Bộ Y tế rà soát không sót 1 chữ trước khi công bố sản phẩm
Chuyên gia thực phẩm Đỗ Bích Trâm, người từng phụ trách mảng công bố thực phẩm cho hãng sữa nổi tiếng toàn cầu và nhãn hàng thực phẩm nổi tiếng tại Việt Nam chia sẻ, những thông tin về Nghị định 15/2018/NĐ-CP, được ban hành 02/02/2018 thì nghị định này thay thế Nghị định 38/2012/NĐ-CP, đưa ra các quy định chi tiết nhằm thực thi một số điều của Luật An toàn thực phẩm.
Theo quy định, mọi sản phẩm thực phẩm lưu hành tại Việt Nam, dù là thực phẩm thông thường hay thực phẩm chức năng, đều phải thực hiện công bố sản phẩm. Tuy nhiên, quy trình công bố sẽ khác nhau tùy thuộc vào loại thực phẩm. Đối với thực phẩm thông thường, doanh nghiệp được phép tự công bố sản phẩm bằng cách chuẩn bị hồ sơ, đăng tải lên website của mình và thông báo cho cơ quan chức năng thông qua các kênh trực tuyến. Doanh nghiệp sẽ chịu hoàn toàn trách nhiệm về chất lượng và an toàn của sản phẩm mà họ công bố.
Trong khi đó, thực phẩm chức năng, bao gồm các sản phẩm bổ sung dưỡng chất như canxi, magie, dầu cá hoặc quảng cáo hỗ trợ sức khỏe như cải thiện chức năng tim mạch, tăng cường sức khỏe xương khớp, phải nộp hồ sơ công bố (có thể nộp trực tuyến) và đăng ký tại Bộ Y tế. Các sản phẩm này không được phép đăng ký tại Sở Y tế địa phương hoặc Bộ Công Thương, nhằm đảm bảo sự kiểm soát chặt chẽ từ cơ quan đầu ngành về y tế.
So với các quy định trước đây, Nghị định 15 đã tạo bước ngoặt trong việc giảm bớt gánh nặng hành chính cho doanh nghiệp. Điều này không chỉ tiết kiệm thời gian mà còn giảm thiểu chi phí liên quan đến việc chuẩn bị và nộp hồ sơ giấy tờ. Để đảm bảo tính minh bạch và chất lượng sản phẩm, cơ quan chức năng đã chuyển trọng tâm sang hoạt động hậu kiểm.
Các cuộc kiểm tra ngẫu nhiên hoặc bất ngờ tại doanh nghiệp được thực hiện thường xuyên, đặc biệt đối với các sản phẩm thực phẩm thông thường, nhằm phát hiện và xử lý kịp thời những vi phạm liên quan đến chất lượng hoặc quy trình công bố.
Chuyên gia Đỗ Bích Trâm nhấn mạnh rằng, những thay đổi này vừa tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp, vừa đặt ra yêu cầu cao hơn về trách nhiệm tự giác trong việc tuân thủ các quy định pháp luật. Thực tế, các sản phẩm gây tranh cãi trên thị trường thời gian qua phần lớn thuộc nhóm thực phẩm chức năng. Đây là các sản phẩm được bổ sung dưỡng chất hoặc quảng cáo với các công dụng như hỗ trợ sức khỏe tim mạch, cải thiện chức năng xương khớp, tăng cường trí nhớ hoặc nâng cao sức đề kháng.
Theo Nghị định 15, bất kỳ sản phẩm nào ghi trên nhãn mác những tuyên bố liên quan đến sức khỏe đều được xếp vào nhóm thực phẩm chức năng và phải được Bộ Y tế cấp phép trước khi lưu hành. Tuy nhiên, không ít doanh nghiệp đã lợi dụng sự thiếu hiểu biết của người tiêu dùng, đưa ra thị trường những sản phẩm không tuân thủ quy định hoặc quảng cáo sai sự thật.
Bà Trâm cho biết những trường hợp vi phạm này thường xuất phát từ việc doanh nghiệp không thực hiện đầy đủ quy trình công bố hoặc cố tình phóng đại công dụng sản phẩm để thu hút khách hàng. Những hành vi này không chỉ gây tổn hại đến lòng tin của người tiêu dùng mà còn làm suy giảm uy tín của ngành thực phẩm nói chung.
Mấu chốt trong quảng cáo sản phẩm chức năng vẫn từ Bộ Y tế
Đối với các sản phẩm dành cho trẻ em, Bộ Y tế áp dụng quy trình kiểm soát đặc biệt nghiêm ngặt. Mọi tuyên bố trên nhãn mác, chẳng hạn như “tốt cho sự phát triển trí não”, “hỗ trợ hệ xương chắc khỏe” hoặc “tăng cường hệ miễn dịch”, đều phải được chứng minh bằng tài liệu khoa học đáng tin cậy.
