Tuần trước, Salgy đã rất vui mừng, phấn khởi khi nhận được kết quả của kỳ thi, cô xuất sắc đứng đầu trong số 200.000 sinh viên tham gia kỳ thi tuyển sinh đại học quốc gia năm nay.
"Khoảnh khắc ấy tôi cảm thấy như ai đó đã trao tặng cho mình cả thế giới. Mẹ tôi đã khóc vì hạnh phúc, và tôi cũng khóc theo bà", Salgy, một nữ sinh sử dụng ẩn danh, chia sẻ.
Thế nhưng cảm giác đó dần trở thành nỗi lo âu khi Salgy chứng kiến các tay súng Taliban đã dành được quyền kiểm soát đất nước.
“Chúng tôi đang đối mặt với một tương lai bất ổn, và luôn phải lo nghĩ rằng điều gì sẽ xảy ra tiếp theo. Tôi nghĩ mình là người may mắn nhất, nhưng cũng là người không may mắn nhất", Salgy bộc bạch.
 |
Salgy trở thành người đứng đầu kỳ thi tuyển sinh đại học tại Afghanistan. Ảnh: Reuters |
Gần 2/3 dân số Afghanistan hiện nằm trong độ tuổi dưới 25, vì vậy lớp thế hệ sau không hề nhớ hay thậm chí là không hề biết đến sự tồn tại của Taliban, lực lượng đã cai trị quốc gia Trung Á này từ năm 1996 cho đến khi bị lật đổ vào năm 2001.
Trong khoảng thời gian nắm quyền, Taliban đã thực thi nghiêm ngặt những đạo luật Hồi giáo, bao gồm việc cấm trẻ em gái đến trường, cấm phụ nữ đi làm, xử tử công khai,...
Sau khi bị lật đổ, phong trào này đã tiến hành một cuộc nổi dậy nằm giành lại quyền kiểm soát đất nước, khiến hàng ngàn người Afghanistan thiệt mạng.
Kể từ khi giành lại được quyền lực vào ngày 15/8, Taliban đã nhanh chóng có những động thái trấn an người trẻ rằng việc học tập của họ sẽ không bị gián đoạn, đồng thời tuyên bố rằng quyền lợi của phụ nữ vẫn được đảm bảo, cũng như kêu gọi các chuyên gia, nhân tài không rời bỏ đất nước.
Do đã quá quen thuộc với cuộc sống trong một xã hội thúc đẩy bình đẳng giới, gắn liền với công nghệ, "Thế hệ Z" của Afghanistan lo sợ sẽ bị tước đi một số quyền tự do vốn có, theo thống kê từ một cuộc phỏng vấn với các sinh viên, chuyên gia trẻ tuổi nước này.
“Tôi đã lên những kế hoạch lớn cho riêng mình, và đặt ra rất nhiều mục tiêu cho bản thân trong vòng 10 năm tới”, Sosan Nabi, một sinh viên 21 tuổi mới tốt nghiệp, chia sẻ. "Chúng tôi có những hy vọng về cuộc sống tương lai, về sự thay đổi. Nhưng chỉ trong một tuần, những mơ ước ấy đã vụt tắt ngay trước mắt chúng tôi".
Quyền tự do khó giành lại
Vào sáng ngày 15/8, khi Taliban tiến sát đến thủ đô Kabul, Javid, 26 tuổi, đã vội vã rời trường đại học nơi anh đang làm việc, để trở về nhà.
Javid đã phải khẩn trương xóa tất cả các email và tin nhắn trên mạng xã hội mà anh từng trao đổi, chia sẻ với các tổ chức và chính phủ nước ngoài, đặc biệt là với Mỹ. Anh thậm chí còn đốt các chứng chỉ của chương trình phát triển do Mỹ tài trợ, cũng như đập vỡ chiếc cúp lưu niệm bằng thủy tinh mình nhận được sau khi hoàn thành các chương trình đó.
Nhiều người từng làm việc cho các tổ chức nước ngoài cũng đã cố gắng chạy trốn khỏi Afghanistan trong hai tuần qua.
Từ những câu chuyện được cha mẹ, thế hệ đi trước kể lại về phong trào Taliban, nhiều người trẻ tuổi cho biết họ rất lo sợ dù bất kể tình hình thực tế diễn ra như thế nào.
 |
Một nhóm nữ sinh thử nghiệm xe robot tại trường học. Ảnh: The Guardian |
Trong hai tuần qua, đối với nhiều người trẻ thuộc “Thế hệ Z”, có lẽ đây là lần đầu tiên, họ tận mắt nhìn thấy các tay súng của Taliban đi tuần tra trên đường phố sau khi tiến vào thủ đô Kabul.
