Theo thông tin từ báo Sài Gòn Giải Phóng, anh Nguyễn Văn Tấn (cư ngụ quận Bình Tân) thuê mặt bằng tại địa chỉ C12/26 khu phố 3, thị trấn Tân Túc, huyện Bình Chánh để mở quán cà phê, ăn sáng, cơm trưa văn phòng. Ngày 8/8/2015, anh khai trương cửa tiệm. Chỉ sau 5 ngày khai trương, vào ngày 13/8/2015, hai chiến sĩ Công an huyện Bình Chánh đến kiểm tra hành chính, lập biên bản vi phạm “kinh doanh không có giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh”.
Ngay hôm sau, anh Tấn lên UBND huyện đăng ký chứng nhận đăng ký kinh doanh hộ kinh doanh cá thể. Chỉ 5 ngày sau, anh được UBND huyện cấp giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh.
Với số tiền phạt lên đến 17 triệu đồng, anh Tấn đứng vào tình thế tiến thoái lưỡng nan. Anh đã lỡ ký hợp đồng thuê nhà thời hạn 5 năm, giá 4 triệu đồng/tháng và đã thế chân, nếu bỏ thì mất tiền thế chân. Do vậy, anh chọn giải pháp ngưng kinh doanh để tiến hành một số thủ tục khác theo yêu cầu. Trong lúc chưa chạy được tiền nộp phạt, ngày 10/9/2015, hai cán bộ Công an huyện Bình Chánh tiếp tục đến kiểm tra, anh Tấn không còn kinh doanh không phép nữa thì bị công an kiểm tra về vệ sinh an toàn thực phẩm! Biên bản lần này ghi anh vi phạm hành chính về hành vi “sử dụng khu vực chế biến có côn trùng độc hại” và “sử dụng nước không đạt quy chuẩn kỹ thuật để chế biến thực phẩm” theo Nghị định 178/2013/NĐ-CP, trong khi quán của anh Tấn đã ngưng bán đồ ăn từ trước.
Công an huyện Bình Chánh dùng 2 biên bản kiểm tra vi phạm hành chính ngày 8/8/2015 và ngày 10/9/2015 để làm căn cứ khởi tố anh Tấn về tội Kinh doanh trái phép.
Trước thông tin về vụ việc dư luận hết sức ngỡ ngàng cũng như băn khoăn về tính hợp pháp của việc khởi tố hình sự chủ quán bán phở do chậm đăng ký kinh doanh. Hơn nữa Bộ luật hình sự 2015 đã bãi bỏ tội kinh doanh trái phép, vậy trong trường hợp này vụ án có bị đình chỉ không?
Để rộng đường dư luận, chúng tôi đã có cuộc trao đổi với luật sư Lê Ngọc Luân, đoàn luật sư TP. Hồ Chí Minh.
Luật sư Lê Ngọc Luân, Đoàn luật sư TP. Hồ Chí Minh
PV: Chào luật sư! Trước những thông tin đã đưa về vụ việc luật sư đánh giá như thế nào về việc xử lý hình sự anh Tấn về hành vi kinh doanh trái phép?
Ls. Lê Ngọc Luân: Trên cơ sở thông tin của báo Sài Gòn Giải Phóng đưa, có thể khẳng định việc khởi tố ông Nguyễn Văn Tấn (người bán phở, chậm đăng ký kinh doanh) là hành vi trái pháp luật nghiêm trọng.
PV: Cơ sở pháp lý nào để luật sư khẳng định điều trên?
Ls. Lê Ngọc Luân: Điều 33 Hiến pháp 2013 quy định rất rõ về việc bảo đảm quyền tự do kinh doanh của người dân và doanh nghiệp. Theo đó, mọi cá nhân, tổ chức được toàn quyền đầu tư và kinh doanh tất cả các lĩnh vực mà pháp luật không cấm.
Cạnh đó, Luật Thương mại 2005 và Nghị định 39/2007/NĐ-CP ngày 16/03/2007 của Chính phủ quy định về việc cá nhân hoạt động thương mại một cách độc lập, thường xuyên không phải đăng ký kinh doanh. Điều đó cho thấy việc hình sự hóa một vấn đề dân sự trong vụ việc này là hành vi chà đạp, coi thường pháp luật của Cơ quan điều tra và Viện kiểm sát.
Luật đầu tư 2014 liệt kê rất rõ các ngành nghề kinh doanh có điều kiện bắt buộc phải đăng ký kinh doanh, ngoài các ngành nghề đó thì thương nhân, tổ chức không cần phải đăng ký. Quyết định xử phạt vi phạm hành chính trong vụ việc này cũng sai phạm rất rõ nên việc khởi tố, truy tố cho thấy sự vi phạm nghiêm trọng của các cơ quan đã nêu.
Điều mà tôi bất ngờ là ngay cả Viện Kiểm sát, một cơ quan không chỉ có chức năng công tố mà còn có cả chức năng giám sát các hoạt động tư pháp lại có thể ra cáo trạng truy tố một vụ việc vi phạm quá rõ ràng như thế này. Thú thực, tôi không thể tin vào những gì đã và đang xảy ra.
PV: Theo quy định tại BLHS 2015 thì tội kinh doanh trái phép đã được bãi bỏ. Vậy trong trường hợp này phải xử lí như thế nào?
Ls. Lê Ngọc Luân: BLHS 2015 đã bãi bỏ tội Kinh doanh trái phép, tức là với hành vi kinh doanh trái phép sẽ không bị xử lý hình sự nữa. Mặc dù BLHS 2015 còn khoảng ba tháng nữa mới có hiệu lực thi hành (hiệu lực 1/7/2016) nhưng theo điểm d khoản 2 điều 1 Nghị quyết thi hành Bộ luật Hình sự thì tính từ thời điểm BLHS 2015 được công bố, sẽ không xử lý về hình sự đối với người thực hiện hành vi mà BLHS năm 1999 quy định là tội phạm những đã được BLHS 2015 bãi bỏ, trong đó có tội kinh doanh trái phé.
Cá nhân tôi cho rằng, Cơ quan điều tra và Viện kiểm sát huyện Bình Chánh cần phải xem xét lại việc khởi tố vụ án và truy tố ông Nguyễn Văn Tấn ra tòa. Việc làm này cho thấy việc áp dụng pháp luật có phần tùy tiện và thiếu căn cứ.
Như đã phân tích ở câu hỏi đầu tiên, việc khởi tố, truy tố ông Nguyễn Văn Tấn là hành vi vi phạm pháp luật nghiêm trọng nên phải ra quyết định đình chỉ vụ án ngay lập tức. Nếu không sẽ ảnh hưởng đến chính sự thượng tôn pháp luật và niềm tin của người dân vào cơ quan tiến hành tố tụng.
PV: Vâng, cảm ơn luật sư về cuộc trao đổi này!
Phương Anh - Hằng Nguyễn