Luật hôn nhân trên thế giới
Theo Ủy ban Liên Hợp Quốc về Xóa bỏ Phân biệt đối xử với Phụ nữ và Ủy ban Quyền Trẻ em (Khuyến nghị số 31, Bình luận chung số 18): “Tảo hôn, hay còn gọi là hôn nhân sớm, là bất kỳ cuộc hôn nhân nào trong đó ít nhất một bên chưa đủ 18 tuổi. (...) Một cuộc hôn nhân trẻ em được xem là một dạng hôn nhân ép buộc, bởi vì một hoặc cả hai bên chưa đưa ra sự đồng thuận đầy đủ, tự do và có hiểu biết” (đoạn 20).
Đối với nhiều bé gái, hôn nhân đánh dấu sự chấm dứt đột ngột của con đường học vấn. Một khi kết hôn, khả năng các em tiếp tục đi học giảm đáng kể. Thống kê cho thấy, 87% số thiếu nữ trong độ tuổi 15-17 đã lập gia đình không còn theo học nữa. Tảo hôn cũng có mối liên hệ chặt chẽ với việc mang thai sớm, 76% số ca sinh con ở trẻ em gái dưới 18 tuổi xảy ra trong hôn nhân. Vòng luẩn quẩn của hôn nhân sớm và làm mẹ khi còn trẻ càng củng cố sự phụ thuộc, hạn chế cơ hội phát triển và thu hẹp tương lai của các em.
Tiến bộ trong việc chấm dứt tảo hôn
Bản đồ thế giới tương tác HerAtlas theo dõi các luật hôn nhân trên toàn cầu, bao gồm những tiến triển gần đây trong việc nâng độ tuổi kết hôn tối thiểu và loại bỏ các ngoại lệ.
Theo Điều 16.2 của Công ước CEDAW, các quốc gia phải đảm bảo rằng tảo hôn và hứa hôn không có hiệu lực pháp lý. Cả Ủy ban CEDAW và Ủy ban Quyền Trẻ em đều nhấn mạnh sự cần thiết của một chiến lược toàn diện dựa trên quyền trẻ em, tích hợp các chính sách hỗ trợ, biện pháp xã hội và cam kết chính trị mạnh mẽ nhằm đảm bảo trách nhiệm giải trình thực sự ở mọi cấp độ để bảo vệ trẻ em và chấm dứt tảo hôn.
Tính đến đầu năm 2025, 18% quốc gia vẫn cho phép kết hôn trước tuổi 18 đối với trẻ em gái, trong khi chỉ 26% quốc gia đặt độ tuổi kết hôn tối thiểu là 18 mà không có ngoại lệ. 54% còn lại cho phép kết hôn từ 18 tuổi nhưng vẫn duy trì các ngoại lệ, thường yêu cầu sự đồng ý của cha mẹ hoặc tòa án, đôi khi không có giới hạn độ tuổi tối thiểu tuyệt đối.
Từ năm 2019, nhiều chính phủ đã đẩy mạnh việc cấm tảo hôn mà không có ngoại lệ, thể hiện cam kết ngày càng lớn đối với bình đẳng giới và giáo dục. Đáng chú ý, trong hai năm gần đây, các nước sau đã có những cải cách quan trọng:
Belize (2024): Nâng độ tuổi kết hôn tối thiểu từ 16 lên 18 mà không có ngoại lệ.
Colombia (2025): Xóa bỏ điều khoản trong Bộ luật Dân sự cho phép trẻ trên 14 tuổi kết hôn với sự đồng ý của cha mẹ hoặc pháp lý.
Sierra Leone (2024): Thông qua Đạo luật Cấm Tảo hôn, loại bỏ tất cả ngoại lệ từng cho phép kết hôn trước 18 tuổi.
Bulgaria (2023): Hủy bỏ các quy định pháp lý từng cho phép ngoại lệ đối với trẻ em 16 tuổi.
Zambia (2023): Đặt độ tuổi kết hôn tối thiểu là 21. Trước đây, trẻ em có thể kết hôn từ 16 tuổi với sự đồng ý của cha mẹ và thậm chí dưới 16 tuổi nếu có sự đồng ý của tòa án. Với Đạo luật Sửa đổi Hôn nhân năm 2023, những ngoại lệ này đã bị hạn chế, thiết lập độ tuổi tối thiểu tuyệt đối là 18.
Nhiều quốc gia khác cũng đang trong quá trình sửa đổi luật để tiến tới chấm dứt tảo hôn, bao gồm:
Bhutan (2024): Quốc hội đã thông qua dự thảo Luật Hôn nhân sửa đổi, đặt độ tuổi kết hôn tối thiểu cho cả nam và nữ là 18.
Nam Phi (2023): Đề xuất nâng độ tuổi kết hôn tối thiểu lên 18 mà không có ngoại lệ.
Morocco: Sau hai năm tham vấn, các cuộc thảo luận về Luật Gia đình đang đề xuất đặt độ tuổi tối thiểu để kết hôn là 17.
Luật hôn nhân – Công cụ mạnh mẽ bảo vệ quyền được giáo dục của bé gái
Mặc dù nhiều quốc gia đang đi đúng hướng, một số nơi vẫn có nguy cơ thụt lùi khi xem xét giảm độ tuổi kết hôn tối thiểu, khiến nhiều trẻ em gái có nguy cơ bị ép buộc rời trường học và mất đi tương lai.
Thực tế đã chứng minh: củng cố luật hôn nhân là một công cụ mạnh mẽ để bảo vệ quyền được giáo dục của bé gái. Các chính phủ cần có hành động quyết liệt để loại bỏ các kẽ hở pháp lý, thực thi độ tuổi kết hôn tối thiểu là 18 và đảm bảo rằng mọi bé gái đều có cơ hội học tập, phát triển và vươn lên – không bị kìm hãm bởi tảo hôn.
