Kho tàng di sản văn hóa
Nằm trong khu vực Duyên hải Nam Trung Bộ, Ninh Thuận có cảnh quan thiên nhiên còn giữ được nhiều nét hoang sơ, hùng vĩ và nền văn hóa đa dạng với 32 dân tộc cùng sinh sống. Mỗi dân tộc mang trong mình một bản sắc văn hóa độc đáo, hòa quyện lại tạo thành một hệ thống văn hóa đa dạng và đặc sắc, góp phần làm phong phú thêm bức tranh văn hóa chung của Việt Nam.
Theo Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Ninh Thuận, toàn tỉnh hiện có 239 di sản được đưa vào danh mục kiểm kê, trong đó có 74 di sản văn hóa vật thể và phi vật thể đã được lập hồ sơ xếp hạng ở các cấp. Cụ thể, tỉnh có 2 di tích được xếp hạng Di tích cấp quốc gia đặc biệt là tháp Hòa Lai và tháp Po Klong Garai; 18 di sản văn hóa ở các loại hình di tích, danh lam thắng cảnh, di sản văn hóa phi vật thể được đưa vào danh mục Di sản văn hóa quốc gia; có 52 di tích lịch sử cách mạng, đình, đền, lăng miếu được xếp hạng cấp tỉnh.
Đặc biệt, Ninh Thuận có 2 di sản văn hóa được Tổ chức Khoa học, Giáo dục và Văn hóa của Liên hợp quốc (UNESCO) ghi danh. Trong đó, “Nghệ thuật Đờn ca tài tử Nam Bộ” được ghi danh vào danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại; “Nghệ thuật làm gốm của người Chăm” được ghi danh vào danh sách Di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp. Ngoài ra, tỉnh có 4 hiện vật được công nhận là Bảo vật quốc gia gồm: Bia Hòa Lai, Phù điêu Vua Pô Rômê, Bia Phước Thiện và Tượng thờ Vua Pô Klong Garai.
Ông Nguyễn Văn Hòa, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Ninh Thuận cho hay, để phát huy giá trị các di sản, tỉnh đã có nhiều nỗ lực trong việc trùng tu, tôn tạo các di tích nhằm đảm bảo nguyên giá trị lịch sử, văn hóa và mỹ thuật. Các di tích được kết nối thành cụm du lịch, thu hút du khách đến tham quan, tìm hiểu. Hằng năm, tại các đền tháp Pô Rômê, Pô Klong Garai diễn ra các nghi lễ tín ngưỡng tôn giáo, các buổi biểu diễn văn hóa, nghệ thuật giới thiệu những nét đặc trưng nền văn hóa Chăm tới du khách. Bên cạnh đó, các đơn vị có những biện pháp bảo quản khoa học để giữ gìn hiện vật, Bảo vật quốc gia; dán QR code, tạo thuận lợi cho du khách quét mã tìm hiểu thông tin với những trải nghiệm mới mẻ.
Bên cạnh đó, Ninh Thuận còn có các làng nghề truyền thống gốm Bàu Trúc, dệt thổ cẩm Mỹ Nghiệp tồn tại hàng trăm năm, nhiều lễ hội đặc sắc như Lễ hội Katê, Tết cổ truyền Ramưwan của đồng bào Chăm, Lễ Bỏ mả của người Raglai, Lễ hội Cầu ngư của ngư dân vùng biển. Các loại hình văn nghệ dân gian, diễn xướng dân gian như biểu diễn nhạc cụ Mã la, đàn Chapi, múa quạt, múa đội nước, hò Bả trạo, múa Náp, trình diễn nghệ thuật làm gốm... được gìn giữ và thực hành thông qua các sự kiện, lễ hội ở các địa phương đã tạo thêm nhiều không gian cho du khách tìm hiểu văn hóa cộng đồng.
