Từ kỳ vọng đến thất vọng
Ngày 2/4/2010 đánh dấu một bước ngoặt của giao thông thành phố khi dự án mở rộng Xa lộ Hà Nội chính thức được khởi công theo hình thức BOT (xây dựng - kinh doanh - chuyển giao) với sự hợp tác giữa UBND TP.HCM và Công ty Cổ phần Đầu tư Hạ tầng Kỹ thuật TP.HCM (CII). Với tổng chiều dài 15,7km, quy mô 12-16 làn xe, dự án được kỳ vọng trở thành tuyến giao thông huyết mạch kết nối TP.HCM với Bình Dương, Đồng Nai và vùng Đông Nam Bộ.
 |
Dự án mở rộng Xa lộ Hà Nội hiện đã hoàn thành 91% khối lượng công trình nhưng hiện tại đứng hình sau 15 năm triển khai. |
Theo kế hoạch ban đầu, công trình dự kiến hoàn thành trong vòng 36 tháng, thế nhưng đến nay, sau 15 năm dự án vẫn chưa thể cán đích. Điều đáng nói là dự án mở rộng tuyến đường Xa lộ Hà Nội dù đã hoàn thành 100% trục chính từ cầu Sài Gòn đến nút giao Đại học Quốc gia TP.HCM và cơ bản hoàn thiện đường song hành, nhưng đoạn cuối từ nút giao Trạm 2 đến Tân Vạn mới chỉ đạt khoảng 80% khối lượng công việc.
Lý do dẫn đến sự đình trệ này là công tác giải phóng mặt bằng bị kéo dài. Cụ thể, trên địa bàn TP.Thủ Đức, đoạn đường song hành bên phải theo hướng đi từ TP.HCM về Đồng Nai vẫn đang còn 28 hộ dân tại P.Tân Phú chưa bàn giao mặt bằng với diện tích khoảng 4.150m2. Tại Phường Phước Long A còn một hộ dân chưa bàn giao 800m2 đất. Trong khi đó, đường song hành bên trái thuộc P.Linh Trung còn một hộ với diện tích nhà, đất khoảng gần 300m2 chưa giải tỏa.
Đoạn qua địa phận tỉnh Bình Dương cũng còn 2,2km cuối cùng "đắp chiếu" vì còn 146 hộ dân chưa nhận tiền bồi thường, dù trước đó đã kiểm kê và chi trả cho 55 hộ. Hiện công tác bồi thường ở Bình Dương đang bị đình trệ do chênh lệch giá đất giữa hai địa phương, khiến tiến độ giải phóng mặt bằng thêm bế tắc. Những điểm vướng này vô tình khiến tuyến đường cửa ngõ hình thành các “nút thắt cổ chai” như đoạn qua cầu vượt Trạm 2 và khu vực Bến xe Miền Đông mới.
Về phần hầm chui trên tuyến song hành Xa lộ hà Nội cũng đã bắt đầu được triển khai từ năm 2016. Đường hầm là một trong các hạng mục thuộc dự án mở rộng Xa lộ Hà Nội đã cơ bản hoàn thành nhưng chưa thể thông xe vì vướng những hộ dân tại P.Tân Phú (TP.Thủ Đức) chưa bàn giao đất nói trên.
Hơn 8 năm nay, công trình vẫn đang bị rào chắn nên xe máy di chuyển trên tuyến song hành hướng về Bình Dương để đi Đồng Nai không thể đi thẳng, buộc rẽ phải kéo dài lộ trình thêm hơn 1km nữa - chạy vào nhánh đường bên hông Khu Công nghệ cao TP.HCM rồi vòng lên cầu vượt Trạm 2 mới có thể trở lại tuyến đường Xa lộ Hà Nội.
 |
Đoạn đường song hành Xa lộ Hà Nội từ Nút giao trạm 2 đến Tân Vạn thuộc giai đoạn 3 dù chỉ dài 4,2km nhưng chưa thể hoàn thành do vướng mặt bằng. |
Chị Phan Thanh Thuý (32 tuổi, ngụ TP.Dĩ An, tỉnh Bình Dương) di chuyển trên tuyến đường này mỗi ngày, từ nơi làm việc ở P.Bình Khánh (TP.Thủ Đức) về nhà, ngán ngẩm cho biết: “Cái đường song hành hướng đi về Bến xe Miền Đông làm mãi chẳng thấy xong, ngày xưa chỗ này chưa làm dự án đường song hành thì xe đi thẳng, nay làm dự án tưởng được đi thuận tiện hơn thì lại phải chạy vòng vèo, nhiều người mới lần đầu tiên đi qua đây nhiều khi lúng túng không biết đi làm sao”.
Dự án đứng hình, “nút thắt cổ chai” gây nhiều phiền toái
Theo Ban Quản lý Dự án Đầu tư Xây dựng các Công trình Giao thông TP.HCM cho biết, chi phí bồi thường giải phóng mặt bằng cho dự án này đã tăng gần gấp đôi so với kế hoạch ban đầu. Nếu như vào thời điểm được UBND TP.HCM phê duyệt, tổng mức đầu tư vào khoảng 2.516 tỷ đồng thì đến năm 2016 dự án tiếp tục được điều chỉnh lên hơn 4.900 tỷ đồng, tức đội lên đến 2.780 tỷ đồng.
