Tỷ phú Gates – nhà sáng lập Microsoft, người đã chi hàng tỷ USD để cảnh báo về hiểm họa biến đổi khí hậu – nay đã lên tiếng phản đối viễn cảnh “ngày tận thế” mà ông cho rằng đang bị thổi phồng, đồng thời thể hiện sự thay đổi trong cách nhìn về rủi ro của tình trạng nóng lên toàn cầu.
Trong một bản ghi nhớ được công bố ngày 28/10, ông Gates cho rằng đã đến lúc kiềm chế sự bi quan quá mức về tác động của tình trạng nhiệt độ tăng cao, thay vào đó nên tập trung vào việc cải thiện cuộc sống ở các quốc gia đang phát triển.
“Biến đổi khí hậu sẽ gây ra những hậu quả nặng nề – đặc biệt đối với người dân ở các quốc gia nghèo nhất – nhưng điều đó không đồng nghĩa với sự diệt vong của loài người”, ông nhận định. “Trong tương lai gần, con người vẫn có thể sinh sống và phát triển ở phần lớn các khu vực trên Trái Đất”.
Phát biểu này được đưa ra bốn năm sau khi Gates xuất bản cuốn sách “How to Avoid a Climate Disaster” (Tạm dịch: Cách phòng tránh Thảm họa khí hậu), đặt ra câu hỏi về sự điều chỉnh trong quan điểm của vị tỷ phú công nghệ sở hữu khối tài sản khoảng 122 tỷ USD.
Giáo sư Michael Oppenheimer, Đại học Princeton, cho rằng vị tỷ phú đã tạo ra một phép đối lập sai lầm giữa ứng phó khí hậu và hỗ trợ người nghèo – một lập luận thường thấy ở những nhóm có quan điểm hoài nghi về tình trạng biến đổi khí hậu. “Dù ông ấy vẫn khẳng định coi biến đổi khí hậu là vấn đề trọng yếu, nhưng phát biểu này rất dễ bị những lực lượng phản đối nỗ lực hành động vì môi trường lợi dụng”, ông nói. Bản ghi nhớ được công bố ngay trước thềm Hội nghị lần thứ 30 các bên tham gia Công ước Khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP30) tại Brazil. Dù từng tham dự các năm trước, ông Gates sẽ không góp mặt trong năm nay.
Người tiên phong trong việc thúc đẩy các giải pháp khí hậu đã đầu tư một lượng đáng kể trong thập kỷ qua để hỗ trợ công nghệ năng lượng sạch và các chương trình thích ứng tại những cộng đồng nghèo. Năm 2015, ông sáng lập quỹ Breakthrough Energy nhằm đầu tư vào các start-up xanh và vận động chính sách giảm phát thải.
Tuy nhiên, thời gian gần đây cho thấy một số điều chỉnh đáng chú ý trong chiến lược:
Tháng 3/2025: Breakthrough Energy thực hiện cắt giảm quy mô, giải thể bộ phận vận động chính sách khí hậu.
Tháng 5/2025: Nhà tỷ phú công nghệ tuyên bố thu hẹp hoạt động của Quỹ Gates – nơi từng rót hàng tỷ USD vào các dự án khí hậu.
Theo ông Johannes Ackva thuộc tổ chức Founders Pledge, sự chuyển hướng này thể hiện nỗ lực tập trung nguồn lực vào hai ưu tiên lớn hơn: y tế toàn cầu và giảm nghèo, những lĩnh vực ông tin rằng có thể tạo ra tác động rõ rệt và nhanh chóng hơn.
Bất chấp sự thay đổi trong thông điệp, nhà sáng lập Microsoft vẫn tiếp tục rót vốn vào các công nghệ phát thải thấp, đặc biệt là năng lượng hạt nhân. Doanh nghiệp TerraPower do ông hậu thuẫn mới đây đã nhận được phê duyệt quan trọng từ chính phủ Mỹ để phát triển thế hệ lò phản ứng mới.
Trong bản ghi nhớ, ông nhấn mạnh nhu cầu hạ giá thành năng lượng sạch và khử carbon trong sản xuất, nông nghiệp và giao thông. Đồng thời, ông kêu gọi điều chỉnh trọng tâm, cảnh báo rằng việc quá ám ảnh với các “kịch bản tận thế” và mục tiêu giảm phát thải ngắn hạn có thể làm chệch hướng những nỗ lực thiết thực nhằm giảm bớt tổn thương cho con người trong một thế giới đang nóng lên trông thấy.
Nhiều chuyên gia cảnh báo Trái đất đang nóng lên với tốc độ chưa từng có trong lịch sử. Năm 2024 đã trở thành năm nóng nhất từng được ghi nhận, riêng tại châu Âu ghi nhận 62.775 người tử vong vì nắng nóng chỉ trong vòng một năm.
Các kịch bản nghiêm trọng đã được đặt ra, như:
băng tan và mực nước biển dâng đe dọa các đảo quốc thấp;
hệ sinh thái biển sụp đổ vì axit hóa đại dương;
rừng bị thiêu rụi, suy kiệt do sâu bệnh và cháy lan trên diện rộng.
Trong bản ghi nhớ mới, vị tỷ phú không nhắc trực tiếp đến những “điểm bùng phát” không thể đảo ngược này, dù trước đây ông từng cảnh báo:
“Khi san hô chết đi, chúng sẽ không thể đảo ngược tình thế. Đại dương axit hóa sẽ hủy hoại toàn bộ hệ sinh thái dưới nước. Rừng khô cằn trở thành mục tiêu của lửa và sâu bệnh. Mực nước biển dâng khiến bờ biển dần biến mất”.
Theo ông David Callahan, biên tập của Inside Philanthropy, đây có thể là nỗ lực dịch chuyển thông điệp trung dung hơn trong bối cảnh chính trị phân cực, đặc biệt khi Đảng Cộng hòa thể hiện lập trường chống lại nhiều chính sách khí hậu. “Việc nhấn mạnh thông điệp lạc quan thay vì bi quan đang phù hợp với nhiều kết quả nghiên cứu về truyền thông khí hậu”, ông nhận xét.
