Đại dịch COVID-19 đã cướp đi sinh mạng của hàng triệu người, khiến nền kinh tế nhiều nước bị tàn phá nặng nề và làm tê liệt hệ thống y tế. Trong vòng hai năm nay, các quốc gia thành viên của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã nỗ lực đàm phán để đạt sự nhất trí về những cam kết mang tính ràng buộc liên quan tới công tác phòng ngừa, chuẩn bị và ứng phó với đại dịch.
Hiện các nhà đàm phán đang thảo luận về dự thảo thỏa thuận tại trụ sở của WHO ở Geneva (Thụy Sĩ). Bản dự thảo dài 32 trang với 34 bài viết, trong đó tập trung vào 5 điểm chính. Đầu tiên là vấn đề tiếp cận và chia sẻ tài nguyên trong trường hợp xảy ra đại dịch. Dự thảo hướng đến việc thiết lập Hệ thống chia sẻ lợi ích và tiếp cận mầm bệnh ( PABS) - một nền tảng mới cho phép chia sẻ nhanh chóng dữ liệu mầm bệnh với các hãng dược phẩm nhằm đẩy nhanh việc phát triển các sản phẩm hỗ trợ chống lại đại dịch. Tuy nhiên, đây cũng là phần gây tranh cãi nhất do các quốc gia đang phát triển lo ngại có thể bị hạn chế khả năng tiếp cận vaccine. Các cuộc tranh luận tập trung vào việc liệu có nên yêu cầu các hãng dược phẩm cung cấp 10% sản phẩm miễn phí và 10% sản phẩm với giá phi lợi nhuận cho WHO để phân phối trên toàn cầu.
Thứ hai là công tác phòng ngừa và giám sát dịch bệnh. Các quốc gia sẽ tập trung vào việc tăng cường năng lực phòng ngừa và giám sát đại dịch, theo đó phát triển và triển khai các kế hoạch quốc gia toàn diện nhằm phòng ngừa dịch bệnh. Điều này bao gồm việc tiêm chủng định kỳ, quản lý rủi ro sinh học trong phòng thí nghiệm, ngăn ngừa tình trạng kháng kháng sinh và ngăn chặn sự lây truyền bệnh từ động vật sang người.
Thứ ba, nguồn tài chính bền vững cũng là điều kiện cần thiết nhằm hỗ trợ các nỗ lực ứng phó với đại dịch, tập trung vào các nước đang phát triển không đủ nguồn lực. Theo dự thảo, các quốc gia sẽ đồng ý duy trì hoặc tăng nguồn tài trợ trong nước cho công tác phòng ngừa, chuẩn bị và ứng phó với đại dịch, đồng thời huy động thêm ngân sách để giúp các nước đang phát triển thực hiện thỏa thuận, thông qua các khoản tài trợ và vốn vay ưu đãi.
Thứ tư, mạng lưới chuỗi cung ứng và logistics toàn cầu sẽ được thiết lập nhằm đảm bảo khả năng tiếp cận công bằng, kịp thời với giá cả phải chăng đối với các sản phẩm y tế liên quan đến đại dịch. Trong trường hợp khẩn cấp về đại dịch, các quốc gia sẽ ưu tiên chia sẻ sản phẩm qua mạng lưới để đảm bảo phân phối công bằng dựa trên rủi ro và nhu cầu về sức khỏe cộng đồng. Các nước cũng được yêu cầu không dự trữ quá mức các sản phẩm y tế liên quan đến đại dịch để tránh sự dư thừa không cần thiết.Cuối cùng là quy định về vaccine và các biện pháp phong tỏa. Giữa những lo ngại về thông tin sai lệch, dự thảo làm rõ việc WHO không có thẩm quyền đưa ra các chính sách y tế quốc gia, bao gồm cả quy định tiêm chủng hoặc hạn chế đi lại cho các nước.
Mặc dù đã đạt được tiến bộ ở một số lĩnh vực nhưng những điểm gây tranh cãi vẫn chưa được giải quyết, điều này nhấn mạnh những thách thức trong việc đạt được sự đồng thuận về vấn đề toàn cầu quan trọng này. Tổng giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus đã kêu gọi các nhà đàm phán tăng cường nỗ lực hơn nữa để tìm được tiếng nói chung, qua đó đảm bảo sự chuẩn bị tốt hơn cho các đại dịch trong tương lai.