Không chỉ lo lắng về sự an toàn của bản thân, nhiều người trẻ tuổi tại Afghanistan cho biết họ nghi ngại ngại rằng một số quyền tự do của họ rất có thể sẽ bị tước đoạt và khó có thể giành lại.
Theo số liệu thống kê tử Ngân hàng Thế giới, chỉ tính riêng tỷ lệ nhập học ở bậc trung học cơ sở tại Afghanistan đã tăng từ 12% vào năm 2001 lên mức 55% năm 2018.
Khác với thời kỳ dưới sự cai trị của Taliban, khi chỉ có một đài phát thanh tuyên truyền giáo lý Hồi giáo và kêu gọi cầu nguyện, Afghanistan hiện có khoảng 170 đài phát thanh, hơn 100 tờ báo và hàng chục đài truyền hình trên cả nước.
Đó là chưa kể đến điện thoại thông minh và Internet – những công cụ cho phép người trẻ tuổi tiếp cận các sự kiện bên ngoài Afghanistan, "nhưng những thứ này có lẽ sẽ không bao giờ tồn tại dưới chế độ mà Taliban cai trị", Elaha Tamim, một cô gái 18 tuổi cũng vừa thi đỗ đại học, bày tỏ sự lo lắng của mình.
“Công nghệ là thứ mà tất cả chúng tôi đều đang sử dụng mọi lúc. Chúng tôi sử dụng nó để giải trí khi chúng tôi muốn thư giãn, đó là cách chúng tôi khám phá những gì đang xảy ra ở phần còn lại của thế giới. Tôi không muốn mất đi những quyền tự do ấy", Tamim chia sẻ.
Quyền của phụ nữ
Ngân hàng Thế giới cho biết số trẻ em gái theo học từ bậc tiểu học tại Afghanistan đã tăng từ 0% dưới thời Taliban lên hơn 80% sau đó.
Một số phụ nữ trẻ tuổi tại Afghanistan đặc biệt bày tỏ lo ngại những bước tiến về bình đẳng giới tại quốc gia này sẽ bị phai nhoà sau thắng lợi mà phong trào Taliban giành được.
Dù Taliban đã tuyên bố sẽ tôn trọng quyền được đến trường của trẻ em gái trong khoảng thời gian này, nhưng Javid cho biết nhiều sinh viên nữ tại trường đại học nơi anh đang công tác đã ngừng đến lớp vì quá sợ hãi.
“Tôi lớn lên trong một môi trường mà chúng tôi được tự do, có thể đi học, có thể đi chơi xa. Mẹ tôi từng kể cho tôi nghe những câu chuyện về quãng thời gian cay đắng của bà dưới thời Taliban. Những kí ức đó thật đáng sợ", Elaha Tamin cho biết.
 |
Các nữ kỹ sư người Afghanistan tham gia công trình tái tạo lại Cung điện Darul Aman ở Kabul. Ảnh: Reuters |
Phản bác trước những cáo buộc phân biệt giới tính, Ammar Yasir, thành viên văn phòng chính trị của Taliban tại Doha, đã chúc mừng kết quả xuất sắc của nữ sinh Salgy trên Twitter.
Khi nhận được lời chúc ấy, Salgy đã hy vọng bản thân vẫn sẽ có cơ hội được thực hiện được ước mơ trở thành bác sĩ của mình, bất chấp những bất ổn sẽ xảy ra trong thời gian tới.
"Nếu Taliban cho phép nữ giới được tiếp cận chương trình giáo dục đại học, và không tạo rào cản cho họ thì đó là điều tốt, bằng không thì những nỗ lực cả đời của tôi sẽ có nguy cơ đổ sông đổ bể", Salgy nhấn mạnh.
Mặc dù Taliban đã nhiều lần tuyên bố đảm bảo tôn trọng nữ giới, một số người cho biết họ vẫn muốn rời khỏi Afghanistan nhưng không biết làm thế nào.
"Nếu ở lại đây sẽ giúp mang lại hy vọng về một sự thay đổi tích cực nào đó, thì tôi cũng như hàng nghìn người trẻ tuổi khác, sẽ sẵn sàng từ bỏ cuộc sống của mình vì để thắp sáng lên hy vọng ấy. Nhưng tất cả chúng ta đều biết nó sẽ không trở thành sự thực", nữ sinh Sosan Nabi cho biết.
