Ngày 10/12, Bộ Y tế tổ chức Lễ phát động Tháng hành động Quốc gia về Dân số và kỷ niệm Ngày Dân số Việt Nam (26/12) năm 2024, với chủ đề “Nâng cao chất lượng dân số để đất nước phồn vinh, gia đình hạnh phúc”.
Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn cho biết: “Năm 2024 là năm thứ 5 thực hiện Chiến lược Dân số Việt nam đến năm 2030. Công tác dân số hiện đang đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức. Nhiều vấn đề dân số phát sinh trong thực tiễn đã và đang tác động trực tiếp đến đời sống, xã hội và sự phát triển bền vững của Việt Nam trong hiện tại và tương lai.
Theo Thứ trưởng Trần Văn Thuấn, việc duy trì mức sinh thay thế trên phạm vi toàn quốc chưa thật sự bền vững, xuất hiện xu thế mức sinh xuống thấp. Năm 2023, mức sinh ước tính là 1,96 con/phụ nữ, thấp nhất trong lịch sử và dự báo tiếp tục giảm trong những năm tiếp theo.
Chênh lệch tỷ số giới tính khi sinh đã được khống chế, nhưng vẫn ở mức cao và chưa có dấu hiệu giảm (năm 2023 con số này là 112 bé trai/100 bé gái).
Tốc độ già hóa dân số nhanh và Việt Nam sẽ sớm bước qua thời kỳ dân số vàng. Tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết, mang thai và sinh con ở người chưa thành niên, tầm vóc, thể lực, chất lượng cuộc sống cần phải được cải thiện nhiều hơn... Trong khi đó, tổ chức bộ máy làm công tác dân số hiện nay chưa ổn định, thiếu thống nhất giữa các tỉnh, thành phố, nguồn lực đầu tư cho công tác dân số chưa tương xứng với yêu cầu, nhiệm vụ được giao.
Đánh giá về thực trạng dân số tại Việt Nam, Trưởng đại diện UNFPA (Quỹ Dân số Liên hợp quốc) nhận định: “Các kết quả từ nghiên cứu của Tổng cục Thống kê phối hợp cùng UNFPA cho thấy, Việt Nam vẫn đang trong giai đoạn "dân số vàng"; nghĩa là mỗi người phụ thuộc được hỗ trợ bởi hai người trong độ tuổi lao động. Tuy nhiên, dân số Việt Nam đã bắt đầu già hóa từ năm 2011 và đang già hóa với tốc độ nhanh hơn nhiều so với các quốc gia khác. Dự báo, Việt Nam sẽ trở thành một quốc gia có dân số già vào năm 2036 và là xã hội siêu già vào năm 2049. Đồng thời, Việt Nam cũng đang bước vào xu hướng mức sinh thấp, với tổng tỷ suất sinh (TFR) là 1,96 vào năm 2023”.
Sự chuyển đổi từ một xã hội trẻ thành một xã hội già có nhiều tác động sâu rộng và chúng ta cần bắt đầu chuẩn bị cho những thay đổi dân số này ngay từ bây giờ. Các giải pháp cần được chú ý bao gồm: Tăng năng suất lao động kết hợp với các chính sách tạo việc làm bền vững; tăng tỷ lệ tham gia lao động, đặc biệt là đối với dân số cao tuổi; hỗ trợ phụ nữ duy trì tham gia thị trường lao động; đầu tư vào y tế và giáo dục.
Theo Thứ trưởng Trần Văn Thuấn, dù còn nhiều khó khăn, nhưng đội ngũ làm công tác dân số vẫn kiên trì, quyết tâm, nỗ lực; phối hợp với các Bộ ngành, địa phương chủ động, tích cực triển khai các hoạt động phù hợp với tình hình thực tế. Nhờ đó, công tác dân số năm 2024 đã được thực hiện quyết liệt, đồng bộ từ trung ương đến cơ sở với nhiều giải pháp hiệu quả.
Ngành Y tế đã xây dựng hồ sơ đề án trình Quốc hội ban hành Nghị quyết về “Khung chính sách tổng thể về dân số, bảo đảm tỉ suất sinh thay thế phù hợp với vùng, miền, đối tượng dân cư và số lượng, chất lượng dân số”; hoàn thiện hồ sơ đề xuất xây dựng Luật Dân số dự kiến trình Chính phủ vào tháng 12/2024.
Hiện có 8 chương trình, đề án, kế hoạch về dân số đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, đang triển khai để giải quyết toàn diện về các mặt của công tác dân số. Nhiều mô hình hay, hoạt động tốt tiếp tục được triển khai tại các địa phương. Ban chỉ đạo Quốc gia Dân số và Phát triển được kiện toàn; tháo gỡ khó khăn, vướng mắc về công tác dân số.
Bên cạnh đó, các sự kiện truyền thông, hội thảo quốc tế đã được tổ chức nhằm lan tỏa sâu rộng các hoạt động, huy động nguồn lực cho công tác dân số.
Thứ trưởng Trần Văn Thuấn cho biết: Năm 2025 và thời gian tới, công tác dân số còn tiếp tục phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức hơn nữa, nhiều chỉ tiêu có nguy cơ khó đạt. Để thực hiện các yêu cầu, nhiệm vụ, chỉ tiêu kế hoạch được giao, Bộ Y tế kêu gọi toàn thể đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức làm công tác dân số tiếp tục đoàn kết, tích cực, chủ động, sáng tạo trong việc tham mưu với các cấp uỷ Đảng, chính quyền; phối hợp với các ban, ngành, đoàn thể và động viên mọi tầng lớp nhân dân thực hiện hiệu quả chủ trương, chính sách về công tác dân số.
Thông điệp của Ngày Dân số năm nay là: Tham gia tư vấn, khám sức khỏe trước khi kết hôn vì hạnh phúc của mỗi cá nhân, gia đình và toàn xã hội - Thực hiện việc tầm soát, chẩn đoán và điều trị bệnh tật trước sinh, sơ sinh vì tương lai nòi giống Việt - Nâng cao chất lượng Dân số- Trách nhiệm của chúng ta.
