Những đứa trẻ chết mòn
Mohammed Yousuf sống ở Yemen. Con trai 1 tuổi của anh, Abdullah, đã được đưa đến một cơ sở y tế ở thủ đô Sanaa, nơi các bác sĩ đang cho cậu bé uống sữa công thức dành cho trẻ em suy dinh dưỡng để cậu bé có thể sống sót.
Ngày 5/12/2020, Abdullah đạt cân nặng 2,7kg khi bước vào ngày thứ năm điều trị suy dinh dưỡng cấp tính nghiêm trọng, bác sĩ Abdelmalek Mohammed cho biết. Cân nặng của Abdullah chỉ bằng 1/3 trọng lượng trung bình của một đứa trẻ cùng tuổi cậu bé. Chẩn đoán của bác sĩ về suy dinh dưỡng cấp tính nặng là một phân loại y tế dành riêng cho những trường hợp xấu nhất. Yousuf và vợ anh, Fadiah, đã đi xe buýt 15 tiếng qua hàng chục trạm kiểm soát quân sự để đưa con họ đến cơ sở ở Sanaa.
Các cơ quan của Liên hợp quốc cảnh báo, 1/5 trẻ em dưới 5 tuổi ở các vùng của Yemen bị suy dinh dưỡng cấp tính và cần được điều trị khẩn cấp.
Tỷ lệ suy dinh dưỡng cấp tính ở trẻ em dưới 5 tuổi là cao nhất từng được ghi nhận ở các vùng của Yemen, với hơn nửa triệu trường hợp ở các quận phía Nam, theo phân tích mới nhất về Phân loại giai đoạn an ninh lương thực (IPC) cấp tính do Tổ chức Nông lương Liên hợp quốc (FAO), Quỹ nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF), Chương trình Lương thực thế giới (WFP) và các đối tác.
Phân tích - chỉ dành cho 133 huyện ở các vùng phía Nam của Yemen - nơi sinh sống của 1,4 triệu trẻ em dưới 5 tuổi - cho thấy mức tăng gần 10% các trường hợp suy dinh dưỡng cấp tính vào năm 2020. Mức tăng lớn nhất là ở trẻ nhỏ bị suy dinh dưỡng cấp tính nghiêm trọng (SAM) với tỷ lệ tăng 15,5% trong năm 2020. Điều này khiến ít nhất 98.000 trẻ em dưới 5 tuổi có nguy cơ tử vong cao nếu không được điều trị khẩn cấp vì suy dinh dưỡng cấp tính nặng.
Do xung đột và sự suy giảm kinh tế, làm phức tạp thêm tình hình cho những đứa trẻ nhỏ nhất của Yemen. Tại các khu vực bị ảnh hưởng nặng nề nhất được đưa vào phân tích, khoảng 1/5 trẻ em bị suy dinh dưỡng nặng. Ở vùng đất thấp của Hodeidah, con số là hơn 1/4.
Ít nhất 250.000 phụ nữ mang thai hoặc cho con bú cũng cần được điều trị suy dinh dưỡng. Các chuyên gia Liên Hợp Quốc cảnh báo con số thực tế có thể cao hơn do nguyên nhân dẫn đến tình trạng suy dinh dưỡng ở Yemen trở nên tồi tệ hơn vào năm 2020.
Yemen từ lâu đã là nơi có với tỷ lệ suy dinh dưỡng cao nhất trên thế giới. Cho đến nay, các biện pháp can thiệp nhân đạo để điều trị và ngăn ngừa suy dinh dưỡng, cũng như cung cấp hỗ trợ lương thực khẩn cấp, đã ngăn chặn được tình trạng xấu đi.
Nhưng vào năm 2020, những lợi nhuận khó giành được này đang bị mất đi. Xung đột leo thang và suy giảm kinh tế, cộng với tác động quá lớn của đại dịch COVID-19, đã đẩy một dân số vốn đã kiệt quệ đến bờ vực. Ngoài ra, nhiều dự án viện trợ bao gồm hỗ trợ lương thực khẩn cấp và các dịch vụ WASH đã bị gián đoạn do thiếu hụt kinh phí. Các chương trình điều trị suy dinh dưỡng cũng gặp rủi ro nếu không sớm nhận được các khoản bổ sung.
Và đối với nhiều người ở Yemen, giá nào cũng quá cao. Yousuf mất việc làm ở nông trại vào năm ngoái khi những người nông dân không thể mua được dầu diesel để chạy máy bơm để tưới tiêu và nước uống vì tình trạng thiếu nhiên liệu do chiến tranh. Giờ đây, gia đình anh phụ thuộc hoàn toàn vào viện trợ, và điều đó cho phép họ chỉ ăn một bữa nhỏ hàng ngày.