Các tài liệu này cần bao gồm kết quả kiểm nghiệm từ các cơ quan uy tín, chứng minh rằng hàm lượng dưỡng chất như vitamin A, canxi hoặc DHA trong sản phẩm thực sự mang lại lợi ích như quảng cáo. Từng câu chữ, dấu chấm, dấu phẩy trên nhãn sản phẩm hoặc trong các video quảng cáo đều được các chuyên viên của Bộ Y tế xem xét kỹ lưỡng.
 |
Nghệ sĩ Quyền Linh trong một chương trình quảng cáo sản phẩm. |
Nếu phát hiện bất kỳ từ ngữ nào mang tính phóng đại, chẳng hạn như “tốt nhất”, “duy nhất”, “số một” hoặc “tốt hơn” thì hồ sơ sẽ bị trả lại ngay lập tức. Những từ ngữ này có thể bị coi là vi phạm Luật Cạnh tranh, gây bất lợi cho các doanh nghiệp khác trên thị trường.
Quy trình kiểm duyệt quảng cáo cũng không kém phần khắt khe. Trước khi một video quảng cáo được phát hành, doanh nghiệp phải nộp toàn bộ nội dung, bao gồm kịch bản và lời thoại... để Bộ Y tế xem xét. Các chuyên viên sẽ kiểm tra từng câu, từng từ để đảm bảo không có nội dung gây hiểu lầm hoặc thổi phồng công dụng sản phẩm.
Vị chuyên gia này cũng bày tỏ sự ngạc nhiên trước những quảng cáo thiếu căn cứ khoa học, chẳng hạn như tuyên bố uống sữa có thể giúp trẻ tăng 5cm chiều cao chỉ sau 3 tháng. Những nội dung này không chỉ vi phạm quy định mà còn tiềm ẩn nguy cơ gây hại cho sức khỏe người tiêu dùng, đặc biệt là trẻ em.
Theo bà, Bộ Y tế không bao giờ phê duyệt các quảng cáo thổi phồng công dụng đến mức phi thực tế như vậy. Hơn nữa, nhiều doanh nghiệp kinh doanh thực phẩm thông thường không thực hiện công bố sản phẩm trên website như quy định. Khi kiểm tra tại Cục An toàn thực phẩm, hồ sơ của một số sản phẩm sữa vi phạm cũng không được tìm thấy, đặt ra nghi vấn nghiêm trọng về tính hợp pháp của các sản phẩm này.
Những nhãn sữa vi phạm thường không tuân thủ quy trình công bố hoặc cố tình quảng cáo sai sự thật, gây ảnh hưởng tiêu cực đến lòng tin của người tiêu dùng và làm xấu đi hình ảnh của ngành thực phẩm.
Một vấn đề đáng chú ý khác là vai trò của các nghệ sĩ trong các chiến dịch quảng cáo thực phẩm chức năng. Chuyên gia Trâm nhấn mạnh rằng các nghệ sĩ, với tư cách là người đại diện thương hiệu, cần có trách nhiệm tìm hiểu kỹ quy định pháp luật liên quan đến quảng cáo. Việc tham gia quảng bá một sản phẩm không đạt chuẩn hoặc không có giấy phép hợp lệ không chỉ là hành vi thiếu trách nhiệm mà còn có thể vi phạm pháp luật.
Những video quảng cáo sai sự thật, dù được lan truyền rộng rãi trên mạng xã hội, thường không qua được sự kiểm duyệt của Bộ Y tế. Do đó, các nghệ sĩ cần cẩn trọng hơn khi nhận lời làm đại diện cho các nhãn hàng, tránh để bản thân bị liên lụy vào những tranh cãi không đáng có.
Tóm lại, Nghị định 15/2018/NĐ-CP đã mang lại những cải tiến đáng kể trong việc quản lý công bố thực phẩm tại Việt Nam, giúp doanh nghiệp tiết kiệm thời gian và chi phí thông qua các thủ tục. Tuy nhiên, cùng với sự linh hoạt này là yêu cầu cao hơn về trách nhiệm của doanh nghiệp trong việc đảm bảo chất lượng và tính minh bạch của sản phẩm.
Chuyên gia Đỗ Bích Trâm khẳng định, với sự kiểm soát chặt chẽ từ Bộ Y tế, đặc biệt đối với các phẩm dinh dưỡng dành cho trẻ em, người tiêu dùng cần nâng cao cảnh giác trước những quảng cáo thiếu căn cứ khoa học. Các doanh nghiệp và nghệ sĩ cũng phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định pháp luật để tránh vi phạm, đồng thời góp phần xây dựng một thị trường thực phẩm minh bạch và an toàn hơn.
