Sứ mệnh tiên phong trên hành trình di sản - Tinh thần UNESCO từ Tuyên ngôn Hạ Long

Tuyên ngôn Hạ Long - Ngọn lửa dẫn dắt hòa bình và phát triển bền vững

Ngày 5/82024, tại Hạ Long, Việt Nam, Tuyên ngôn Hạ Long được công bố trong khuôn khổ Hội nghị Ban Chấp hành lần thứ 43 của Liên hiệp các Hội UNESCO Thế giới (WFUCA), với sự đồng thuận từ hơn 80 quốc gia thành viên. Đây là một dấu mốc quan trọng, thể hiện tiếng nói chung của cộng đồng quốc tế trong việc định hình tương lai phát triển toàn cầu gắn liền với bảo tồn di sản và thúc đẩy hợp tác đa phương.

Tuyên ngôn được khởi xướng bởi Liên hiệp các Hội UNESCO Việt Nam, không chỉ phản ánh tầm nhìn chiến lược của Việt Nam trong việc xây dựng một mô hình phát triển hài hòa giữa kinh tế, văn hóa và môi trường, mà còn tái khẳng định cam kết sâu sắc của các quốc gia thành viên trong việc bảo vệ di sản thiên nhiên và văn hóa, thúc đẩy đa dạng văn hóa và lan tỏa các giá trị nhân văn. Trong bối cảnh toàn cầu hóa đang đặt ra nhiều thách thức mới, văn kiện này nhấn mạnh rằng việc gìn giữ di sản không chỉ là bảo vệ ký ức và bản sắc, mà còn là nền tảng để xây dựng một tương lai thịnh vượng, bao trùm và bền vững.Việc Hạ Long được lựa chọn làm nơi công bố Tuyên ngôn không chỉ mang tính biểu tượng cao mà còn thể hiện sự giao thoa đặc biệt giữa thiên nhiên kỳ vĩ và nỗ lực của con người trong gìn giữ những giá trị vượt thời gian. Vai trò tiên phong của Việt Nam trong việc đề xuất và xây dựng Tuyên ngôn Hạ Long càng khẳng định vị thế của đất nước trên bản đồ di sản thế giới, góp phần dẫn dắt những sáng kiến toàn cầu hướng đến một trật tự phát triển mới, nhân văn hơn và tôn trọng đa dạng hơn.

Nhà ngoại giao, nhà báo Nguyễn Xuân Thắng, Chủ tịch Liên hiệp các Hội UNESCO Việt Nam.

Tuyên ngôn kêu gọi các quốc gia, tổ chức, cộng đồng và từng cá nhân hãy chung tay hành động để biến di sản không chỉ là ký ức của quá khứ, mà còn trở thành động lực phát triển của hiện tại và tương lai. Di sản phải được nhìn nhận như một tài sản sống, đóng góp vào sinh kế cộng đồng, nâng cao năng lực sáng tạo và gắn kết xã hội trên nền tảng của sự tôn trọng, sẻ chia và đoàn kết.

Trong tinh thần đó, sáng kiến “Sứ mệnh Tiên phong trên hành trình di sản” đã được giới thiệu như một khuôn mẫu khuyến khích những điểm đến, cá nhân và tổ chức tham gia công cuộc gìn giữ và phát huy di sản. Đây không chỉ là sự ghi nhận, mà còn là lời mời gọi cộng đồng cùng gánh vác trách nhiệm, biến việc bảo tồn di sản thành một hành động sống động, thiết thực và liên tục – như một phần tất yếu của phát triển bền vững.

Trao truyền giá trị sống từ di sản

“Sứ mệnh Tiên phong trên hành trình di sản” là sáng kiến được đề ra nhằm khuyến khích các cá nhân và tổ chức tham gia, đóng góp cho công cuộc gìn giữ, bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa – thiên nhiên. Được lựa chọn theo các tiêu chí như tác động cộng đồng, tính sáng tạo, khả năng lan tỏa và cam kết phát triển bền vững, sáng kiến này không chỉ là sự ghi nhận cho những thành tựu nổi bật, mà còn là nguồn cảm hứng thúc đẩy những hành động tiếp nối tinh thần UNESCO trong thời đại mới – một tinh thần đặt di sản làm trung tâm cho sự phát triển hài hòa giữa con người và thiên nhiên.

Hội nghị Hạ Long 05/08/2024.

Theo tinh thần của Tuyên ngôn Hạ Long, di sản không đơn thuần là các công trình kiến trúc cổ kính hay cảnh quan kỳ vĩ, mà là một hệ giá trị sống động – nơi lưu giữ ký ức lịch sử, biểu đạt bản sắc văn hóa và thúc đẩy sự phát triển toàn diện thông qua giáo dục, kinh tế, công nghệ và gắn kết xã hội. Chính vì vậy, “Sứ mệnh Tiên phong” không dừng lại ở vai trò bảo tồn, mà đòi hỏi khả năng sáng tạo để biến di sản thành một phần hữu cơ của đời sống hiện đại.

