______________
 |
Quay trở lại thời điểm 7 năm về trước, đảo Bali khi đó có “mùa rác” - thời điểm hàng năm khi những trận bão đẩy hàng tấn mảnh rác nhựa lên bãi biển. Cứ vào mùa này, hai chị em Melati và Isabel lại bắt tay vào dọn sạch hòn đảo quê hương.
Đứng trên thùng xe tải, tay cầm một chiếc loa, hai chị em nhà Wijsen khởi động chiến dịch thu gom rác thải tại 115 địa điểm trên đảo với sự giúp đỡ của hàng nghìn tình nguyện viên.
“Không chỉ các bãi biển, chúng ta sẽ dọn sạch những dòng sông và đường phố”, Melati Wijsen phát biểu trước hàng trăm tình nguyện viên. “Hoạt động này là trách nhiệm của tất cả người dân đảo Bali”.
Cả Melati và Isabel khi đó đều tìm mọi cách để thu hút sự chú ý của công chúng và chính quyền Bali trước vấn nạn rác thải nhựa. Còn hiện tại, hai chị em này đã trở thành người hùng của Bali, chiến dịch của họ đã nhận được sự chú ý của cộng đồng quốc tế và buộc chính quyền Bali phải ban lệnh cấm túi nilon và các đồ dùng nhựa chỉ dùng một lần.
 |
Melati và Isabel hiện là nhân tố tiêu biểu của thế hệ các nhà hoạt động môi trường trẻ tuổi toàn cầu, trong đó có nữ sinh 17 tuổi người Thụy Điển Greta Thunberg.
"Thế hệ trẻ chúng tôi có thể chỉ chiếm 25% dân số thế giới, nhưng 100% chúng tôi sẽ làm chủ thế giới trong tương lai’, Isabel tuyên bố.
Kể từ khi bắt đầu chiến dịch của mình, hai chị em Wijsen đã chu du khắp thế giới để diễn thuyết tại các sự kiện lớn. Vào năm 2016, hai chị em đã xuất hiện trên chương trình Ted Talk ở London và chia sẻ cho thế giới biết về cuộc khủng hoảng rác thải nhựa ở Bali. Tạp chí Time đã liệt kê cặp đôi này là trong số những thiếu niên có ảnh hưởng nhất thế giới, còn hãng thông tấn CNN xếp chị em Wijnsen vào hàng ngũ các “Kỳ quan trẻ”.
Giờ đây khi đã trưởng thành, cô chị Melati hiểu rằng bản thân cô là một “người kiến tạo thay đổi” và xuất hiện nhiều hơn tại các sự kiện môi trường, trong khi cô em Isabel tập trung vào việc và chăm sóc sức khỏe sau khi phát hiện ra mình mắc chứng rối loạn tự miễn dịch.
Tháng 1 vừa qua, Melati đã xuất hiện tại Diễn đàn kinh tế thế giới ở Davos (Thụy Sĩ), nơi cô có một phát biểu đầy say mê về sự cần thiết phải gây áp lực cho các công ty và chính phủ về quy định cấm đồ dùng nhựa một lần và gây ấn tượng mạnh với “giới tinh hoa” toàn cầu.
 |
Còn bây giờ, hai chị em Wijsen đang đối mặt với một thách thức chưa từng có: tiến hành các hoạt động bảo vệ môi trường trong bối cảnh dịch bệnh COVID-19 bùng phát khiến người dân Bali buộc phải tự cách ly trong nhà.
“Quy định cách ly trong nhà đã làm gia tăng nhu cầu sử dụng đồ nhựa của mọi người, ngoài ra nhân viên y tế cũng buộc phải liên tục thải loại các đồ bảo hộ, hai yếu tố này đã tạo ra trở ngại lớn cho phong trào chống rác thải nhựa của chúng tôi”, Melati chỉ ra.
Tuy nhiên, dẫu lệnh phong tỏa tạo ra vô vàn bất tiện và thách thức, thế nhưng Melati cho rằng điều này vô hình lại tạo điều kiện cho việc giảm thiểu khí thải giao thông và giúp hồi sinh phần nào hệ động thực vật do sự vắng mặt của du khách.