Trong khi đó, đoạn qua tỉnh Bình Dương dài khoảng 2km từ bến xe Miền Đông mới đến nút giao Tân Vạn cũng đang “bế tắc” vì chưa được giao đất trong phạm vi công trình. Điều này cũng đã khiến phí bồi thường giải phóng mặt bằng qua địa bàn tỉnh Bình Dương cũng tăng gần gấp đôi vì bị kéo dài thời gian dẫn đến chênh lệch về giá đền bù.
Việc chậm trễ không chỉ gây lãng phí ngân sách mà còn khiến doanh nghiệp thi công lâm vào cảnh khó khăn. Nhà đầu tư BOT là Công ty CII đã thu phí hoàn vốn từ tháng 4/2021 với thời gian dự kiến 17 năm 9 tháng, nhưng việc dự án dang dở khiến các phương án tài chính liên tục phải điều chỉnh. Nếu không có giải pháp tháo gỡ kịp thời, thời gian thu phí có thể bị kéo dài hơn so với kế hoạch, ảnh hưởng đến quyền lợi của cả nhà đầu tư lẫn người dân.
Xa lộ Hà Nội vốn là tuyến đường huyết mạch kết nối TP.HCM với các tỉnh miền Đông và Tây Nguyên, mỗi ngày có hàng trăm nghìn lượt xe, trong đó nhiều nhất là xe tải và container. Tuy nhiên, các "nút thắt cổ chai" kéo dài nhiều năm qua khiến việc giải quyết tình trạng ùn tắc vẫn “giậm chân tại chỗ”.
 |
Đoạn hầm chui trên đường song hành Xa lộ Hà Nội hơn 8 năm vẫn đang rào chắn, chưa hoàn thiện khiến người tham gia giao thông phải chạy vòng lên cầu vượt Trạm 2. |
Anh Nguyễn Văn Minh, tài xế xe taxi công nghệ chuyên chạy tuyến TP.HCM - Đồng Nai, than thở: “Xa lộ Hà Nội thu phí từ lâu mà đường thì mãi chưa đồng bộ, chỗ hầm chui bao năm cứ rào chắn để đó nhìn mất mĩ quan vô cùng, còn đi tới đoạn Bến xe Miền Đông thì hỡi ơi, đường đang to tự dưng thắt hẹp lại, chỗ đó không kẹt thì thôi chứ kẹt là vài cây số”.
Không chỉ gây ra sự phiền toái cho người dân khi tham gia giao thông, việc chậm trễ hoàn thành tuyến đường được coi là tối quan trọng ở cửa ngõ phía đông của thành phố còn khiến người dân đặt ra những hoài nghi nhất định về dự án.
Một trong những điểm mấu chốt gây tranh cãi là, trong khi người dân phải chi trả các khoản phí qua hệ thống thu phí thì cơ sở hạ tầng mà họ tin tưởng sẽ mang lại sự cải thiện rõ rệt về giao thông vẫn chưa được hoàn thiện. Trạm thu phí đặt tại chân cầu Rạch Chiếc suốt nhiều năm qua nhận vô số phàn nàn, chỉ trích từ dư luận.
Nhiều người cho rằng, tiền của người dân đang bị “kẹp” trong một dự án kéo dài với những hứa hẹn về thời gian hoàn thành ngày càng xa vời hơn. Song song đó là mối liên hệ giữa việc thu phí và tiến độ hoàn thiện dự án, khi CII (là đơn vị chủ đầu tư) đã bắt đầu thu phí, nguồn thu này được cho là nhằm bù đắp chi phí đầu tư ban đầu và trả nợ theo cơ chế BOT. Câu hỏi đặt ra là liệu nguồn doanh thu từ thu phí có đang được tái đầu tư hiệu quả vào việc giải quyết các vướng mắc còn tồn đọng hay không?
Mới đây, để tháo gỡ, Sở Giao thông Công chánh đã kiến nghị UBND TP.Thủ Đức đẩy nhanh, giải quyết dứt điểm công tác bồi thường các trường hợp còn lại, bàn giao mặt bằng trống cho nhà đầu tư để tiếp tục thi công hoàn thành công trình. Ban Giao thông phối với các đơn vị liên quan sớm báo cáo UBND TP.HCM các khó khăn, vướng mắc, từ đó đề xuất các giải pháp giải quyết dứt điểm, đẩy nhanh các thủ tục bồi thường, giải phóng mặt bằng trên địa bàn tỉnh Bình Dương. Sở Tài nguyên và Môi trường cũng làm việc với Công ty CII rà soát và đề xuất phương án giải quyết vướng mắc.
Hy vọng sau 15 năm triển khai, những vướng mắc về mặt bằng, tài chính từng khiến dự án rơi vào vòng luẩn quẩn, gây lãng phí nguồn lực và ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống người dân sẽ sớm được giải quyết dứt điểm. Người dân cũng đang mong những động thái quyết liệt hơn từ chính quyền và các bên liên quan giúp "nút thắt cổ chai" này sớm biến mất, xoá đi vết gợn xấu xí trong bức tranh phát triển hạ tầng đô thị của TP.HCM.
(Còn tiếp)
