Khi Hạ viện chuẩn bị gửi điều khoản luận tội lên Thượng viện vào ngày 25/1, hàng chục đảng viên Cộng hòa có ảnh hưởng ở thủ đô Washington, gồm cả cựu quan chức chính quyền Donald Trump, đang âm thầm vận động các nghị sĩ kết tội cựu tổng thống.
Nỗ lực vận động đã bắt đầu tại Hạ viện sau cuộc bạo loạn hôm 6/1 ở Đồi Capitol. Giờ đây, nỗ lực này tập trung vào thượng nghị sĩ Cộng hòa Mitch McConnell, lãnh đạo phe thiểu số tại Hạ viện, người đã báo hiệu rằng ông có thể ủng hộ kết tội Trump.
"Mitch nói với tôi rằng ông ấy muốn Trump ra đi", một nghị sĩ Cộng hòa nói. "Việc để ông ấy ra đi là vì lợi ích chính trị, vì lợi ích của đảng Cộng hòa. Câu hỏi được đặt ra là chúng ta có tiến được đến bước đó không?".
Thượng viện sẽ bắt đầu xét xử Trump từ ngày 8/2. Trump chỉ có thể bị kết tội nếu 2/3 số thượng nghị sĩ ủng hộ làm vậy, tức là ngoài tất cả 50 thượng nghị sĩ Dân chủ, cần thêm 17 thượng nghị sĩ Cộng hòa quay lưng với Trump. Mặc dù đây là con số cao, một số nguồn tin đảng Cộng hòa nói rằng lượng người muốn trừng phạt cựu tổng thống cao hơn nhiều con số được công khai.
"Có 10 hạ nghị sĩ Cộng hòa đã bỏ phiếu ủng hộ luận tội Trump tại Hạ viện. Nhưng thực chất có lẽ hơn 150 người có chung quan điểm", Charlie Dent, cựu nghị sĩ đảng Cộng hòa, nói.
Hơn một chục nguồn tin nói với CNN rằng chiến dịch âm thầm lôi kéo các thượng nghị sĩ Cộng hòa quay lưng với Trump đang diễn ra dựa trên niềm tin rằng việc kết tội Trump rất quan trọng cho tương lai của đảng.
"Trump đã tạo ra một phong trào sùng bái mình khó có thể phá bỏ. Kết tội có thể làm được điều đó", một cựu quan chức cấp cao của đảng Cộng hòa nói.
Nỗ lực vận động hành lang bao gồm áp lực hậu trường từ các nhà tài trợ đảng Cộng hòa, cuộc gọi từ các cựu quan chức chính quyền Trump và bản ghi nhớ liệt kê các lập luận đang được lưu truyền trong đảng.
Bản ghi nhớ 9 điểm cáo buộc Trump "kêu gọi những người ủng hộ trên toàn quốc đến thủ đô Washington để gây bạo loạn ở quốc hội vào ngày 6/1". Ông đã "kích động đám đông, bao gồm những người có kế hoạch bạo lực và sẵn sàng chết để hưởng ứng những tuyên bố sai lầm rằng cuộc bầu cử bị đánh cắp".
Bản ghi nhớ còn chỉ ra rằng Trump "đã tweet và đưa ra các tuyên bố chống lại Phó tổng thống, khiến Mật vụ buộc phải sơ tán Mike Pence khỏi phòng họp của Thượng viện và đưa đến nơi trú ẩn an toàn". Không rõ bản ghi nhớ được phổ biến rộng rãi đến mức nào giữa các nghị sĩ Cộng hòa.
McConnell cũng đối mặt với áp lực từ phe các thượng nghị sĩ muốn gắn bó với Trump. Một số người cho rằng việc ủng hộ kết tội Trump có thể đe dọa vị trí lãnh đạo của McConnell.
"Không, không, không", thượng nghị sĩ Wisconsin Ron Johnson nói khi được hỏi liệu có ủng hộ McConnell nếu ông này bỏ phiếu kết tội Trump hay không. Johnson gọi cuộc bỏ phiếu như vậy là một "tiền lệ nguy hiểm" và nói thêm: "Tôi thậm chí không nghĩ rằng chúng ta nên có một phiên tòa".
"Nếu bạn muốn loại bỏ Donald Trump khỏi đảng, chính bạn sẽ bị loại bỏ", thượng nghị sĩ Lindsey Graham, một đồng minh trung thành của Trump, nói. "Ý tưởng bước tiếp mà không có Trump trong đảng Cộng hòa là một thảm họa đối với đảng".