Theo Melati, các quan chức trên đảo Bali cũng nên coi vấn đề môi trường nghiêm trọng như dịch bệnh và phải áp dụng các biện pháp khẩn cấp tương đương.
"Tác động của dịch bệnh cũng tương tự như của vấn nạn biến đổi khí hậu”, cô gái trẻ nói. “Thông qua dịch bệnh, rõ ràng là chính phủ có thể hành động một cách nhanh chống. Điều này khiến tôi phải đặt ra câu hỏi: Tại sao người ta lại coi nhẹ vấn đề môi trường?”
Dù tuổi đời còn trẻ, nhưng hai chị em nhà Wijsen từ lâu đã là những diễn giả môi trường đầy kinh nghiệm và đĩnh đạc, họ đã tham gia vô số các buổi diễn thuyết và phỏng vấn. Mạng xã hội cũng đã giúp cho hai nhà hoạt động trẻ có thêm nhiều cơ hội để chia sẻ các hoạt động của mình và thu hút sự chú ý của truyền thông quốc tế.
 |
 |
Sinh sống trong một ngôi nhà nằm ở rìa cánh đồng lúa cách bãi biển một quãng đi bộ ngắn, ngay từ khi còn nhỏ hai chị em Melati và Isabel đã luôn bắt gặp hình ảnh túi nilon và rác thải nhựa ở khắp mọi nơi: từ cánh đồng, cho tới bãi biển và trên đường phố.
Rác thải là một vấn nạn đặc biệt nghiêm trọng ở Bali, người dân ở đây từ lâu đã có thói quen xả rác bừa bãi ra ngoài. Để xử lý những núi rác thải, họ chỉ có duy nhất một cách là đốt.
Cứ vào mùa mưa (“mùa rác”) – kéo dài từ tháng 11 đến tháng 3 – rác thải trôi nổi trên khắp các con sông và cứ thế trôi ra biển, đe dọa tới sinh mạng của các sinh vật dưới nước.
Năm ngoái, chính quyền đảo Bali đã phải tuyên bố tình trạng khẩn cấp do rác thải nhựa xuất hiện tràn lan trên một bãi biển dài 6 km, buộc các nhà hoạch định chính sách tại Indonesia ban bố lệnh cấm toàn quốc đối với nhựa sử dụng một lần vào năm 2020.
 |
Nhiều người dân Bali không khỏi lo ngại trước làn sóng du khách đổ dồn về đảo mỗi năm có thể khiến cảnh quan và môi trường thay đổi. Trong năm 2019, lượng khách quốc tế tăng 3,6% so với năm trước lên 6,3 triệu, theo Cơ quan Thống kê Indonesia.
“Mặc dù vấn nạn rác thải nhựa đã tồn tại từ lâu, nhưng chính phủ Indonesia chỉ mới thực sự tập trung giải quyết nó trong hai năm qua”, theo Andre Dananjaya, nhà hoạt động môi trường tại Indonesia.
Bảo tồn môi trường cũng là ưu tiên hàng đầu đối với Ayu Gayatri Kresna, một đầu bếp truyền thống ở làng Bengkala, phía bắc Bali. Cô cảm thấy chính quyền cần phải đặt ra những quy tắc đối với khách du lịch nhằm buộc họ phải có trách nhiệm bảo vệ thiên nhiên, văn hóa và truyền thống trên đảo.
 |
 |
Từ năm 2013, cả Melati và Isabel đã tìm hiểu nhiều thông tin trên mạng và biết được rằng Indonesia là nước gây ô nhiễm nhựa biển lớn thứ hai thế giới, sau Trung Quốc. Hai chị em cũng phát hiện ra rằng hàng chục quốc gia trên toàn thế giới đã cấm nhựa sử dụng một lần.
Sau đó, chị em nhà Wijnsen đã quyết định tự tổ chức một chiến dịch của riêng mình bằng việc thành lập nhóm “Bye Bye Túi Nilon” và gửi đơn thỉnh cầu trực tuyến kêu gọi chính quyền ban hành lệnh cấm sử dụng nhựa một lần.