Đặc biệt, để đáp ứng nhu cầu tìm hiểu, nghiên cứu văn hóa Chăm, tỉnh Ninh Thuận thành lập Trung tâm nghiên cứu văn hóa Chăm, hiện là cơ quan đơn nhất chuyên làm nhiệm vụ nghiên cứu khoa học về văn hóa Chăm trên cả nước. Đến nay, Trung tâm đã sưu tầm, phục chế trên 1.500 hiện vật; hơn 1.400 bản sách, tư liệu chuyên khảo phục vụ công tác nghiên cứu về văn hóa Chăm trong tỉnh và các tỉnh lân cận như Bình Thuận, Bình Định, Phú Yên… Hằng năm, Trung tâm phối hợp với các đơn vị, nhà sưu tập cổ vật tổ chức nhiều cuộc trưng bày, triển lãm chuyên đề phục vụ các ngày lễ, ngày hội văn hóa người Chăm và các dân tộc khác nhằm giới thiệu, quảng bá nền văn hóa Chăm tới du khách trong và ngoài nước.
Nhờ đa dạng hóa các sản phẩm du lịch cộng với các hoạt động tuyên truyền, quảng bá nên những năm gần đây, Ninh Thuận đã thu hút một lượng lớn khách du lịch trong nước và quốc tế. Tính riêng năm 2024, tổng lượt khách tham quan, nghỉ dưỡng đến tỉnh đạt hơn 3,4 triệu lượt (khách quốc tế đạt 117.000 lượt, khách nội địa đạt hơn 3,3 triệu lượt); tổng thu nhập xã hội từ hoạt động du lịch đạt khoảng 3.900 tỷ đồng.
Đưa du lịch thành ngành kinh tế mũi nhọn
Thực hiện Đề án phát triển du lịch giai đoạn 2021-2025, tầm nhìn đến năm 2030, Ninh Thuận đặt mục tiêu đưa du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn. Tỉnh tập trung phát triển du lịch văn hóa, đặc biệt là du lịch biển và du lịch văn hóa Chăm, gắn liền với việc bảo tồn và phát huy các giá trị di sản. Trong năm 2025, Ninh Thuận dự kiến đón 3,6 triệu lượt khách và đạt doanh thu 4.000 tỷ đồng. Đến năm 2030 tăng lên 6 triệu lượt khách với doanh thu từ du lịch đạt 5.900 tỷ đồng, đưa du lịch thực sự trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, đóng góp khoảng 15% GRDP.
Theo ông Nguyễn Long Biên, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Ninh Thuận, để bảo tồn và phát huy tối đa giá trị di sản văn hóa, thúc đẩy phát triển du lịch, tỉnh đang tập trung vào các hoạt động tăng cường tuyên truyền về ý nghĩa của việc bảo tồn di sản, khuyến khích cộng đồng tham gia bảo vệ di tích. Đồng thời, tỉnh đầu tư nâng cấp và tôn tạo các di tích lịch sử, văn hóa và danh lam thắng cảnh tiêu biểu; nghiên cứu phục dựng và phát triển các lễ hội truyền thống, chọn lọc và xây dựng các lễ hội đặc sắc để thu hút du khách.
UBND tỉnh giao Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tiếp tục phối hợp các đơn vị liên quan điều tra, nghiên cứu, trình các cấp thẩm quyền xét duyệt xếp hạng các di tích, di sản, bảo vật; đẩy mạnh nghiên cứu để bảo tồn và giới thiệu những di sản văn hóa tiêu biểu bằng nhiều hình thức; trong đó chú trọng phát triển các ứng dụng công nghệ số nhằm hỗ trợ nâng cao trải nghiệm của khách tham quan tại các di tích, bảo tàng, Trung tâm Nghiên cứu văn hóa Chăm, các điểm tham quan du lịch trên địa bàn.
Song song đó, tỉnh sẽ tăng cường phát huy giá trị văn hóa truyền thống, đặc biệt là thông qua phát triển du lịch cộng đồng. Mô hình này không chỉ thay đổi bộ mặt nông thôn, bảo tồn di sản mà còn tạo sinh kế bền vững cho cộng đồng, khơi dậy ý thức bảo tồn văn hóa và góp phần xây dựng khối đại đoàn kết dân tộc. Bên cạnh đó, Ninh Thuận tiếp tục đa dạng hóa sản phẩm du lịch, bao gồm du lịch văn hóa, du lịch sinh thái, trải nghiệm và thể thao để thu hút du khách, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương trong thời gian tới./.