Việc Tổng thống Trump đột ngột mắc COVID-19 ngay trong giai đoạn nước rút của cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ khiến tình hình trở nên phức tạp và khó đoán hơn. Dư luận đang đặt câu hỏi về việc mọi chuyện sẽ ra sao nếu một ứng viên Tổng thống mắc bệnh nguy cấp hoặc mất khả năng lãnh đạo do sức khỏe kém.
Dưới đây là các kịch bản và cách luật pháp Mỹ và các quy tắc chính trị giúp giải quyết các tình huống bất đắc dĩ như hiện tại.
Hoãn bầu cử
Viễn cảnh hoãn cuộc bầu cử vào ngày 3/11 là hoàn toàn có khả năng. Hiến pháp Mỹ trao cho Quốc hội quyền quyết định ngày bầu cử. Theo luật của nước này, cuộc bầu cử diễn ra vào ngày thứ Ba đầu tiên sau ngày thứ Hai đầu tiên của tháng 11, theo định kỳ 4 năm một lần.
Hạ viện do đảng Dân chủ kiểm soát gần như chắc chắn sẽ phản đối việc trì hoãn cuộc bầu cử, ngay cả khi Thượng viện do đảng Cộng hòa kiểm soát thông qua quyết định này. Chưa từng có cuộc bầu cử nào bị hoãn lại trong tiền lệ.
Ứng viên đột ngột qua đời
Cả Ủy ban Quốc gia của đảng Dân chủ và Ủy ban Quốc gia đảng Cộng hòa đều có các quy tắc kêu gọi các thành viên của họ bỏ phiếu cho một ứng cử viên thay thế. Tuy nhiên, thời điểm hiện tại là quá muộn để tìm ra một người "thế chân" có đủ năng lực.
Hiện cuộc bỏ phiếu sớm đang được tiến hành, với hơn 2,2 triệu phiếu bầu, theo số liệu của Dự án Bầu cử Mỹ tại Đại học Florida. Thời hạn thay đổi lá phiếu ở nhiều bang cũng đã trôi qua; các lá phiếu bỏ qua thư cũng đã được gửi đến cử tri ở 20 bang trên toàn nước Mỹ.
Trừ khi Quốc hội trì hoãn cuộc bầu cử, các cử tri vẫn sẽ lựa chọn giữa hai ứng viên Donald Trump và Joe Biden ngay cả khi một người qua đời trước ngày 3/11. Tuy nhiên, nếu người chiến thắng đã qua đời, một loạt câu hỏi mới sẽ xuất hiện.
Theo hệ thống Đại cử tri đoàn, người chiến thắng trong cuộc bầu cử được xác định bằng cách đảm bảo đa số "phiếu đại cử tri" được phân bổ cho 50 tiểu bang và Quận Columbia theo tỷ lệ dân số của họ.
Các đại cử tri đoàn sẽ nhóm họp vào ngày 14/12 để bỏ phiếu bầu Tổng thống. Người chiến thắng phải nhận được ít nhất 270 trong tổng số 538 phiếu bầu của Cử tri đoàn.
Các phiếu đại cử tri của mỗi bang thường được dành cho người chiến thắng trong cuộc bỏ phiếu phổ thông của bang. Một số tiểu bang cho phép đại cử tri bỏ phiếu cho bất kỳ ai họ chọn, nhưng hơn một nửa số tiểu bang ràng buộc đại cử tri phải bỏ phiếu cho người chiến thắng ở bang đó.
Hầu hết các luật của tiểu bang ràng buộc các cử tri không xem xét phải làm gì nếu một ứng cử viên qua đời. Luật của bang Michigan yêu cầu các đại cử tri bỏ phiếu cho các ứng cử viên chiến thắng. Ngược lại, luật của bang Indiana quy định rằng các đại cử tri nên chuyển sang người thay thế trong đảng nếu ứng viên qua đời.
"Trong trường hợp ứng cử viên qua đời, đảng đối lập có thể thách thức trước tòa án rằng liệu các đại cử tri bị ràng buộc có được phép bỏ phiếu cho người thay thế hay không", Lara Brown, giám đốc Trường Cao học Quản lý Chính trị tại Đại học George Washington, cho biết. "Câu hỏi thú vị nhất đó là Tòa án Tối cao sẽ xử lý một cuộc tranh cãi này như thế nào".
Tuy nhiên, Justin Levitt, một giáo sư tại Trường Luật Loyola, cho biết không có khả năng một đảng cố gắng chống lại ý chí của cử tri nếu rõ ràng một ứng cử viên cụ thể đã thắng cử.
Một câu hỏi khác đó là điều gì sẽ xảy ra nếu một người chiến thắng qua đời sau khi cử tri đoàn đã bỏ phiếu, nhưng trước khi Quốc hội chứng nhận cuộc bỏ phiếu đó?
Sau khi cử tri đoàn bỏ phiếu, Quốc hội vẫn phải triệu tập vào ngày 6/1 để chứng nhận kết quả. Nếu một ứng viên Tổng thống giành được đa số phiếu đại cử tri và sau đó qua đời, không hoàn toàn rõ Quốc hội sẽ giải quyết tình hình này như thế nào.
Bản sửa đổi thứ 20 của Hiến pháp nói rằng Phó Tổng thống đắc cử sẽ lên nắm quyền nếu Tổng thống đắc cử qua đời trước ngày nhậm chức. Nhưng đó là một câu hỏi mở liệu một ứng cử viên có chính thức trở thành "Tổng thống được bầu cử" sau khi giành được phiếu bầu của cử tri đoàn hay chỉ sau khi Quốc hội chứng nhận số phiếu bầu.
Nếu Quốc hội bác bỏ phiếu bầu cho một ứng cử viên đã qua đời và do đó không có ai giành được đa số phiếu, thì Hạ viện sẽ chọn Tổng thống tiếp theo.
Mỗi phái đoàn tiểu bang được một phiếu, có nghĩa là mặc dù đảng Dân chủ chiếm đa số, nhưng đảng Cộng hòa hiện đang nắm lợi thế trong một cuộc bầu cử ngẫu nhiên, vì họ kiểm soát 26 trong số 50 phái đoàn tiểu bang. Tất cả 435 ghế Hạ viện sẽ được bầu vào tháng 11, vì vậy kết quả của Quốc hội vẫn chưa rõ.
Không có ứng cử viên chiến thắng nào từng qua đời sau cuộc bầu cử nhưng trước khi nhậm chức. Trường hợp gần nhất xảy ra vào năm 1872, khi ông Horace Greeley qua đời vào ngày 29/11, vài tuần sau khi thua cuộc bầu cử trước Tổng thống Ulysses Grant.
Cũng theo Hiến pháp Mỹ, một Tổng thống đắc cử sẽ tuyên thệ nhậm chức vào ngày 20/1, hai tuần sau khi Quốc hội chứng nhận kết quả. Nếu Tổng thống đắc cử qua đời, Phó Tổng thống đắc cử sẽ tuyên thệ nhậm chức vào ngày 20/1.