Hướng dẫn cho nhà sưu tầm: 4 phong cách đèn Tiffany đặc trưng

0:00 / 0:00
0:00
(Ngày Nay) - Đèn Tiffany - biểu tượng của nghệ thuật trang trí đầu thế kỷ 20 - không chỉ là vật chiếu sáng mà còn là kiệt tác thủ công với giá trị sưu tầm cao. Với bốn phong cách đặc trưng: Hoa lá, Hình học, Damascene và Lily, đèn Tiffany thể hiện sự tinh xảo trong từng chi tiết thiết kế và kỹ thuật chế tác kính màu độc đáo của Louis Comfort Tiffany.

Louis Comfort Tiffany thành lập “Tiffany Glass Company” vào năm 1885, sau đó đổi tên thành “Tiffany Glass and Decorating Company” vào năm 1892, và đến năm 1900 trở thành “Tiffany Studios.” Thời kỳ đỉnh cao, xưởng sản xuất này có hơn 300 nhân công bao gồm nhà thiết kế, nghệ sĩ, thợ thổi thủy tinh và nhiều thợ thủ công khác.

Những chiếc đèn Tiffany đầu tiên được sản xuất thương mại khoảng năm 1898, dù trước đó đã có một số mẫu trưng bày tại Hội chợ Thế giới ở Chicago năm 1893.

Cũng trong năm 1898, công ty phát hành một tập quảng cáo mang tên Tiffany Favrile Glass Lamps, tất cả đều là đèn sử dụng nhiên liệu, rất ít còn tồn tại đến ngày nay. Cuối năm đó, xưởng thủy tinh của Tiffany bắt đầu sản xuất đèn điện. Việc sử dụng điện giúp loại bỏ bình nhiên liệu cồng kềnh, cho phép tạo ra phần chân đèn (đế đèn) thanh mảnh hơn như mẫu đèn Favrile Lily Light nổi tiếng. Đến năm sau, Tiffany bắt đầu sản xuất mạnh các chao đèn kính màu ghép (leaded glass).

Phần lớn các chao đèn kính màu tại Tiffany Studios được chế tác theo phương pháp tương tự như làm kính màu trong nhà thờ. Đầu tiên là hoàn thiện bản vẽ chi tiết, đôi khi cần nhiều bản để thể hiện đầy đủ độ phức tạp. Sau đó là bản màu dạng quạt để thể hiện hình khối 3D thành 2D. Bản thiết kế được chuyển lên khuôn gỗ, rồi cắt khuôn đồng thau cho từng mảnh kính. Kính được chọn bởi những người thợ chuyên biệt (đa phần là phụ nữ vì Tiffany tin rằng họ có khả năng cảm màu sắc tốt hơn). Mỗi mảnh kính sau khi cắt được quấn viền đồng mỏng rồi hàn lại với nhau trên khuôn gỗ, tạo ra các đường viền “chì” đặc trưng.

Khi độ phổ biến tăng, nhiều thiết kế đèn Tiffany được sản xuất hàng loạt. Tuy nhiên, khách hàng vẫn có thể đặt làm theo yêu cầu, tuy tốn thời gian và chi phí cao hơn. Các chụp đèn kính màu ghép có thể dạng nón (coned) hoặc vòm (domed), viền trên và dưới thường được gia cố bằng vòng đồng chắc chắn. Một số thiết kế phá cách có viền dưới bất đối xứng như mẫu Dragonfly hay Wisteria, đòi hỏi kỹ thuật cao để đảm bảo độ bền. Phần đỉnh chụp cũng có thể thay đổi, như dùng họa tiết filigree hoặc các nhánh cây kim loại thay cho vòng đồng truyền thống. Các chi tiết này vừa có tác dụng trang trí vừa tạo hiệu ứng đổ bóng độc đáo, như trong mẫu Poppy hay Dragonfly.

Macklowe Gallery tập trung nghiên cứu và giới thiệu chủ yếu bốn dòng sản phẩm đặc trưng: Hoa – Hình học – Damascene – Lily.

1. Hoa (Floral)

Nhóm “Hoa” là sự kết hợp giữa thiết kế hình học và họa tiết hoa lá. Thường là chao đèn hình cầu, nền hình học có họa tiết hoa, dây leo và lá cây. Những loài hoa Tiffany ưa chuộng bao gồm: tulip, mẫu đơn, hoa mộc lan, anh túc, thủy tiên, hoa sen cạn và hoa nghệ tây. Nhóm này được chia thành: Các mẫu rải đều hoa hoặc lá trên nền hình học; và các mẫu có “đai hoa” bao quanh phần thân chao đèn (gọi là belted floral shades).

Hướng dẫn cho nhà sưu tầm: 4 phong cách đèn Tiffany đặc trưng ảnh 1

2. Hình học (Geometric)

Nhóm “Hình học” là những chụp đèn có thiết kế đơn giản nhất, sử dụng các hình cơ bản như vuông, tam giác, chữ nhật, oval. Khác với nhóm Damascene, nhóm này dùng các miếng kính đúc, cắt theo khuôn, viền đồng và hàn lại. Các đường hàn được phủ lớp đồng có lớp gỉ (patina) để đồng bộ màu sắc. Có hai kiểu chính: Chao đèn từ vài mảnh kính lớn như mẫu “Gạch mai rùa” nổi tiếng; và loại chao đèn từ rất nhiều mảnh kính nhỏ ghép lại.