Dù đã nhanh chóng thu thập được 6.000 chữ ký, nhưng phải mất thêm 6 năm để mục tiêu của hai chị em hoàn thành.
“Khi khởi xướng chiến dịch này, chúng tôi đã làm rõ quan điểm rằng Bali từ lâu không còn một hòn đảo thiên đường, Bali chỉ còn là một thiên đường đã mất”, Melati nói.
Báo cáo của nhóm “Bye Bye Túi Nilon” chỉ ra rằng số lượng rác thải nhựa trên đảo Bali đủ để lấp đầy tòa nhà 14 tầng mỗi ngày và hệ thống thu gom, xử lý hiện tại đang không theo kịp tốc độ xả thải của người dân và du khách.
Tuy nhiên, ngành du lịch vẫn là nguồn thu chính cho toàn bộ đảo Bali, do đó tình trạng xây dựng khách sạn, nhà nghỉ vẫn ổ ạt gia tăng.
"Hòn đảo này đang bị quá tải với các tòa nhà, khách sạn mới, được xây dựng trên đỉnh những cánh đồng lúa", Melati nói. "Chúng ta đã không đánh mất lối sống truyền thống của chính ông cha mình”.
 |
Để thực hiện mục tiêu cấm sử dụng đồ nhựa một lần, chị em Wijnsen đã huy động lực lượng thanh niên, làm đơn thỉnh nguyện lên chính quyền và tổ chức phong trào dọn dẹp bãi biển, thuyết phục các doanh nghiệp không sử dụng túi nilon.
Họ cũng thành lập Mountain Mamas, một cộng đồng phụ nữ chuyên sản xuất túi mua sắm từ các vật liệu tái chế thay thế cho túi nilon. Dần dần, tổ chức “Bye Bye Túi Nilon” đã có khoảng 30 chi nhánh trên toàn thế giới.
Vào năm 2016, thất vọng trước sự thờ ơ của Thống đốc Bali lúc bấy giờ - ông I Made Mangku Pastika, hai chị em Wijnsen còn tuyên bố sẽ tuyệt thực nhằm kêu gọi chính quyền lắng nghe ý kiến của những người trẻ.
Chỉ trong vòng 24 giờ, ông Pastika đã đồng ý gặp mặt các nhà hoạt động môi trường đầy táo bạo này. Sau cuộc gặp mặt, vị Thống đốc đã ký một sắc lệnh cấm túi nhựa, ống hút nhựa và xốp trên đảo có hiệu lực kể từ năm 2018.
Nhưng từ văn bản cho tới hiện thực là cả một quá trình đấu tranh gian nan, theo Melati Wijnsen. Các nhà hoạt động môi trường tại Bali đã phải nỗ lực đấu tranh với chính quyền cho tới khi lệnh cấm chính thức được thực thi dưới thời Thống đốc mới I Wayan Koster.
Melati cho biết cô từng hy vọng rằng 2020 sẽ là một năm hành động vì môi trường, thu hút sự ủng hộ ngày càng tăng trong giới trẻ Indonesia và quốc tế nhằm tìm ra các giải pháp giảm thiểu rác thải nhựa cũng như làm chậm quá trình biến đổi khí hậu.
Nhưng thay vào đó, đại dịch COVID-19 buộc phong trào của Melati và Isabel phải chuyển đổi sang hình thức hoạt động trực tuyến, thay vì tổ chức các hoạt động ngoài trời như trước.
Thời gian qua, Melati đã thúc đẩy các hoạt động cho Youthtopia, một mạng lưới quốc tế nhằm giúp những người trẻ tuổi trở thành “người kiến tạo thay đổi”. Gần đây, Melati đã đăng tải một video về cách trở thành một nhà hoạt động môi trường tại nhà.
“Dịch bệnh đã giúp chúng tôi có thêm thời gian để suy nghĩ về cách thức phát triển trong tương lai”, Melati nói. “Liệu chúng tôi có quay trở lại cuộc sống bình thường với đường lối hoạt động như trước? Hay chúng tôi sẽ nhận ra rằng có một con đường khác để đi?”
 |
Bài: Huy Vũ
Thiết kế: Mẫn San
