Thêm hai di sản tư liệu của Việt Nam được UNESCO ghi danh

Ngày 26/11/2022, tại Kỳ họp thứ 9 diễn ra ở thành phố Andong, Hàn Quốc, Ủy ban Chương trình Ký ức thế giới khu vực châu Á - Thái Bình Dương của UNESCO (MOWCAP) đã thông qua hai hồ sơ “Bia Ma nhai tại danh thắng Ngũ Hành Sơn, Đà Nẵng” và “Văn bản Hán Nôm làng Trường Lưu, Hà Tĩnh (1689-1943)”.

Tư liệu nằm trong khối Văn bản Hán Nôm làng Trường Lưu, Hà Tĩnh (1689-1943).

Trong đó, Bia Ma nhai tại danh thắng Ngũ Hành Sơn, Đà Nẵng là kho tàng di sản tư liệu quý giá bằng chữ Hán và chữ Nôm, với số lượng lớn, gồm 78 Bia Ma nhai (trong đó có 76 bia chữ Hán và 2 bia chữ Nôm). Các bia sở hữu nội dung, phong cách biểu hiện đa dạng, hình thức độc đáo, với nhiều thể loại như ngự bút, bia ký, tán, thơ văn, đề từ, đề danh, câu đối… của các vị vua, quan triều Nguyễn, cao tăng, cùng bao thế hệ tao nhân, mặc khách đã từng dừng chân lưu đề trên vách đá, hang động tại danh thắng Ngũ Hành Sơn..

Giá trị tư liệu của Bia Ma nhai nằm ở tính chân xác và đặc sắc, thể hiện rõ sự giao thoa, hòa điệu về kinh tế, văn hóa, xã hội giữa các quốc gia như Nhật Bản - Trung Hoa - Việt Nam từ thế kỷ XVII đến thế kỷ XIX. Đây là các tác phẩm trên đá độc đáo ấn tượng, nhiều kiểu chữ viết như Chân, Hành, Thảo, Triện, Lệ…

Bia Ma nhai tại danh thắng Ngũ Hành Sơn cũng là tài liệu gốc duy nhất được vua Minh Mạng ngự bút và cho khắc lên các vách núi, hang động. Sự kiện này được ghi chép lại trong các tài liệu lịch sử như Đại Nam nhất Thống chí, Đại Nam Thực lục, Đại Nam dư địa chí ước biên…

Văn bản Hán Nôm làng Trường Lưu, Hà Tĩnh (1689-1943) là bộ sưu tập độc bản được viết bằng tay, gồm: 26 sắc phong gốc do các vua triều Lê, Nguyễn ban tặng; 19 tờ văn bằng và 3 bức trướng bằng lụa, viết bằng chữ Hán và chữ Nôm từ năm 1689 đến năm 1943.

Một số Bia ma nhai tại danh thắng Ngũ Hành Sơn, Đà Nẵng.

Với giá trị nguyên gốc, độc bản, có nguồn gốc và tính xác thực, Văn bản Hán Nôm làng Trường Lưu, Hà Tĩnh (1689-1943) đã từng được dùng làm nguồn tư liệu để biên soạn sách; nhiều thông tin của thư tịch có thể kiểm chứng, đối chiếu qua các tài liệu chính sử của Việt Nam như Đại Việt sử ký tục biên, Khâm định Việt sử thông giám cương mục; cũng như qua các sách khảo cứu như Lịch triều hiến chương loại chí của Phan Huy Chú, Nghệ An ký của Bùi Dương Lịch.

Với chữ viết đẹp, rõ ràng, chất liệu đa dạng từ giấy dó, đặc biệt là lụa, Văn bản Hán Nôm làng Trường Lưu được coi là tư liệu quý hiếm về văn hóa và giáo dục của một làng quê ở miền Trung Việt Nam, trải qua nhiều biến cố, vẫn được lưu giữ. Đây là các tư liệu gốc giúp nghiên cứu quan hệ xã hội, lịch sử phát triển của làng Việt, đặc biệt trong giai đoạn từ cuối thế kỷ XVII đến giữa thế kỷ XX.

Ngoài ra, 6/48 tư liệu của văn bản có liên quan đến bình đẳng giới, cụ thể là 5 sắc phong vinh danh phụ nữ đã từng được Văn phòng UNESCO tại Bangkok đưa vào giới thiệu ở Triển lãm “Women in History - Telling HERstory through Memory of the World”.

Với việc có thêm hai Di sản tư liệu được thông qua, đến nay Việt Nam đã có 9 di sản tư liệu được UNESCO ghi danh. Trong đó có 3 di sản tư liệu thế giới gồm Mộc bản triều Nguyễn, Châu bản triều Nguyễn, bia Tiến sĩ Văn Miếu Quốc Tử Giám; 4 di sản tư liệu khu vực châu Á - Thái Bình Dương là Mộc bản chùa Vĩnh Nghiêm, Văn thơ trên kiến trúc cung đình Huế, Mộc bản trường học Phúc Giang, Hoàng hoa sứ trình đồ.