  • Hướng dẫn cho nhà sưu tầm: 4 phong cách đèn Tiffany đặc trưng ảnh 2

3. Damascene

Từ năm 1895, Tiffany Studios bắt đầu bán các chao đèn thủy tinh thổi, được gọi là Damascene do lớp trang trí ánh kim dạng sóng, hay còn gọi là kính Dychroide.

Arthur J. Nash, giám đốc sản xuất tại Tiffany Furnaces, đã sáng tạo ra kỹ thuật này: phủ lớp oxit kim loại để tạo hiệu ứng ánh kim, sau đó mới thổi thành hình. Một số chao đèn còn được “chải” đều trong quá trình nóng chảy để tạo hiệu ứng sóng cuối cùng.

Hướng dẫn cho nhà sưu tầm: 4 phong cách đèn Tiffany đặc trưng ảnh 3
“Damascene” là tên gọi một nhóm chao đèn bằng kính thổi (blown glass) có họa tiết ánh kim lượn sóng, còn được gọi là kính "Dychroide" — do ứng dụng kỹ thuật tráng oxit kim loại để tạo độ ánh ngũ sắc (iridescent) rất đặc trưng.

4. Lily

Dòng “Lily” nổi bật bởi chao đèn hình bông hoa rủ xuống, ánh sáng tỏa ấm áp về phía sàn nhà. Dòng này thường kết hợp hai loài hoa yêu thích của Tiffany: hoa loa kèn nước (pond lily) và hoa bìm bìm (morning glory). Chao đèn thường mang hình dạng hoa bìm bìm, được Tiffany vẽ màu nước nhiều lần vì ông yêu thích màu sắc rực rỡ và hình dáng kèn trumpet của loài hoa này. Chân đèn thường lấy cảm hứng từ vườn lily tại Laurelton Hall – dinh thự của Tiffany ở Long Island – nơi ông trồng loài lily màu đầu tiên trên thế giới (Latour-Marliac Lily), cũng chính là cảm hứng cho loạt tranh nổi tiếng về hoa súng của danh họa Claude Monet.

Hướng dẫn cho nhà sưu tầm: 4 phong cách đèn Tiffany đặc trưng ảnh 4
Theo Macklowe Gallery
Cảnh trong phim “Unloved”.
Phim quảng cáo Giáng sinh không dùng AI gây sốt toàn cầu
(Ngày Nay) - Bằng nghệ thuật hoạt hình truyền thống và câu chuyện giản dị về sự cảm thông, đoạn phim quảng cáo “Unloved” của Pháp lan tỏa mạnh mẽ, trở thành hiện tượng truyền thông dịp Giáng sinh năm nay.
Giải mã bí mật của những "phép màu kinh tế" châu Á
Giải mã bí mật của những "phép màu kinh tế" châu Á
(Ngày Nay) - Không dựa vào bảo hộ khép kín, các nền kinh tế châu Á đã buộc doanh nghiệp cạnh tranh toàn cầu, đầu tư mạnh vào công nghệ cao và xây dựng thể chế linh hoạt để duy trì tăng trưởng bền vững.
Nguyễn Trung Cường giúp Điền kinh lập "hat-trick vàng" trong ngày hôm nay.
SEA Games 33: Ngày bùng nổ và kịch tính của Thể thao Việt Nam
(Ngày Nay) - Ngày thi đấu thứ sáu (15/12) tại SEA Games 33 đã khép lại, ghi nhận những khoảnh khắc bùng nổ của Thể thao Việt Nam với cú đúp Huy chương Vàng (HCV) từ điền kinh cho đến chiến thắng thuyết phục của U22 Việt Nam. Những kết quả này giúp Đoàn thể thao Việt Nam tạm thời duy trì vị trí thứ 3 trên bảng tổng sắp huy chương với 39 HCV, 47 huy chương Bạc (HCB) và 70 huy chương Đồng (HCĐ).
Phim tài liệu “Chân Trời Rực Rỡ” của Hà Anh Tuấn: Cách kể mới mẻ về văn hóa và nguồn cội
Phim tài liệu “Chân Trời Rực Rỡ” của Hà Anh Tuấn: Cách kể mới mẻ về văn hóa và nguồn cội
(Ngày Nay) - Không chỉ ghi lại một live concert, “Chân Trời Rực Rỡ” mang đến một cách tiếp cận mới mẻ về văn hóa và nguồn cội thông qua ngôn ngữ điện ảnh tài liệu. Bộ phim mở ra hành trình để khán giả soi chiếu lại tình yêu quê hương, đất nước và những giá trị "căn tính Việt" trong mỗi con người.
Bà Hà Thị Nhân (thôn Lặn Ngoài, xã Pù Luông) gắn bó với nghề dệt thổ cẩm 65 năm. Ảnh: Hoa Mai/TTXVN.
Giữ hồn thổ cẩm giữa đại ngàn Pù Luông
(Ngày Nay) - Làng nghề dệt thổ cẩm thôn Lặn Ngoài đã trải qua 276 năm hình thành, phát triển và được Ủy ban Nhân dân tỉnh Thanh Hóa công nhận là Làng nghề truyền thống vào năm 2021.