Quốc gia sống nhờ viện trợ
Trên thực tế, có đến 80% người dân Yemen phụ thuộc vào viện trợ. Và khoản viện trợ này thường không đủ. Yousuf chia sẻ rằng 2 đứa con lớn của anh đã chết vì suy dinh dưỡng: đứa con đầu lòng lúc 6 tháng tuổi và đứa con thứ hai lúc 4 tháng tuổi. Anh cho biết cả hai đứa trẻ đều chết trong quá trình điều trị tại một trung tâm y tế gần ngôi làng nông thôn của họ ở Taiz - nơi thiếu thốn cả thuốc men và nhân viên.
Samuel Mbuto - chuyên gia dinh dưỡng chuyên về tình trạng suy dinh dưỡng nghiêm trọng của của trẻ em thuộc nhóm nhân đạo International Medical Corps, cho biết giao tranh ở Taiz khiến các bậc cha mẹ gặp khó khăn trong việc chăm sóc y tế cho con cái của họ. Mbuto đã trải qua 2 nạn đói trước đây, đầu tiên là ở quê hương Uganda và sau đó là ở Nam Sudan. Theo anh, điều kiện ở Yemen còn tồi tệ hơn nhiều vì lệnh phong tỏa hạn chế khả năng tiếp cận viện trợ. Đây là năm thứ 3 của anh ấy ở Yemen.
Trong suốt 9 năm hành nghề của mình, Mbuto đã đo chu vi cánh tay của nhiều trẻ em, một chỉ số chính về tình trạng suy dinh dưỡng. Anh sử dụng một thiết bị giống thước dây nhỏ gọi là thước dây MUAC (chu vi giữa bắp tay). Anh ấy quấn nó quanh cánh tay của đứa trẻ, nhét phần cuối của cuộn băng vào một khe và kéo nó qua để điều chỉnh chiều rộng của cánh tay.
Nếu chu vi cánh tay nằm trong khoảng từ 5 đến 10 inch là trẻ nằm trong vùng xanh, chứng tỏ có kích thước khỏe mạnh. Từ 4,5 đến 5 inch trên băng là một phần hẹp màu vàng cho thấy suy dinh dưỡng trung bình. Sau cùng, dải băng MUAC có màu đỏ từ 4,5 inch cho đến khi hết. Khi kích thước cánh tay trẻ ở vùng đỏ chứng tỏ trẻ bị suy dinh dưỡng nặng. Mbuto đã nhìn thấy những cánh tay có kích thước chỉ khoảng 3 inch ở Yemen.
Tại 27 cơ sở nơi Mbuto quản lý các chương trình dinh dưỡng, gần như tất cả những đứa trẻ mà anh ấy nhìn thấy đều có kích thước ở các phần màu vàng và đỏ của băng. Mbuto cho biết các dấu hiệu suy dinh dưỡng thể hiện rõ qua đôi mắt trũng sâu, tiêu chảy, xương sườn nhô ra rõ rệt và đầu gối như "đùi gà".
“Một khi đứa trẻ bị ốm, khuôn mặt của chúng lộ ra vẻ buồn bã, người mẹ cũng buồn bã, thì bạn sẽ thấy những dấu hiệu của sự tuyệt vọng. Họ không biết điều gì sẽ xảy ra vào ngày hôm sau", Mbuto nói.
Anh cho biết việc phục hồi có thể cần đến hai tháng để theo dõi và cho ăn một cách chặt chẽ.
 |
Các bác sĩ khác cũng đã chứng kiến nỗi đau tương tự. Tiến sĩ Wafa'a Al-Salali dẫn đầu một nhóm các chuyên gia dinh dưỡng của Quân đoàn Y tế Quốc tế ở miền nam Yemen. Cô cho biết hầu hết những đứa trẻ được nhận vào trung tâm y tế của họ đều là những trường hợp nặng.
Đồng nghiệp của cô, Thorya Sallam, một y tá dinh dưỡng ở miền tây Yemen, cho biết các trung tâm nuôi dưỡng rất đông và các trường hợp suy dinh dưỡng là do dịch tả và bạch hầu. "Khi nhìn thấy những đứa trẻ mắc bệnh, tôi rất sợ và lo lắng. Chứng kiến sự sụp đổ và yếu kém của hệ thống y tế là điều khó khăn nhất đối với tôi với tư cách là một bác sĩ trong chiến tranh", bác sĩ nói.
