
Thời gian gần đây, dịch vụ xếp hạng tín nhiệm nhận được sự quan tâm rộng rãi hơn của cộng đồng các nhà đầu tư do sự phát triển nhanh của thị trường trái phiếu doanh nghiệp, đòi hỏi phải có một tổ chức trung gian cung cấp thông tin về sức khỏe của tổ chức phát hành cho thị trường.
Vai trò của thị trường XHTN
Hoạt động XHTN là việc đánh giá khả năng trả nợ của tổ chức phát hành hoặc đối với một trái phiếu hoặc một công cụ tài chính cụ thể. XHTN có thể áp dụng đối với bất kỳ tổ chức nào có kế hoạch phát hành trái phiếu để huy động vốn.
Thông qua hoạt động xếp hạng của mình, tổ chức XHTN không những góp phần gia tăng hiệu quả hoạt động cả về cung và cầu đầu tư trên thị trường trái phiếu, mà còn là động lực thúc đẩy các tổ chức, doanh nghiệp và tổ chức phát hành trái phiếu cải thiện hiệu quả kinh doanh, cải thiện các chỉ số và tình hình tài chính, giúp nhà đầu tư nhận thức được tốt hơn khả năng tài chính, khả năng thanh toán nợ của doanh nghiệp được XHTN cũng như những rủi ro có liên quan để có định hướng đầu tư.
Theo đó, đối với thị trường tài chính, thị trường trái phiếu nói chung, hoạt động XHTN sẽ giúp minh bạch thông tin, cung cấp các phân tích, đánh giá có chiều sâu về rủi ro của các chủ thể phát hành công cụ nợ, giảm thiểu sự rủi ro cho nhà đầu tư khi không tiếp cận được đầy đủ, kịp thời thông tin của tổ chức phát hành.
Cùng với hoạt động kiểm toán độc lập, hoạt động XHTN sẽ là công cụ hữu hiệu giúp các hoạt động trên thị trường tài chính diễn ra minh bạch, công khai, thúc đẩy thị trường vốn phát triển bền vững hơn, góp phần khơi thông các dòng vốn quan trọng của nền kinh tế.
Đối với các doanh nghiệp được XHTN, hoạt động XHTN giúp chủ thể phát hành công cụ nợ có thể đa dạng hóa đối tượng nhà đầu tư, nâng cao hình ảnh, quảng bá hình ảnh của doanh nghiệp với công chúng đầu tư, qua đó có mức giá huy động vốn hợp lý trên thị trường. Đồng thời, XHTN cũng thúc đẩy doanh nghiệp được XHTN tuân thủ các quy định pháp lý, tự nâng cao tính minh bạch cũng như cải thiện tình hình tài chính để đạt được mức tín nhiệm ngày càng cao hơn.
Đối với nhóm đối tượng đầu tư vào trái phiếu doanh nghiệp (TPDN), kết quả XHTN sẽ giúp nhà đầu tư nhận thức tốt hơn về khả năng tài chính, khả năng thanh toán nợ của doanh nghiệp được XHTN cũng như những rủi ro liên quan để có định hướng và ra quyết định đầu tư đúng đắn. Bên cạnh đó, hoạt động XHTN giúp các cơ quan quản lý nhà nước có thêm một kênh thông tin, chỉ báo, một kênh so sánh để nắm bắt được tình hình thị trường, từ đó có chính sách điều hành phù hợp đối với thị trường tài chính.
Sự có mặt của các tổ chức XHTN tại Việt Nam có đóng góp quan trọng và giúp tạo dựng thói quen cho nhà đầu tư trong việc sử dụng kênh thông tin, chuyên nghiệp, hỗ trợ quá trình phân tích, đánh giá rủi ro khi đầu tư, góp phần hình thành văn hóa XHTN tại Việt Nam. Tuy nhiên, kết quả XHTN là thông tin mang tính tham khảo, tổ chức xếp hạng không bảo đảm khả năng trả nợ của doanh nghiệp phát hành.
Hoạt động cung cấp dịch vụ XHTN tại Việt Nam thời gian qua
Để thiết lập doanh nghiệp XHTN, ở các nước đều trải qua các giai đoạn (i) ban hành khuôn khổ pháp lý cho việc thành lập và hoạt động của doanh nghiệp xếp hạng tín nhiệm (ii) thí điểm thành lập một số doanh nghiệp xếp hạng tín nhiệm trong nước (iii) quy định bắt buộc các doanh nghiệp khi huy động vốn trên thị trường trái phiếu phải được xếp hạng tín nhiệm.