Nhưng cũng có những cựu quan chức chính quyền kêu gọi các nhà lập pháp đảng Cộng hòa chống lại Trump. Cựu chánh văn phòng Nhà Trắng John Kelly nói rằng nếu ông được quyền quyết định, ông sẽ bỏ phiếu kết tội Trump. Cựu bộ trưởng tư pháp Bill Barr cáo buộc Tổng thống "kích động đám đông để gây sức ép với quốc hội" và gọi hành vi của ông là "sự phản bội đối với vị trí của mình".
"Tôi buồn nôn khi thấy Tổng thống đăng tweet gây sức ép với Mike Pence", một cựu quan chức cấp cao chính quyền Trump nói.
Trước đó, hơn 30 cựu nghị sĩ đảng Cộng hòa đã ký một lá thư kêu gọi các thành viên hạ viện bỏ phiếu luận tội Trump. Cựu phụ tá và trợ lý hiện thời của các thượng nghị sĩ cũng đang kêu gọi sếp của họ xem xét nghiêm túc việc bỏ phiếu kết tội.
Từ sau ngày 6/1, một số trợ lý làm việc cho các hạ nghị sĩ ủng hộ Trump đã từ chức, bao gồm một nhân viên cấp cao trong Ủy ban Quân vụ Hạ viện và các trợ lý của hạ nghị sĩ Lauren Boebert và Jim Jordan. "Nhiều người coi đây là một cuộc chiến vì tương lai đảng", một cựu phụ tá nói.
Những người khác hy vọng sẽ có thêm nhiều thượng nghị sĩ Cộng hòa ra mặt chống lại Trump. "Các thượng nghị sĩ vốn là những người tôn trọng thể chế và nhận thức được những hậu quả lâu dài", Gabriel Noronha, cựu quan chức chính quyền Trump nói. "Một số người thực sự phẫn nộ về Trump và những thiệt hại mà ông ấy đã gây ra, cũng như nhận thức được điều này có ý nghĩa như thế nào trong 4-8 năm tới".
Các nghị sĩ đều cho rằng quyết định của McConnell sẽ ảnh hưởng đến quan điểm của những người khác. Hôm 19/1, McConnell đã đưa ra bình luận gay gắt nhất khi nói rằng hành động của Trump có liên quan đến bạo loạn.
"Đám đông được kích động bởi những lời nói dối", McConnell nói. "Họ đã bị kích động bởi Tổng thống và những người quyền lực khác".
Vì McConnell nổi tiếng là người biết kiềm chế và luôn suy nghĩ kỹ lưỡng, những lời này của ông mang lại hy vọng cho những người Cộng hòa muốn đảng đoạn tuyệt với Trump.
"Tôi hy vọng sự tôn trọng thể chế của Mitch sẽ vượt qua sự thận trọng chính trị và đưa ông ấy đến kết luận rằng Trump đang cản trở tương lai của đảng", một cựu quan chức đảng Cộng hòa nói.
Trong khi đó, các thượng nghị sĩ Cộng hòa khác nói rằng họ sẽ bỏ phiếu tha bổng Trump, dẫn lời cựu thẩm phán liên bang và luật gia bảo thủ J. Michael Luttig viết trong bài xã luận trên Washington Post đăng ngày 12/1. Luttig viết rằng tổ chức phiên tòa luận tội sau khi Trump rời nhiệm sở là vi hiến.
"Tôi nghĩ nhiều người muốn có lý do để không kết tội ông ấy", một cựu phụ tá tại Thượng viện nói.
Tuy nhiên, Gregg Nunziata, cựu cố vấn của đảng Cộng hòa ở Thượng viện, nói rằng vẫn có các chuyên gia pháp lý khác ủng hộ luận tội.
Tuy nhiên, nỗi sợ bị trả đũa từ các đồng minh của Trump trên truyền thông và nhóm cử tri trung thành với cựu tổng thống có thể cản bước họ quay lưng với Trump. Người dẫn chương trình Fox News là Sean Hannity và Laura Ingraham đã chỉ trích việc McConnell lên án Trump.
Cựu quan chức cấp cao đảng Cộng hòa ủng hộ kết tội Trump mô tả đây là một cuộc chiến trong nội bộ đảng. Ông cho rằng nhiều khả năng Thượng viện không tập hợp đủ số thượng nghị sĩ cần thiết để kết tội Trump.
"Tôi đã học được kinh nghiệm đáng buồn rằng không ai mất tiền khi đánh cược vào năng lực dường như không đáy của phe Cộng hòa trong việc tự hạ mình và hèn nhát", cựu quan chức nói.