Tại trung tâm y tế ở Sanaa, bác sĩ Abdelmalek Mohammed đo và cân trẻ trong giờ thăm khám. Anh tin rằng cậu bé Abdullah 1 tuổi, với số đo cánh tay là 3,2 inch, sẽ sống sót. Bác sĩ cho biết cách đó vài giường là một trường hợp nặng mà anh ấy nghĩ là cũng sẽ sống sót, Zayed Ali, 16 tháng tuổi. Sau một tháng điều trị, Zayed nặng tương đương với Abdullah, 2,7kg, với chu vi cánh tay là 2,8 inch - chỉ gần bằng một nút chai rượu.
Bác sĩ đã chứng kiến gia đình đi từ các vùng nông thôn xa xôi của đất nước để tìm kiếm sự chăm sóc y tế cho con cái của họ ở thủ đô. Anh ấy nói rằng đó là một dấu hiệu quan trọng đối rằng tình trạng suy dinh dưỡng đã trở nên tồi tệ hơn.
Ngay cả khi một đứa trẻ như Abdullah sống sót và được xuất viện, cha mẹ của em vẫn sẽ phải tiếp tục điều trị cho em ăn ở nhà, và nếu thiếu thức ăn ở nhà có khả năng trẻ sẽ lại bị suy dinh dưỡng, Mbuto nói.
Cần một nguồn tài trợ lớn
Bà Lise Grande, Điều phối viên Nhân đạo của Yemen cho biết: “Chúng tôi đã cảnh báo từ tháng 7 rằng Yemen đang đứng trên bờ vực của một cuộc khủng hoảng an ninh lương thực thảm khốc. Nếu chiến tranh không kết thúc, chúng ta đang ở gần một tình huống không thể cứu vãn và có nguy cơ mất cả một thế hệ trẻ thơ của Yemen. Dữ liệu mà chúng tôi công bố ngày hôm nay xác nhận rằng tình trạng suy dinh dưỡng cấp tính ở trẻ em đang đạt mức cao nhất mà chúng tôi từng thấy kể từ khi chiến tranh bắt đầu. Thật đau lòng là khi mọi người cần chúng tôi nhất nhưng chúng tôi không thể làm những gì cần thiết vì không có tài trợ”.
Philippe Duamelle, Trưởng đại diện UNICEF tại Yemen cho biết: “Mạng sống của hàng nghìn trẻ em và phụ nữ đang bị đe dọa. Việc cung cấp các nguồn tài chính cần thiết và đảm bảo khả năng tiếp cận của trẻ em và phụ nữ đang rất cần được hỗ trợ”.
“Tình hình dinh dưỡng ngày càng tồi tệ được nêu ra trong phân tích mới nhất này nêu bật nhu cầu cấp thiết phải đảm bảo rằng mọi trẻ em gái, trẻ em trai, phụ nữ và đàn ông Yemen đều được tiếp cận với một chế độ ăn uống lành mạnh và đa dạng trong hiện tại và trong tương lai. Điều này có nghĩa là phải xây dựng, khôi phục và duy trì hệ thống lương thực ở Yemen bằng cách mở rộng ngay các nỗ lực nhằm bảo vệ sinh kế của người dân và cho phép họ sản xuất, bán và tiêu thụ các loại thực phẩm đa dạng và bổ dưỡng ngay cả trong thời kỳ khủng hoảng nghiêm trọng”, tiến sĩ Hussein Gadain, Đại diện FAO tại Yemen phân tích.
Liên Hợp Quốc dự đoán tình hình ở Yemen sẽ xấu đi. Nó dự báo một nạn đói trong sáu tháng tới, với hơn một nửa đất nước bị suy dinh dưỡng.
"Yemen hiện đang có nguy cơ xảy ra nạn đói tồi tệ nhất mà thế giới từng chứng kiến trong nhiều thập kỷ. Nếu không hành động ngay lập tức, hàng triệu sinh mạng có thể bị mất", Tổng thư ký Liên Hợp Quốc António Guterres cảnh báo trong một tuyên bố hồi tháng 11/2020.
Để cứu sống và ngăn chặn tình hình tồi tệ hơn nữa, Liên Hợp Quốc và các đối tác cần hơn 50 triệu đô la Mỹ để khẩn trương mở rộng các chương trình dinh dưỡng, bao gồm điều trị cho trẻ em bị suy dinh dưỡng cấp tính nặng. Đồng thời, cũng cần tài trợ để mở rộng quy mô các chương trình thực phẩm, nước, vệ sinh và sức khỏe bao gồm cả tiêm chủng.
Ly Phương
(Dịch và tổng hợp)