Chẳng hạn, một nghệ nhân miệt mài phục dựng nghệ thuật truyền thống đang mai một, đồng thời tạo sinh kế bền vững cho cộng đồng địa phương, lan tỏa văn hóa Việt đến bạn bè quốc tế. Hay một doanh nghiệp phát triển mô hình du lịch sinh thái có tính sáng tạo, nhằm tháo gỡ các vướng mắc cho phát triển kinh tế tại địa phương. Đây chính là ví dụ điển hình cho việc tích hợp các giá trị di sản vào mô hình kinh tế xanh, phù hợp với định hướng phát triển bền vững toàn cầu.

Sáng kiến này cũng tôn vinh vai trò tiên phong của sự sáng tạo trong chuyển hóa di sản thành động lực phát triển. Những sáng kiến như tái hiện di tích lịch sử bằng công nghệ thực tế ảo, tổ chức triển lãm số, đưa di sản vào trải nghiệm du lịch tại các làng nghề, hay giáo dục di sản qua nghệ thuật đương đại… đều mở ra những hướng tiếp cận mới, hấp dẫn giới trẻ và gắn bó di sản với tương lai. Những cá nhân, tổ chức và điểm đến mang “Sứ mệnh Tiên phong” không chỉ lưu giữ ký ức quá khứ, bảo tồn giá trị di sản, mà còn kiến tạo hiện tại và định hình tương lai, thông qua việc đảm bảo rằng di sản sẽ luôn sống động, hữu ích và truyền cảm hứng cho các thế hệ mai sau.

Lan tỏa tinh thần UNESCO trong cộng đồng

Tuyên ngôn Hạ Long nhấn mạnh rằng phát triển bền vững không thể là nỗ lực đơn lẻ mà là quá trình cộng hưởng – một hành trình cần sự đồng tâm hiệp lực của mọi quốc gia, tổ chức và từng con người. Trong tinh thần đó, “Sứ mệnh Tiên phong trên hành trình di sản” không chỉ là sự khuyến khích những người tiên phong, mà còn là lời hiệu triệu cộng đồng cùng đồng hành, cùng kiến tạo. Di sản, với tất cả giá trị văn hóa, lịch sử và tự nhiên, không thể trường tồn nếu thiếu sự chăm sóc, gìn giữ và phát huy từ chính những người đang sống trong lòng di sản hôm nay.

Mọi thành phần trong xã hội, từ chính quyền, doanh nghiệp, tổ chức phi chính phủ đến từng cá nhân, cần hành động vì một tương lai bền vững dựa trên nền tảng di sản. Trong đó, doanh nghiệp có thể đóng vai trò chủ động hơn khi đầu tư vào các dự án có trách nhiệm, tài trợ cho các quỹ di sản do UNESCO khởi xướng hoặc đồng hành cùng các sáng kiến sáng tạo trong truyền thông di sản. Chính quyền địa phương có thể đẩy mạnh việc xây dựng các chính sách ưu tiên bảo vệ di tích, phục hồi không gian văn hóa tại các khu vực có giá trị lịch sử, đồng thời lồng ghép di sản vào quy hoạch phát triển đô thị. Các cơ sở giáo dục, từ trường học phổ thông đến đại học, có thể trở thành cầu nối di sản với thế hệ trẻ thông qua những chương trình học tích hợp, các khóa học ngắn hạn về văn hóa bản địa, hay những trải nghiệm học tập tại các di tích lịch sử.

Đặc biệt, mỗi cá nhân đều có thể trở thành người giữ lửa di sản. Dù là một tình nguyện viên tham gia bảo tồn di tích, một người thợ làng nghề tiếp nối truyền thống cha ông, hay một bạn trẻ chia sẻ câu chuyện về di sản trên mạng xã hội, mọi hành động đều mang ý nghĩa. Những sản phẩm thủ công được trân trọng, những ký ức được kể lại, những chuyến đi được thực hiện với tinh thần văn minh, tất cả góp phần vào việc nâng cao nhận thức xã hội, lan tỏa tình yêu di sản đến cộng đồng.

Hành trình bảo vệ di sản là sứ mệnh chung của toàn nhân loại. Việc hiện thực hóa các cam kết trong Tuyên ngôn Hạ Long không chỉ nằm trên văn bản, mà cần được chuyển hóa thành những hành động cụ thể, lâu dài và bền vững – từ việc bảo tồn từng viên đá cổ, từng cánh rừng nguyên sinh, đến việc truyền cảm hứng cho thế hệ kế tiếp. Mỗi hành động, dù nhỏ, đều như một ngọn lửa – lặng lẽ nhưng mạnh mẽ – thắp sáng hành trình gìn giữ và phát huy di sản.

Hãy bắt đầu từ hôm nay, bởi mỗi ý tưởng, mỗi hành động, mỗi bước chân trên hành trình di sản đều có thể góp phần định hình tương lai nhân loại: một tương lai hòa bình, thịnh vượng và bền vững trên nền tảng những giá trị mà quá khứ để lại.