Tại Việt Nam, để có khung khổ pháp lý cho hoạt động của tổ chức XHTN, năm 2014 Chính phủ đã ban hành Nghị định số 88/2014/NĐ-CP quy định về hoạt động XHTN; đồng thời Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 507/QĐ-TTg phê duyệt quy hoạch phát triển dịch vụ XHTN đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2030 (xem xét cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh cho tối đa 05 doanh nghiệp cung cấp dịch vụ XHTN).
Sau khi Nghị định số 88/2014/NĐ-CP được ban hành, Bộ Tài chính đã cấp phép cho 02 doanh nghiệp cung cấp dịch vụ XHTN trong nước. Tuy nhiên, hoạt động của 02 doanh nghiệp này còn tương đối hạn chế, số lượng hợp đồng cung cấp dịch vụ còn ít, năng lực hoạt động của các doanh nghiệp này mới đang trong giai đoạn đầu của sự phát triển.
Để thúc đẩy hoạt động của thị trường XHTN tại Việt Nam, Bộ Tài chính đã phối hợp với một số tổ chức XHTN có uy tín (Moody’s, Fitch, S&P) tổ chức các hoạt động phổ biến, đào tạo thị trường về hoạt động XHTN. Hiện nay một số tổ chức XHTN quốc tế đang có ý định thành lập doanh nghiệp liên doanh, góp vốn với doanh nghiệp trong nước để cung cấp dịch vụ trên thị trường Việt Nam. Theo đó, các doanh nghiệp xếp hạng tín nhiệm có sự tham gia của các tổ chức xếp hạng tín nhiệm quốc tế, có kinh nghiệm, có mô hình phân tích đã được kiểm chứng, kết hợp với các nhà đầu tư trong nước am hiểu thị trường tài chính Việt Nam sẽ giúp hình thành các doanh nghiệp xếp hạng tín nhiệm có chất lượng, cung cấp được dịch vụ tốt cho thị trường.
Định hướng phát triển dịch vụ XHTN tại Việt Nam
Trên cơ sở kinh nghiệm của các nước và vai trò của các tổ chức XHTN, đối với phát hành TPDN ra công chúng đã yêu cầu bắt buộc có kết quả XHTM từ ngày 01/01/2023. Theo đó, tại Luật Chứng khoán, Nghị định số 155/2020/NĐ-CP đã quy định các trường hợp phát hành TPDN ra công chúng bao gồm; (i) khối lượng huy động lớn hơn 500 tỷ đồng và lớn hơn 50% vốn chủ sở hữu hoặc (ii) dư nợ phát hành trái phiếu lớn hơn 100% vốn chủ sở hữu thì phải xếp hạng tín nhiệm.
Về chính sách, Bộ Tài chính sẽ rà soát, đánh giá mức độ phát triển của thị trường để kiến nghị cấp có thẩm quyền mở rộng về phạm vi bắt buộc phải có XHTN đối với TPDN phát hành ra công chúng và phát hành riêng lẻ. Đồng thời, nghiên cứu, đề xuất cơ chế khuyến khích các định chế trên thị trường tài chính có các chính sách đầu tư căn cứ vào kết quả XHTN.
Khuyến khích các tổ chức xếp hạng tín nhiệm quốc tế cung cấp dịch vụ tại Việt Nam để nâng cao chất lượng dịch vụ, thu hút sự quan tâm của cộng đồng nhà đầu tư đối với dịch vụ xếp hạng tín nhiệm do đây là các tổ chức lớn, uy tín. Đồng thời làm việc với các nhà tài trợ quốc tế như ADB, World Bank để hỗ trợ nâng cao năng lực của tổ chức XHTN của Việt Nam.
Tăng cường tăng cường nhận thức của nhà đầu tư trong việc sử dụng kết quả xếp hạng tín nhiệm thông qua công tác giáo dục, tuyên truyền, tổ chức các buổi Hội nghị, hội thảo để chia sẻ, thông tin đến các nhà đầu tư về dịch vụ xếp hạng tín nhiệm.
(Tiêu đề do Ngày Nay đặt lại)
